تقسیم شده بود.(راوندی،۱۳۶۸،۲۷)

از تجمیع مطالب مذکور در خصوص حسبه و محتسب می توان دریافت که وظیفه ی محتسب که با کارشناسی او و همکارانش انجام می‌گیرد ، به طور مجمل شامل تشخیص و اعلام ضریب یا پایمال شدن حق شخصی توسط دیگری است که در راستای ستاندن حق مظلوم صورت می‌گیرد و به عنوان بازوی اجرایی در بازار علاوه بر تشخیص صحیح اوضاع ، از جدال های بی مورد جلوگیری می کند و در ادامه به کشف و پی گیری گناهانی که در حکومت اسلامی جرم شمرده می شود ، بپردازد .به نظر بنده بدیهی است جهت رسیدن به چنین هدفی تشکیل گروه تجسس و تحقیق که موارد مشکوک و مورد اتهام را بررسی کند اجتناب ناپذیر است البته با رعایت ضوابط شرعی و قاعده ی (الاهم فالاهم )

۲ – دوران صفویه

در عصر صفویان تشکیلات ‌عدالت‌خانه بغرنج و پیچیده بود . در این دوره مأمورین انتظامی عبارت بودند از داروغه که علاوه بر حفظ نظم شهر و حومه تا حدی نیز درامور قضایی و جزایی دخالت می‌کردند. در این دوره کد خدایان مهم ترین مأموران دولت و با نفوذترین عوامل اداره داروغه به شمار می آمدند زیرا از طرفی نماینده دولت و داروغه بودند و از سوی دیگر نماینده مردم محسوب می گشتند . اداره دیگری که در آن زمان به سرکشی در امور اصناف و نرخ اجناس و اوزان و مقادیر می نمود تحت نظر شخصی به نام محتسب الممالک قرار داشت. (راوندی،۱۳۶۸،۳۶) از موارد قابل ذکر در این عصر وجود یک نظام وسیع اطلاعاتی است ، که در رأس آن مجلس نوین یا واقعه نویس قرار داشت که وزیر چپ اطلاق می شد.

۳ – دوران قاجاریه و مشروطیت

در دوران قاجاریه مانند ادوار دیگر تاریخی ایران بعد از اسلام ، دادرسی و رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفر دادن جنایتکاران و دزدان و به طور کلی رسیدگی به جرایم جزایی یا بر طبق احکام و قوانین شرع اسلام انجام گرفت و یا بروفق عرف و سنت مأمورین انتظامی. در زمان ناصرالدین شاه پس از جلوس میرزا تقی خان امیرکبیر به مسند وزارت ، مشغله انتظامات شهر مورد توجه واقع شد در نتیجه ۴۸ قراولخانه در خیابان ها برگذرهای عمومی بنا گردید و در هر کدام ۱۰ ا لی ۱۵ سرباز سکنی داده شدند . برای هر یک از محلات تهران یک نفر به نام کدخدا تعیین شد که وظیفه رسیدگی به شکایات مردم را داشت . د ر آن زمان در شهر تهران و شاید در بسیاری از شهرهای ایران نام پلیس قاضی ا لحاجات بود.(رضایی،۱۳۷۸،۷۸۶)

در عصر مشروطه در سال ۱۳۲۹ مجلس شورای ملی ایران به آوردن هیأتی از سوئد برای تشکیل قوای امنیه رأی دادند که به دنبال آن مستشاران سوئدی درشعبان ۱۳۲۹ به تهران آمدند. سوئدی ها به سرعت تشکیلات امنیه را تأسیس نمودند که در وصول مالیات و حفظ راه ها و امنیت شهرها کمک بسیار مناسبی محسوب می گشت . (پیرنیا،۱۳۸۸،۸۶۰) در نتیجه از کارهای بسیار مهم سوئدی ها در اداره نظمیه در این عصر ، بنیان‌گذار اداره تشخیص هویت بود که به دو شعبه ی انگشت نگاری و تن پیمایی تقسیم می شد .

۴ – دوران پهلوی

در این عصر به دلیل مخالفت رضاخان به عنوان وزیر جنگ با ریاست سوئدی ها در حفظ نظم و برقراری امنیت در کشور به خدمت مستشاران سوئدی خاتمه داده شد و نظمیه زیر نظر وزارت جنگ قرار گرفت و نظمیه مأمور اجرای قانون ورود و اقامت اتباع خارجه شد .(شجاع شفیعی،۲۸،۱۳۷۹) در زمان محمدرضا پهلوی هم زمان ‌با ظهور سازمان های جدید ، شهربانی مؤسسه ای کشوری و تابع وزارت کشور اعلام شد . به مرور زمان بر دوایر موجود شهربانی افزوده شد . پس از تصویب قانون شمول استخدام نیروهای مسلح به افسران و درجه داران شهربانی در ۱۳۴۴ افسران و درجه داران شهرداری ژاندارمری کل کشور که اولین آئین نامه آن توسط مستشاران سوئدی تدوین شده بودکه وظیفه ی حفظ نظم در بیرون از شهرها ، جاده ها ی ارتباطی ، روستاها ، دهات و محلات را بر عهده داشتند .(شجاع شفیعی ،۱۳۷۹،۲۸) سازمان ژاندارمری یکی از قدیمی ترین نهادهای نظامی و انتظامی است که به منظور استقرار امنیت وحفظ نظم در خارج از محدوده ی شهرها به وجود آمده است. با توجه به مقتضیات زمان مسؤلیت های جدیدی به ژاندرمری محول شد که منجر به ایجاد ادارات جدیدی شد همچون امور پلیس راه ، امور وظیفه،مستشاری ژاندارمری و ادارات دیگری شد.

گفتار سوم -از انقلاب اسلامی تا زمان معاصر

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ساختار مراجع انتظامی کشور از جمله شهربانی و ژاندارمری تغییر محسوسی در ده سال اول انقلاب به وجود نیامد . مراجع مذکور تحت عناوین ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران و شهربانی جمهوری اسلامی ایران به کار خود ادامه دادند . البته با شروع جنگ تحمیلی و نیز شکل گیری کمیته ی انقلاب اسلامی وظایف این دو نیرو به دلیل مداخله مراجع انتظامی جدید رو به تحلیل نهاد و از اقتدار آن کاسته شد .

۱ – کمیته انقلاب اسلامی

طبق ماده یک اساسنامه کمیته انقلاب اسلامی ایران مصوب ۴/۵/۱۳۶۵:

کمیته انقلاب اسلامی نهادی انتظامی زیر نظر وزارت کشور ، که هدف آن استقرار امنیت و حفظ انتظامات کشور در جهت پاسداری از انقلاب اسلامی ایران و دست آوردهای آن در چهارچوب این قانون می‌باشد .

به موجب ماده ۲ اساسنامه که وظایف مأموران کمیته را بر شمرده است در مواردی همچون مبارزه قانونی با عوامل مخل امنیت کشور ، همکاری با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جهت مبارزه با اقدام علیه نظام جمهوری اسلامی ، گزارش اخبار و اطلاعات امنیتی به وزارت اطلاعات و اجرای مأموریت های امنیتی محوله از طرف وزارت اطلاعات ، مبارزه قانونی با عوامل تهیه و توزیع و مصرف مواد مخدر و کالاهای غیر مجاز و جریان های منکراتی مندرج در قانون مجازات اسلامی ، همکاری با ژاندارمری در جهت حفاظت و کنترل مرزهای کشور ، اقدام در جهت جمع‌ آوری اسلحه ، مهمات ، تجهیزات ، وسایل ارتباطی نظامی و انتظامی غیر مجاز و نظارت بر اماکن عمومی در اجرای مأموریت های محوله به عنوان ضابط قوه ی قضائیه عمل خواهد نمود. (آخوندی،۱۳۷۹،۴۱)

بدین ترتیب مشاهده می شود که کمیته ی انقلاب به عنوان نهادهای انتظامی که تحت نظر وزارت کشور قرار داشت در حدود وظایف محوله به عنوان ضابط قوه قضائیه تعین شده بود.

۲ – پلیس قضایی

لایحه قانون تشکیل پلیس قضایی به پیشنهاد شهید دکتر بهشتی در ۵/۴/۱۳۵۹ در شورای انقلاب به تصویب رسید و وظایف کمیسرهای پلیس و قائم مقام آن ها و صاحب منصبان و رؤسای ژاندارمری به پلیس قضایی محول گردید .(آخوندی،۲۷،۱۳۷۹) ماده ۳ لایحه قانون تشکیل پلیس قضایی وظایف افسران و پلیس قضایی را همان وظایفی عنوان نمود که در فصل اول قانون آیین دادرسی کیفری و قوانین دیگر برای مأمورین شهربانی و ژاندارمری و سایر مأمورینی که به موجب قوانین خاص ضابط دادگستری شناخته شدند مقرر گردیده است .

۳ – نیروی انتظامی

شرح و تفصیل هر یک از موارد فوق از حوصله این مقال خارج است و توضیحات مربوطه را باید در کتب حقوق تجارت جستجو کرد.

‌بنابرین‏ معاملاتی که توسط تاجر و در حدود ماده ۳ ق.ت. انجام ‌می‌گیرد معاملات تجارتی محسوب می شود و طبعاً مشمول احکام حقوق تجارت خواهد بود.

نهایتاًً برای تشخیص تعهدات تجاری از تعهدات مدنی باید به ضوابطی که قانون تجارت داشته است، مراجعه کرد و معاملات و عقودی که بر مبنای مقررات مواد ۱ و ۲ و ۳ و ۴ قانون تجارت منعقد می شود را عقد و تعهدات تجاری نامید. قانون تجارت ما بر خلاف سایر نظامهای حقوقی احکام و اصول خاصی تعهدات تجاری را بیان نکرده است. و از این جهت خلاء قانونی کاملاً محسوس است و این نظر را القاء می‌کند که با وجود تفاوت‌های عدیده‌ایی که بین احکام مربوط ‌به این تعهدات وجود دارد، هنوز در ایران باید به نظریه وحدت حقوق مدنی و حقوق تجارت پایبند بود. در حال حاضر با گسترش روزافزون تعهدات تجاری و صنعتی شدن جوامع و از همه مهمتر از بین رفتن تاثیر بازار سنتی در سیاست اقتصادی کشور نیاز به احکام خاص قانون تجارت بیش از هر لحظه دیگری احساس می شود. خصوصاًً اینکه قوانین مدنی نیز در قالب سنتی خویش پاسخگوی نیاز کلان اقتصادی حال حاضر نیست.

ب:تعهدات مدنی

تعهدات مدنی در قانون مدنی با این عنوان تعریف نشده است، قانون مدنی تعریف عقد را در معنای اعم خود ذکر ‌کرده‌است. هر چند که این نوع تقسیم بندی در قانون صورت نگرفته است، ولی اکثر حقوق ‌دانان در نوشته های حقوقی، از وجود تعهدات مدنی و تعهدات بازرگانی و تجاری یاد کرده ­اند و چنین تقسیم ­بندی را نیز پذیرفته­اند.

مع الوصف بنظر می­رسد بهترین تعریف برای تعهدات مدنی، تعریف منفی باشد چرا که نمی­ توان تعریف جامع و کاملی در عین حال مثبتی از تعهدات مدنی بعمل آورد. لذا باید گفت: «تعهداتی که بموجب قانون تجارت جزء معاملات تجاری محسوب نمی‌شوند و از مصادیق مواد ۲ و ۳ و ۴ همان قانون نباشد، تعهدات مدنی هستند.»

لذا با ارائه تعریف فوق یک اصل کلی به دست می ­آید و آن اینکه اگر در خصوص تعهدی شک کنیم که آیا مدنی است یا تجاری؟ و جزء معاملات مقرر در قانون تجارت نیز نباشد، در اینصورت قاعده عام حکم می­ کند که تعهد را تعهد مدنی در نظر بگیریم. زیرا همان‌ طور که گفتیم قانون‌گذار خود تعهدات تجاری را از مدنی جدا کرده و تعهدات تجاری را در قانون تجارت احصاء نموده است. و این امر دلالت التزامی بر این نکته می‌کند که اصل، مدنی بودن تعهدات است، مگر آنکه در قانون تجارت صراحتاً تعهدی به ‌عنوان تعهد تجاری ذکر شده باشد.

مبحث دوم:تعریف و ماهیت ایفاء تعهد

انگیزه اصلی و هدف غائی در همه قراردادها دستیابی هر یک ‌از طرفین به اجرای مفاد تعهد و آنچه قصد آن را کرده‌اند است.و صرفنظر از نوع تعهد، تعهد وقتی به سرانجام می­رسد که انجام شود. و در این بین تفاوتی بین تعهداتی منفی و مثبت وجود ندارد. از طرفی باید بررسی شود ماهیت ایفاء چیست؟ آیا ایفاء تعهد عمل حقوقی جداگانه­ ای محسوب می­ شود و یا اینکه می‌تواند یک واقعه حقوقی باشد. لذا ذیلاً به بررسی این دو موضوع می پردازیم.

۱-تعریف ایفاء تعهد

همان‌ طور که گفتیم هدف و انگیزه هر التزام و تعهدی وفای به مدلول و اجرای مفاد آن تعهد است. مقصود از ایفاء تعهد این است که متعهد آنچه را بر طبق قانون یا قرارداد بر عهده دارد انجام دهد.

لازم به ذکر است ایفاء تعهد در واقع اجرای موضوع تعهد است پس برای درک بهتر بناچار نگاهی به موضوع تعهد می‌کنیم و نهایتاًً با بررسی به تعریف جامع و کاملی می­رسیم.

موضوع تعهد، می‌تواند موارد زیر باشد:

1. 1. تعهد به تملیک یا انتقال مال

1. تعهد به انجام کار معین

کار مورد تعهد ممکن است یک عمل مادی باشد. مثل: تعهد به ساخت سد یا کارخانه‌ایی. یا ممکن است کار مورد تعهد انعقاد یک عمل حقوقی باشد. مثل متعهدی که طبق قرارداد می پذیرد ملک معینی را به شخص ثالثی منتقل کند و یا وکالتی را برای متعهدله در موضوع خاصی منعقد کند.

1. تعهد به ترک فعل معین.

این قسمت که به ‌عنوان تعهد منفی از آن یاد می شود. مثل این است که کسی در ضمن عقد تعهد می‌کند که بعد از انقضا قرارداد با متعهدله، متعهد فعالیت متعهدله را انجام ندهد یا وقتی شرکتی برای شرکت دیگری یا شخصی نمایندگی فروش محصولات را می­ کند تعهد می­ کند به غیر از نماینده مذکور با کسی فعالیت تجاری مشابه انجام ندهد.

‌بنابرین‏ ایفاء تعهد عبارت است از اجرای تعهد، خواه منشا تعهد عقد باشد یا ایقاع و یا^[۹]، لذا منشاء و منبع تعهد هر چه باشد مشمول احکام مربوط به مواد ۲۶۴ به بعد قانون مدنی می شود. و ایفاء تعهد اعم است از تعهد قرار دادی و تعهد غیر قراردادی^[۱۰] در حقوق کشورهای عربی از اجرای تعهد به « انفاذ التزام» یاد شده است. و « انفاذ الالتزام» اعم است از « انفاذ العقد»^[۱۱].

در حقوق خارجه معادل واژه ایفاء تعهد Payment است. بر همین اساس برخی از حقوق ‌دانان داخلی به تسری از آن پرداخت را در حقوق داخلی معادل ایفاء تعهد و وفای به عهد در نظر ‌گرفته‌اند،^[۱۲] و ایفاء تعهد قراردادی را معادل واژه Performance قرار داده ­اند.^[۱۳]

به هر حال همان‌ طور که گفته شد ایفاء تعهد به معنی بجا آوردن التزامی است که مدیون بر عهده دارد، خواه این اقدام ارادی باشد و از سوی مدیون صورت پذیرد (وفای به عهد) یا به قهر انجام پذیرد^[۱۴]. و بدین وسیله طرفین نتیجه‌ای که از تشکیل عقد و تعهد را ‌داشته‌اند. به دست می آورند^[۱۵].

۲-ماهیت ایفای تعهد

پس از تعریف وشناسایی ایفاء تعهد برای تکمیل مقدمه لازم است ماهیت ایفاء تعهد را مورد بررسی قرار دهیم. و مشخص کنیم که ماهیت ایفای تعهد آیا عمل حقوقی محسوب می شود و یا اینکه تنها ایقاع محسوب می­ شود. و آثار مترتب بر آن نیز متفاوت از آثار عمل حقوقی خواهد بود. با اینکه می توان شق سومی را نیز به نوع ماهیت ایفاء تعهد قائل شد.

در این خصوص قوانین ما تعریفی از ماهیت ایفای تعهد ارائه نداده­اند، لذا بناچار برای بررسی موضوع به دکترین حقوقی توجه می­ شود. دکترین حقوقی در این رابطه نظرات گوناگونی دارد که ذیلاً به تفکیک مورد بحث واقع می شود.

الف-نظریه عمل حقوقی بودن

عده­ایی بر این نظر هستند که وفای ‌به‌ عهد عمل حقوقی است و اغلب نتیجه این برداشت نیز ناشی از توجه به برخی از نمونه های قرار داد است.مثلاً: در فروش مال کلی چون فروشنده باید طبق اوصاف و شرایط مقدور در عقد، مال مورد معامله را انتخاب و تسلیم خریدار کند و خریدار اگر مال تسلیم شده را مطابق با شرایط مقرر و یا نمونه دانست در اینصورت مال را قبول می‌کند در غیر اینصورت فروشنده ملزم به تحویل مجدد و منطبق با عقد است بر همین اساس مرحوم دکتر امامی می فرمایند: « پرداخت از جمله اعمال حقوقی است که به وسیله آن متعهد و متعهدله در اموال خود تصرف می کند.»^[۱۶]‌بنابرین‏ طبق این نظر برای ایفای تعهد طرفین باید اهلیت لازم را داشته باشند.

در حقوق فرانسه نیز، حقوق ‌دانان فرانسوی ایفای تعهدی را یک قرارداد دانسته ­اند از آن جهت که نیاز به توافق متعهد و متعهدله می‌باشد، در صورتی که خود ایشان تصریح کرده‌اند، طلبکار نمی تواند از دریافت موضوع تعهد که به وسیله ثالث به او تسلیم می شود، خودداری کند^[۱۷].

کار بر روی شخصیت سالم

انتظارات و آرزوهای پائین

رشد افکار مثبت و خوش بینانه

بها دادن به شادی

– برنامه ریزی و سازمان دهی برای امور زندگی

تأکید بر زمان حال

کاهش احساسات منفی

توقف نگرانی(آرگایل، ترجمه گوهری و همکاران، ۱۳۸۳).

۳-۶-۲ آموزش مهارت های اجتماعی

آموزش مهارت های اجتماعی می‌تواند کمک زیادی ارائه کند، برای کسانی که نمی توانند دوست پیدا کنند این آموزش ها شامل ارتباط غیرکلامی و ارتباط کلامی، احساس مفید بودن، درک بهتر موقعیت ها و ارتباط های اجتماعی می‌باشد. آرگایل و لو (۱۹۹۰) نشان دادند که بخشی از تبیین شادی برون گراها، به خاطر مهارت های اجتماعی بهتر این افراد می‌باشد، به خصوص خودابرازی^[۴۸] و توانایی همکاری آن ها، آموزش مهارت های اجتماعی بخشی از یک مجموعه بزرگ درمانی است. دوره «مقابله با افسردگی» لوینسون و بوتلیب^[۴۹](۱۹۹۵) شامل موارد زیر است:

مهارت های بیان^[۵۰]

دوست یابی^[۵۱]

بحث و گفتگو^[۵۲]

خودابرازی

ارتباط شفاف ^[۵۳]

۷-۲ صفات درونی افراد شادکام

۱) از عزت نفس و احترام به نفس بالایی برخوردارند و خودشان را دوست دارند.

۲) احساس کنترل شخصی بیشتری در خود احساس می‌کنند.

۳) خوش بین هستند.

۴) برون گرا هستند و در ارتباط با دیگران توانمندند.

۵) معتقدند که افکار خوبی دارند، افرادی اخلاقی اند و قادر به پیشرفت هستند.

۶) کام به طور معمول احساس کنترل شخصی دارند و بهتر با استرس ها مقابله می کننند.

۷) زمانی که عهده دار امری می‌شوند انتظار موفقیت دارند(میرز، ۱۹۹۳).

۸-۲ شرح حال مختصری درباره فوردایس:

دکتر مایکل فوردایس استاد دانشکده های روانشناسی و به عنوان پیش قدم تحقیقات و تئوری پرداز شادمانی در جهان شناخته می شود. به مدت ۳۳ سال استاد روانشناسی، مدیر تکنیک در حوزه مشاوره خصوصی و مؤلف مقاله های متعدد، آزمون های روانشناسی بوده است. کارهای اخیرش در حوزه تکنیک های افزایش شادمانیاست که نتایج آن پایه و اساس روانشناسی شادمانی است. آزمون ها و مواد شادمانی دکتر فوردایس اخیراًً در کلنیک ها و کلاس‌های تحقیقاتی سراسر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد و کارش توجه زیادی را در رسانه های عمومی به خود جلب ‌کرده‌است. در حال حاضر دکتر فوردایس در ایالت فلوریدا زندگی و تدریس می‌کند. با دکتر فوردایس به آدرس زیر^[۵۴] می شود تماس برقرار کرد(عبدی مالیدره، ۱۳۸۵).

فوردایس(۱۹۸۳) برنامه ای برای افزایش شادمانی افراد جاممعه ایجاد ‌کرده‌است که شامل ۱۴ عنصر است. این برنامه هشت عنصر شناختی و شش عنصر رفتاری دارد. وی معتقد است با آموزش این اجزا به افراد توانسته است بر شادمانی آنان بیفزاید.

هشت جزء شناختی برنامه فوردایس عبارتند از:(فوردایس،۱۹۸۳).

۱- کاهش سطح توقعات و آرزوها

۲- ایجاد تفکر مثبت و خوش بینانه

۳- برنامه ریزی امور

۴- تمرکز بر زمان حال

۵- کاهش احساسات منفی

۶-توقف ناراحتی(گریز از ناراحتی)

۷- پرورش شخصیت سالم

۸- اولویت دادن و ارزش قائل شدن برای شادمانی

شش جزء رفتاری برنامه فوردایس عبارتند از: (فوردایس،۱۹۸۳)

۱- افزایش فعالیت

۲- افزایش ارتباط اجتماعی

۳- تقویت روابط نزدیک(ایجاد صمیمیت بیشتر)

۴- پرورش شخصیت جتماعی

۵- خلاقیت و درگیر شدن در کارهای پرمعنا

۶- خود بودن

فوردایس(۱۹۹۷) از صاحب نظران روان شناسی شادی با بررسی تحقیقات متعددی، مجموعه ای با عنوان«آموزش شادکامی» ارائه داده است. این برنامه دارای ۱۴ اصل است. اعتقاد فوردایس بر این است که به غیر از تأثیر عوامل مختلفی چون ژنتیک، شخصیت، میزان درآمد، طبقه اجتماعی و اقتصادی، میزان تحصیلات و … در میزان شادی افراد، وبژگیهای خاص دیگری نیز وجود دارند که وجود آن ها موجب کسب شادی می‌گردد. زیربنای برنامه شادکامی فوردایس این است که اگر شخص بخواهد می‌تواند همانند افراد شاد، شاد باشد. این برنامه ترکیبی از نظریات شناختی و رفتاری می‌باشد. در سطح شناختی روند تحقیقات انجام شده برای رسیدن به هر یک از این اصول می‌توانند شادی فراگیران را افزایش دهند، ارائه می‌گردد. در حیطه رفتاری، از تکنیک های رفتاردرمانی استفاده می شود تا به کمک آن ها این چهارده اصل عملی شوند.

۹-۲ اصول چهارده گانه فوردایس

این اصول به نقل از عابدی(۱۳۸۳) شرح داده می شود.

۱-۹-۲ اصل اول: فعال تر بودن و سرگرمی

این اصل مبتنی بر مطالعات زیادی است که نشان می‌دهند افراد شاد در زندگی خود فعال تر هستند. نتایج نشان می‌دهد که افراد شاد زندگی شان را با فعالیت، پر و لبریز می‌کنند و مهم تر اینکه بیشتر اوقات خود را به فعالیت های جالب و لذت بخش می گذرانند. لذا فوردایس جهت تحقیق این اصل زندگی افراد شاد و ناشاد را با هم مقایسه می‌کنند و فراگیران درمی یابند که زندگی افراد شاد، یک زندگی فعال و پر از فعالیت های خوشایند است.

این اصل به فعالیت های زیر استوار است:

فعالیت های لذت بخش نسبت به فعالیت های غیرلذت بخش، شادکامی بیشتری ایجاد می‌کنند.

فعالیت های جسمانی بیش از فعالیت هایی که تحرک جسمانی ندارند، شادکامی ایجاد می‌کنند.

تجربه های جدید و تازه بیش از فعالیت های تکراری موجب شادی فرد می‌گردند.

فعالیت های جمعی نسبت به فعالیت های فردی شادی بخش تر هستند.

فعالیت های سودمند و معنادار بیشتر از فعالیت های بیهوده شادی ایجاد می‌کنند.

فوردایس به فراگیران توصیه می‌کند تا فهرستی از فعالیت هایی با ویژگی فوق را تهیه کنند و سپس آن ها را تشویق به انجام آن ها در زندگی روزمره خود می‌کند.

۲-۹-۲ اصل دوم: گذراندن اوقات بیشتر در اجتماعات و فعالیت های جمعی

مطالعات نشان می‌دهند که فعالیت ها و روابط اجتماعی در شادمانی فردی نقش مهمی دارد. علاوه بر این اکثر پژوهش ها زندگی فعال اجتماعی را مهم ترین عامل شادکامی می دانند. فعالیت های اجتماعی هم در سطح رسمی شامل عضویت در سازمان ها، کلوپ ها، انجمن ها و … و هم در سطح غیر رسمی مانند ارتباط با دوستانن، همسایگان، خویشاوندان، همکاری و … می‌باشد. مطالعات نشان دهنده آن است که وجود تعاملات اجتماعی(رسمی و غیررسمی) احساس رضایت از زندگی، حمایت از طرف دیگران و احساس تعلق به گروه را افزایش داده که در نتیجه همه این موارد در ایجاد و افزایش شادکامی افراد بسیار مؤثر می‌باشند.

۳-۹-۲ اصل سوم: مولد بودن و انجام کارهای سودمند و معنادار

امتیاز سوالات راهنماهای عمل داخلی و خارجی نیز بین ۱تا ۵ متغیر است ‌به این صورت که به جواب اصلا امتیاز ۱، خیلی کم۲، کم ۳، زیاد۴ وخیلی زیاد ۵ داده می شود که امتیاز هر فرد تقسیم بر کل امتیازات ضرب‌در۱۰۰و نمره وی را از ۱۰۰ بیان می‌کند.

در قسمت خودکارآمدی هم امتیاز ‌هر سوال بین۱تا ۵ متغیر است ‌به این طریق که به جواب اصلا امتیاز۱، خیلی کم ۲، کم۳، زیاد۴ و خیلی زیاد ۵ تعلق می‌گیرد که امتیاز هر فرد تقسیم بر کل امتیازات ضرب‌در۱۰۰و نمره وی را از۱۰۰بیان می‌کند.

در قسمت چک لیست عملکرد نیز بر اساس رفتار مادر در خصوص نشانه های خطر، عفونت‌های تنفسی، اسهال و تب و تشنج در کودک امتیاز هر سوال بین ۰ تا ۴ متغیر است ‌به این شکل که به جواب هیچگاه امتیاز ۰، بندرت ۱، گاهی اوقات ۲، بیشتر اوقات ۳ و همیشه ۴ تعلق می‌گیرد و امتیاز هر فرد تقسیم برکل امتیازات ضرب‌در۱۰۰و نمره وی از ۱۰۰ می‌باشد.

۳-۷) روش انجام پژوهش

مراحل انجام این پژوهش شامل موارد زیر بود:

پس از تصویب پروپوزال و کسب کد اخلاق از معاونت آموزش و تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی اراک، کسب کد IRCT، مطالعه با جستجو درباره پرسشنامه‌های مشابه‌ای که می‌توانست تسهیل گر انجام فعالیت مورد نظر باشد آغاز شد، پس از مطالعه دقیق منابع مرتبط، بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی، با نظر اساتید مجرب و در نظر گرفتن معیارهای طراحی پرسشنامه، ابزار مورد نظر طراحی و پس از تأیید روایی و پایایی آن، پرسشنامه در شش بخش تنظیم شد(توضیحات ارائه شده است).

۳-۷-۱) انجام مطالعه مقطعی

مطالعه مقطعی اولیه به صورت توصیفی ـ تحلیلی با هدف نیازسنجی آموزشی (تعیین مؤثرترین سازه‌های پیشگویی کننده مدل اعتقاد بهداشتی بر رفتار مادران در خصوص نشانه های خطرکودک) در بین۳۵۰ نفر از مادران مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی انتخاب شده شهر اراک که دارای کودک کمتر از پنح سال بودند از طریق تکمیل پرسشنامه همراه با مصاحبه و تعیین میزان آگاهی، حساسیت درک شده، شدت درک شده، منافع درک شده، موانع درک شده، راهنماهای عمل، خودکارآمدی و عملکرد در خصوص نشانه های خطر، عفونت‌های تنفسی، اسهال و تب و تشنج درکودک انجام گرفت.

تیم تحقیق با ارائه معرفی نامه به مراکز و با رعایت نکات اخلاقی بعد از معرفی خود و اهداف مطالعه و اخذ رضایت از نمونه ها اقدام به تکمیل پرسشنامه‌ها کردند. بعد از جمع‌ آوری و وارد کردن اطلاعات به کامپیوتر، تجزیه و تحلیل آماری انجام شد و سازه‌های مؤثر بر رفتار مادران در خصوص نشانه های خطر کودک مشخص گردید. سپس با توجه به نیاز سنجی که صورت گرفت، جهت طراحی برنامه آموزشی و انتخاب روش آموزشی اقدام شد.

۳-۷-۲) انجام مطالعه مداخله‌ایی

مطالعه مداخله‌ایی کارآزمایی آموزشی شاهددار طی این مراحل اجرا گردید:

ـ انتخاب نمونه های گروه آزمون و گروه کنترل از بین نمونه های مطالعه مقطعی به صورت تصادفی ساده که در مجموع ۶۰ نفر به گروه آزمون و ۶۰ نفر به گروه کنترل تخصیص یافتند.

ـ انجام مداخله آموزشی : در این مرحله بر اساس نتایج پرسشنامه مذکور که در واقع نیاز سنجی آموزشی بود ضمن مشخص شدن آگاهی و سایر اجزای مدل اعتقاد بهداشتی محتوی آموزشی لازم تهیه و تنظیم و روش آموزشی انتخاب و مداخله آموزشی اجرا گردید .

– انجام پس آزمون از طریق تکمیل مجدد پرسشنامه همراه با مصاحبه و تعیین میزان آگاهی، حساسیت درک شده، شدت درک شده، منافع درک شده، موانع درک شده، راهنماهای عمل، خودکارآمدی و عملکرد در خصوص نشانه های خطر، عفونت‌های تنفسی، اسهال و تب وتشنج در کودک سه ماه بعد از مداخله آموزشی صورت گرفت.

۳-۷-۳) طراحی برنامه آموزشی و مداخلات

با توجه به نیاز سنجی که قبل از انجام مداخله صورت گرفت، جهت طراحی برنامه آموزشی که شامل اهداف، محتوای آموزشی و انتخاب روش آموزشی می‌باشد اقدام شد.

-مراحل طراحی آموزشی:

طبق الگوی آقای جیمز بروان مراحل طراحی شامل تعیین اهداف آموزشی، تعیین شرایط (شامل گروه تدریس، شیوه تدریس و غیره)، تعیین منابع(شامل نیروی انسانی، وسایل آموزشی و غیره) و بازده (شامل ارزشیابی و اصلاح طرح) می‌باشد که در جداول طرح درس ‌به این مراحل اشاره شده است.

اهداف آموزشی:

مشخص کردن اهداف آموزشی در روند آموزش بسیار مهم است و قبل از هر چیز هدف کلی آموزش باید مشخص شود، که در واقع چارچوب تغییرات مورد نظر را در فراگیران تعیین می‌کند، سپس اهداف جزئی و در نهایت اهداف رفتاری تعیین شوند.این اهداف مشخص می‌کنند که فراگیران چه مطالبی را باید درک کنند، چه مهارت هایی را باید کسب کنند، چه کارهایی را باید انجام دهند و همچنین چه نگرش ها و ارزش هایی باید در آن ها تغییر کند یا به وجود آید. اهداف آموزشی را از دیدگاه‌های مختلف می توان تقسیم بندی نمود، یکی از معروف‌ترین آن ها طبقه بندی بلوم و همکاران اوست که بر اساس حیطه های یادگیری در سه حیطه شناختی(دانش)، عاطفی(نگرش) و رفتاری یا روانی حرکتی(مهارت) قرار گرفتند.

اهداف شناختی:

اهداف این حیطه جنبه نظری دارند وشامل فعالیت های ذهنی و عقلانی مانند کسب اطلاعات ‌و پردازش افکار می‌باشند.

اهداف عاطفی:

اهداف این حیطه برعواطف ، باورها، نگرش ها و ارزش‌ها تأکید دارند و از دو حیطه دیگر مشکل تر به نظر می‌رسند.

اهداف رفتاری:

در این حیطه هم فکر و هم فیزیک هر دو مداخله دارند، به طور کلی آموزش مهارت ها یا انجام یک عملکرد یا وظیفه خاص در این حیطه قرار می‌گیرد(۶۲،۶۱،۶۰،۳۳،۶)

مطالب و محتوی آموزشی بر اساس اهداف آموزشی و با توجه به نیاز سنجی که قبل از انجام مداخله صورت گرفته بود وبا توجه به کتب معتبر و جزوات آموزشی وزارت بهداشت ،مجلات و با مشاوره متخصصین اطفال و اساتید مجرب جمع‌ آوری و در تهیه مطالب، از مدل اعتقاد بهداشتی و سازه‌های آن استفاده گردید. نتایج نیازسنجی قبل از مداخله بیان داشتند که بین عملکرد مادران(تشخیص و مراقبت از نشانه های خطر در کودکان) با راهنماهای عمل، منافع درک شده، خودکارآمدی و موانع درک شده به ترتیب بیشترین همبستگی مثبت وجود دارد لذا در طراحی برنامه آموزشی بر این سازه‌ها تأکید بیشتر شد و اهداف و محتوای آموزشی با تأکید بر این موارد طراحی و تدوین گردید:

– افزایش آگاهی و دانش مادران در خصوص نشانه های خطر درکودک

– افزایش آگاهی و دانش مادران ‌در مورد عفونت‌های تنفسی و اسهال کودکان

– تأکید بر منافع و موانع توجه به موقع به نشانه های خطر

– آشنایی مادران با شیوه های مختلف کسب اطلاعات در خصوص نشانه های خطر در کودک

– ارتقاء سطح نگرش مادران در خصوص اقدامات مناسب در صورت بروز نشانه های خطر در کودک

۳-۷-۴) روش، وسیله و ارزشیابی مداخله آموزشی

در مطالعه ی دیگری راجع به منابع شکل گیری باورهای مصرف کنندگان درباره ی کشورهای خارجی چنین عنوان شده است که: «بنا بر نظریه های یادگیری عمومی، منابع شکل گیری باورهای مصرف کنندگان ممکن است که زیاد و پیچیده باشند. این منابع شامل دانش کلی درباره ی کشورهاست که از هر جایی ممکن است به دست آمده باشد، از کلاس جغرافیای دبستان گرفته تا روزنامه ها، مستندهای تلویزیونی، دوستان، همکاران و تجارب مستقیم از دیدن آن کشور» (Heslop & Papadopoulos 1993). متعاقباً مارتین و ارگلو^[۱۲۶] (۱۹۹۳) نیز معتقدند که محققانی که قصد مطالعه ی ساختار درونی عملکردی تصاویر محصول-کشور (PCIs) را دارند باید مجموع همه ی باورهای توصیفی، استنباطی و اطلاعاتی افراد درباره ی یک کشور مشخص را به حساب بیاورند. به طور خلاصه محتوای این مباحث این است که در مواجهه با یک برچسب ”Made in“ ممکن است چه فکری به سراغ مصرف کنندگان بیاید؟

جزء شناختی PCI خود دارای دو بعد می‌باشد که با هم متمایزند، یکی جنبه ی کشور و دیگری بعد محصول (شکل ۲-۱۲). بدین ترتیب بعد محصول تنها دانش مصرف کننده درباره ی یک ویژگی مشخص را در برمی گیرد که آن هم محصولات کشور است. اما در مقابل بعد کشور شامل دانش مصرف کننده درباره ی ویژگی‌های متعددی در رابطه با محیط عمومی تر کشور مانند فرهنگ، سیاست، زبان و … می شود (Brijs 2006).

جزء شناختی

بعد محصول

بعد کشور

رتبه بندی محصولات آن کشور

ساختار بعد کشور و بعد محصول در جزء شناختی PCI (Brijs 2006 )

همان‌ طور که در شکل بالا نیز دیده می شود، دو بعد محصول و کشور، در یک تعامل دوسویه و به یک اندازه در شکل گیری جزء شناختی PCI مؤثرند. بدین ترتیب که باورهای یک فرد ‌در مورد محصولات یک کشور، ممکن است که بر مبنای دانش وی از شرایط محیطی آن کشور شکل گرفته باشند و بالعکس. یافته های پاپادوپولس و دیگران (۱۹۹۰) ‌در مورد نگرش مصرف کنندگان مجارستانی درباره ی ژاپنی ها و ارتباط این نگرش با تصویری که آن ها از محصولات ژاپنی دارند، مؤید این نکته می‌باشد. در این رابطه، باورها و شناختهای مربوط به یک کشور به دو طریق می‌توانند مدل سازی شوند؛ یکی به عنوان یک سازه ی تکوینی چند بعدی^[۱۲۷] و دیگری به عنوان یک مشخصه ی انعکاسی یا مرتبط با هم^[۱۲۸] (Roth & Diamantopoulos 2008). حالت اول مربوط به زمانی است که موارد مربوط به هر بعد (از ابعاد نام برده) مستقل از یکدیگر باشند (مثل سیاست و آب و هوا). به عنوان مثال بعد سیاسی در مطالعه ی مارتین و ارگلو (۱۹۹۳) شامل مواردی همچون ”سیستم دموکراتیک“، ”سیستم سرمایه داری“، ”سیستم کشوری“ یا ”بازار آزاد“ می‌باشد. در این صورت مشخصه ی تکوینی مناسب خواهد بود، زیرا یک سیستم که دموکراتیک است، لازم نیست که حتماً دارای بازار آزاد نیز باشد. در صورتی که بعد فناوری در همین مطالعه (Martin & Eroglu 1993) مستلزم مشخصه ی انعکاسی خواهد بود زیرا شامل مواردی همچون ”صنعتی شدن“ و ”تولید انبوه“ است که معمولاً همراه با یکدیگر و با هم پیش می‌روند. ‌بنابرین‏ مشخصه ی انعکاسی یا مرتبط با هم مربوط به زمانی است که ابعاد به یکدیگر وابسته اند.

یک گزینه ی مناسب دیگر برای مفهومی کردن باورهای مربوط به کشور، ”سازه ی هویت کشور^[۱۲۹] “ می‌باشد که متعلق به داستوس و بوژبل^[۱۳۰] (۲۰۰۷) است. بر خلاف سازه ی باورهای کشور که بر مبنای موارد استفاده شده در آن، ساختارهای عاملی متفاوتی را ایجاد می‌کند (Allred et al 1999، Knight et al 2003، Martin & Eroglu 1993)، سازه ی هویت کشور در سراسر کشورها و طبقات محصول به کار رفته شده، ثابت است (Roth & Diamantopoulos 2008). ‌بنابرین‏ محققان می‌توانند شش جنبه را (مانند سازگاری، بدکاری، تکبر، پشتکار، یکدلی و حجب و حیا) برای شرح کشورهای مختلف سراسر دنیا به کار ببرند، بدون اینکه نیاز به تطبیق آن ها با تنظیمات ویژه ی مطالعات باشد.

‌بنابرین‏ بسته به زمینه ی مطالعه، عوامل شناختی متفاوتی می‌تواند برای تجزیه وتحلیل ها مناسب باشد. مثلاً هنگامی که آب و هوا و چشم انداز طبیعی می‌تواند برای ارزیابی محصولات غذایی (Ittersum et al 2003، Verlegh 2001) یا مسافرت های آتی به یک کشور (Javalgi et al 1992, Um & Crompton 1990 ) مهم باشد، ممکن است که این عوامل ربط چندانی به ارزیابی محصولات صنعتی آن کشور نداشته باشد. در واقع برای ارزیابی محصولات صنعتی، عواملی همچون توانمندی فنی افراد و توسعه ی سیاسی مهم تر است (Verlegh 2001). ‌بنابرین‏ به احتمال زیاد یکی از دلایلی که باعث شده تا مطالعات مختلف، اثرات مختلفی را از شناخت‌ها بر روی متغیرهای خروجی پیدا کنند، همین نکته بوده است که در ادبیات، به ویژگی مختص به متن^[۱۳۱] معروف است (Ittersum et al 2003، Li et al 1997).

ب) جزء عاطفی^[۱۳۲]

در مقایسه با جزء شناختی، تنها مطالعات معدودی وجود دارد که توانسته اند به طور مناسبی عواطف نسبت به یک کشور و افراد و محصولات متعلق به آن کشور را مورد اندازه گیری قرار داده باشند (Brijs 2006 ، Desborde 1990، Verlegh 2001، d’Astous & Boujbel 2007). هیرشمن و هالبروک^[۱۳۳] (۱۹۸۲) با یک رویکرد تجربی و لذت گرایانه نسبت به مصرف دریافتند که تمایلات مصرف کنندگان به تجربه کردن احساسی خرید، بعضاً به انگیزه های اصلی پشت خرید و محصول بستگی دارد. هم‌راستا با این استدلال برخی نویسندگان دیگر نیز معتقد بودند که در پژوهش‌های تصمیم گیری مصرف کننده، نباید به سادگی از کنار احساسات و عواطف مصرف کننده عبور کرد (Elliott 1998، Luce et al 2001، Zajonc 1980، Zajonc & Markus 1982,1985). برای مثال پیترسون^[۱۳۴] و دیگران (۱۹۸۶) چنین بیان کردند که احساسات می‌تواند نقش های مختلفی را بازی کند، از تأثیر بر روش پردازش اطلاعات و ذخیره در حافظه تا معین کردن انتخاب محصول. بدین ترتیب بود که از اواخر دهه ی ۸۰ به بعد، تحقیقات احساس محور در زمینه ی COO، توجه بیشتری را به خود جلب کرد (Brijs 2006 ).

حال سؤال اینجا است که با توجه به گستره ای از احساسات که می توان در نظر گرفت، آیا تنها

1. 1. Made in Iran ↑

1. 1. Mowen and Minor ↑