امتیاز سوالات راهنماهای عمل داخلی و خارجی نیز بین ۱تا ۵ متغیر است ‌به این صورت که به جواب اصلا امتیاز ۱، خیلی کم۲، کم ۳، زیاد۴ وخیلی زیاد ۵ داده می شود که امتیاز هر فرد تقسیم بر کل امتیازات ضرب‌در۱۰۰و نمره وی را از ۱۰۰ بیان می‌کند.

در قسمت خودکارآمدی هم امتیاز ‌هر سوال بین۱تا ۵ متغیر است ‌به این طریق که به جواب اصلا امتیاز۱، خیلی کم ۲، کم۳، زیاد۴ و خیلی زیاد ۵ تعلق می‌گیرد که امتیاز هر فرد تقسیم بر کل امتیازات ضرب‌در۱۰۰و نمره وی را از۱۰۰بیان می‌کند.

در قسمت چک لیست عملکرد نیز بر اساس رفتار مادر در خصوص نشانه های خطر، عفونت‌های تنفسی، اسهال و تب و تشنج در کودک امتیاز هر سوال بین ۰ تا ۴ متغیر است ‌به این شکل که به جواب هیچگاه امتیاز ۰، بندرت ۱، گاهی اوقات ۲، بیشتر اوقات ۳ و همیشه ۴ تعلق می‌گیرد و امتیاز هر فرد تقسیم برکل امتیازات ضرب‌در۱۰۰و نمره وی از ۱۰۰ می‌باشد.

۳-۷) روش انجام پژوهش

مراحل انجام این پژوهش شامل موارد زیر بود:

پس از تصویب پروپوزال و کسب کد اخلاق از معاونت آموزش و تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی اراک، کسب کد IRCT، مطالعه با جستجو درباره پرسشنامه‌های مشابه‌ای که می‌توانست تسهیل گر انجام فعالیت مورد نظر باشد آغاز شد، پس از مطالعه دقیق منابع مرتبط، بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی، با نظر اساتید مجرب و در نظر گرفتن معیارهای طراحی پرسشنامه، ابزار مورد نظر طراحی و پس از تأیید روایی و پایایی آن، پرسشنامه در شش بخش تنظیم شد(توضیحات ارائه شده است).

۳-۷-۱) انجام مطالعه مقطعی

مطالعه مقطعی اولیه به صورت توصیفی ـ تحلیلی با هدف نیازسنجی آموزشی (تعیین مؤثرترین سازه‌های پیشگویی کننده مدل اعتقاد بهداشتی بر رفتار مادران در خصوص نشانه های خطرکودک) در بین۳۵۰ نفر از مادران مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی انتخاب شده شهر اراک که دارای کودک کمتر از پنح سال بودند از طریق تکمیل پرسشنامه همراه با مصاحبه و تعیین میزان آگاهی، حساسیت درک شده، شدت درک شده، منافع درک شده، موانع درک شده، راهنماهای عمل، خودکارآمدی و عملکرد در خصوص نشانه های خطر، عفونت‌های تنفسی، اسهال و تب و تشنج درکودک انجام گرفت.

تیم تحقیق با ارائه معرفی نامه به مراکز و با رعایت نکات اخلاقی بعد از معرفی خود و اهداف مطالعه و اخذ رضایت از نمونه ها اقدام به تکمیل پرسشنامه‌ها کردند. بعد از جمع‌ آوری و وارد کردن اطلاعات به کامپیوتر، تجزیه و تحلیل آماری انجام شد و سازه‌های مؤثر بر رفتار مادران در خصوص نشانه های خطر کودک مشخص گردید. سپس با توجه به نیاز سنجی که صورت گرفت، جهت طراحی برنامه آموزشی و انتخاب روش آموزشی اقدام شد.

۳-۷-۲) انجام مطالعه مداخله‌ایی

مطالعه مداخله‌ایی کارآزمایی آموزشی شاهددار طی این مراحل اجرا گردید:

ـ انتخاب نمونه های گروه آزمون و گروه کنترل از بین نمونه های مطالعه مقطعی به صورت تصادفی ساده که در مجموع ۶۰ نفر به گروه آزمون و ۶۰ نفر به گروه کنترل تخصیص یافتند.

ـ انجام مداخله آموزشی : در این مرحله بر اساس نتایج پرسشنامه مذکور که در واقع نیاز سنجی آموزشی بود ضمن مشخص شدن آگاهی و سایر اجزای مدل اعتقاد بهداشتی محتوی آموزشی لازم تهیه و تنظیم و روش آموزشی انتخاب و مداخله آموزشی اجرا گردید .

– انجام پس آزمون از طریق تکمیل مجدد پرسشنامه همراه با مصاحبه و تعیین میزان آگاهی، حساسیت درک شده، شدت درک شده، منافع درک شده، موانع درک شده، راهنماهای عمل، خودکارآمدی و عملکرد در خصوص نشانه های خطر، عفونت‌های تنفسی، اسهال و تب وتشنج در کودک سه ماه بعد از مداخله آموزشی صورت گرفت.

۳-۷-۳) طراحی برنامه آموزشی و مداخلات

با توجه به نیاز سنجی که قبل از انجام مداخله صورت گرفت، جهت طراحی برنامه آموزشی که شامل اهداف، محتوای آموزشی و انتخاب روش آموزشی می‌باشد اقدام شد.

-مراحل طراحی آموزشی:

طبق الگوی آقای جیمز بروان مراحل طراحی شامل تعیین اهداف آموزشی، تعیین شرایط (شامل گروه تدریس، شیوه تدریس و غیره)، تعیین منابع(شامل نیروی انسانی، وسایل آموزشی و غیره) و بازده (شامل ارزشیابی و اصلاح طرح) می‌باشد که در جداول طرح درس ‌به این مراحل اشاره شده است.

اهداف آموزشی:

مشخص کردن اهداف آموزشی در روند آموزش بسیار مهم است و قبل از هر چیز هدف کلی آموزش باید مشخص شود، که در واقع چارچوب تغییرات مورد نظر را در فراگیران تعیین می‌کند، سپس اهداف جزئی و در نهایت اهداف رفتاری تعیین شوند.این اهداف مشخص می‌کنند که فراگیران چه مطالبی را باید درک کنند، چه مهارت هایی را باید کسب کنند، چه کارهایی را باید انجام دهند و همچنین چه نگرش ها و ارزش هایی باید در آن ها تغییر کند یا به وجود آید. اهداف آموزشی را از دیدگاه‌های مختلف می توان تقسیم بندی نمود، یکی از معروف‌ترین آن ها طبقه بندی بلوم و همکاران اوست که بر اساس حیطه های یادگیری در سه حیطه شناختی(دانش)، عاطفی(نگرش) و رفتاری یا روانی حرکتی(مهارت) قرار گرفتند.

اهداف شناختی:

اهداف این حیطه جنبه نظری دارند وشامل فعالیت های ذهنی و عقلانی مانند کسب اطلاعات ‌و پردازش افکار می‌باشند.

اهداف عاطفی:

اهداف این حیطه برعواطف ، باورها، نگرش ها و ارزش‌ها تأکید دارند و از دو حیطه دیگر مشکل تر به نظر می‌رسند.

اهداف رفتاری:

در این حیطه هم فکر و هم فیزیک هر دو مداخله دارند، به طور کلی آموزش مهارت ها یا انجام یک عملکرد یا وظیفه خاص در این حیطه قرار می‌گیرد(۶۲،۶۱،۶۰،۳۳،۶)

مطالب و محتوی آموزشی بر اساس اهداف آموزشی و با توجه به نیاز سنجی که قبل از انجام مداخله صورت گرفته بود وبا توجه به کتب معتبر و جزوات آموزشی وزارت بهداشت ،مجلات و با مشاوره متخصصین اطفال و اساتید مجرب جمع‌ آوری و در تهیه مطالب، از مدل اعتقاد بهداشتی و سازه‌های آن استفاده گردید. نتایج نیازسنجی قبل از مداخله بیان داشتند که بین عملکرد مادران(تشخیص و مراقبت از نشانه های خطر در کودکان) با راهنماهای عمل، منافع درک شده، خودکارآمدی و موانع درک شده به ترتیب بیشترین همبستگی مثبت وجود دارد لذا در طراحی برنامه آموزشی بر این سازه‌ها تأکید بیشتر شد و اهداف و محتوای آموزشی با تأکید بر این موارد طراحی و تدوین گردید:

– افزایش آگاهی و دانش مادران در خصوص نشانه های خطر درکودک

– افزایش آگاهی و دانش مادران ‌در مورد عفونت‌های تنفسی و اسهال کودکان

– تأکید بر منافع و موانع توجه به موقع به نشانه های خطر

– آشنایی مادران با شیوه های مختلف کسب اطلاعات در خصوص نشانه های خطر در کودک

– ارتقاء سطح نگرش مادران در خصوص اقدامات مناسب در صورت بروز نشانه های خطر در کودک

۳-۷-۴) روش، وسیله و ارزشیابی مداخله آموزشی