این پیام‌ها به روش‌های متفاوت تولید می‌شوند. مانند پیام‌های متنی، پیام‌های فوری (مانند پیام‌های فوری یاهو، نامه‌های الکترونیکی یا وب. از سرویس­های میکروبلاگ معروف ‌می‌توان از توییتر، آیدنتیکا، تامبلر، جایکو^[۱۶] و پلارک^[۱۷] نام برد که معروف ترین آن ها توییتر ‌می‌باشد.

1. بلاگ ها: ^[۱۸]

عامل و سیستمی که به کمک آن می توان وبلاگ ایجاد کرد، وبلاگ فضایی آنلاین است که در آن مطالب به ترتیب جدیدترین پست ها انتشار می‌­یابد. در وبلاگ‌ها امکان دریافت نظرات، مشترک شدن به وسیله ایمیل و یا دنبال کردن مطالب به کمک خبرخوان‌ها (RSS) وجود دارد. برای راه اندازی یک وبلاگ به راحتی می‌توان از سرویس‌­های ارائه خدمات وبلاگ­نویسی استفاده کرد، معروف ترین بلاگ­های آزاد برای علاقه مندان به وبلاگ­نویسی عبارت است از: ورود پرس^[۱۹]، تایپ پد^[۲۰] و بلاگر^[۲۱]، البته این موضوع در ایران فرق می‌کند و مهمترین بلاگ­ها، بلاگ فا^[۲۲] و پرشین بلاگ^[۲۳] می‌باشند.

1. ویکی ها:^[۲۴]

ویکی اشاره به محتوای ایجاد شده توسط کاربران مختلف، اما در زمان‌های مختلف و از مکان های مختلف دارد. محتوای ویکی می‌تواند توسط کاربران مختلف اصلاح و ویرایش شده و ذخیره شود. در این وب سایت ها کاربران عادی اینترنت امکان تولید و ویرایش محتوا را دارند.

ویکی ها برای کارها و پروژه های مشارکتی گزینه بسیار مناسبی می‌باشند زیرا افراد این امکان را دارند که از نقاط متفاوتی به صورت تیمی همکاری کنند. معروف‌ترین ویکی، ویکی پدیا^[۲۵] ‌می‌باشد که از زبان فارسی نیز پشتیبانی می­ کند. ویکی پدیا فعالیت خود را در سال ۲۰۰۱ شروع کرده و در حال حاضر ۲٫۵ میلیون مقاله به زبان انگلیسی و بیش از یک میلیون کاربر عضو دارد. نمونه های دیگر ویکی می توان به ویکیا،^[۲۶] ویکی هاو^[۲۷] ویکی نیوز^[۲۸] اشاره کرد.

1. اخبار اجتماعی:

رسانه ای که در آن کاربران به اخبار رأی‌ می‌دهند. در این رسانه ‌می‌توان به دیگ^[۲۹] و پاپ یو آر الز^[۳۰] اشاره کرد.

1. اندازه گیری اجتماعی^[۳۱]:

در این رسانه کیفیت مطالب ارسال شده بررسی می­گردد که ‌می‌توان به بلاگ پلاس^[۳۲] اشاره کرد.

1. نشانه گذاری اجتماعی^[۳۳] :

به کمک این رسانه سایت ها و جستجو­ها و مواردی از این قبیل سازمان دهی و در جای ویژه ای ذخیره می­شوند و با ایجاد نشانه به راحتی قابل دسترس است. این سایت­ها به کاربران خود اجازه می­ دهند تا سایت های جذابی را برای خواندن، جستجو و پیدا کنند. نشانه­گذاری اجتماعی به کاربران خود این اجازه را می­دهد تا گزینه هایی را بر اساس علاقمندی خود انتخاب کنند و برای آن ها مرتبط ­ترین ها، مطالب پر بازدید و با عنوان موضوع جذاب را به ارمغان خواهد آورد. اگر شرکتی تمایل داشته باشد تا سایتش را از طریق نشانه­گذاری اجتماعی ارتقا بخشد آن ها باید به ویژگی­هایی که مطالب ارسالی آن ها را بیشتر قابل دیدن خواهد کرد آگاه باشند. از معروف ترین این سایت ها دیگو^[۳۴] و دل^[۳۵] ‌می‌باشد.

1. اشتراک گذاری ویدئو^[۳۶]:

اشتراک­گذاری ویدئو یکی از جدیدترین پدیده ها برای کسب و کارها به عنوان کانالی که برای ایجاد ویدئو کلیپ هایی برای مشاهده توسط مردم، دنبال کردن و اشتراک با دیگران ارسال می­ شود محسوب می شود. بر طبق اظهارات سولیس^[۳۷] و بریکنریج^[۳۸] « کلمات تنها می‌توانند پیام شرکت را منتقل و حمل کنند اما ویدئو فرصتی برای نمایش محصولات است در حالی که بینندگان را سرگرم ‌می‌کنند.»( Solis, Brian, and Deirdre Breakenridge,2009)

در این رسانه امکان ارسال ویدئو یا ارائه نظر به صورت کتبی یا به صورت یک ویدئو دیگر وجود دارد. معروف ترین این رسانه یوتیوب^[۳۹] و ویمو^[۴۰] می‌باشد.

1. اشتراک عکس^[۴۱]:

رسانه های اجتماعی اشتراک­گذاری عکس نیز مانند اشتراک­گذاری ویدئو به کاربران شخصی و کسب و کارها اجازه می­ دهند تا عکس­های مدنظر خود را به دسته های مختلفی از سایت های متفاوت ارسال کنند، کسب و کارها می ­توانند از این سایت­ها برای منافع خود به وسیله اشتراک­گذاری عکس­ها، دموها و مسائل پشت پرده چیزی که داخل شرکت آن ها می­گذرد استفاده کنند. به کمک این رسانه ‌عکس‌ها در وبلاگ ها یا سایت قرار می گیرند و آلبوم­های زیادی تشکیل می‌گردد که در آن ها حفظ حریم خصوصی افراد لحاظ شده است. از نمونه ­های بارز این رسانه فلیکر^[۴۲] و فوتوباکت^[۴۳] می‌باشد. (Raush, 2011)

انواع بسیار زیاد دیگری از این شبکه ها وجود دارد که هم به دلیل اهمیت کمتر آن ها و مشهور نبودن آن ها در ایران از اشاره به آن ها خودداری می شود.

۲-۲-۵-۲ رسانه های اجتماعی داخلی

وقتی بحث از شبکه های اجتماعی در ایران می‌شود، ناگهان «اورکات^[۴۴]»به ذهن می‌آید. اورکاتی که از ۲۲ ژانویه سال ۲۰۰۴ یعنی قبل از فیس‌بوک و توییتر به وجود آمد و بعد از آن ها هم‌گویی که از بین رفت! البته نه از بین رفتن به معنای خاموش شدن بلکه به معنای فراموش شدن!

اورکات در ایران داستان خودش را داشت. اولین تجربه عمومی ایرانی‌ها از شبکه‌اجتماعی به معنای امروزی بود. برخی برای تمرین زبان با آن کار می‌کردند و بعضی به دنبال دوست بودند! اورکات در ایران برای قشر فناوری اطلاعات و اینترنت جذاب بود و سریع همه در آن عضو شدند، برخی اولین تجربه ارتباط با افراد خارجی را در اورکات داشتند. به معنای واقعی شبکه بود.

در آگوست ۲۰۰۴ در اورکات از نظر محل اقامت کاربران، به ترتیب ۳ کشور برزیل (۶۹ درصد)، ایالات متحده آمریکا (۱۸ درصد)، و ایران (۶ درصد) در رده‌های بالا قرار داشتند. پس از آن وبگاه اورکات از داخل ایران فیلتر شد. در همان زمان چند رسانه های اجتماعی داخلی راه اندازی شد که معروف ترین آن ها کلوب ‌می‌باشد. در زیر به چند مورد از معروف­ترین آن ها می­پردازیم :

1. کلوب^[۴۵]:

کلوب در معرفی خود این چنین می نویسد: ” در دنیای امروز وجود ارتباط و تبادل افکار، نظریات، دانش و اطلاعات از جمله نیازهای انکار­ناپذیر انسان‌ها ‌می‌باشد. توسعه و فراگیری روزافزون اینترنت به واسطه همین نیاز شکل گرفته است به طوری که جوامع بشری بدون دسترسی به فضای اینترنت عملا با مشکلات عدیده ارتباطی و اطلاعاتی مواجه خواهند بود. سایت اینترنتی کلوب دات کام در تاریخ یکم دی ماه ۱۳۸۳ برپایه نیازهای امروزی کاربران اینترنتی ایرانی راه اندازی شد. تا به عنوان سایتی برای ارتباط ایرانیان و فارسی زبانان جهان بتواند بستری جهت تبادل اطلاعات، نیازها، کالا و خدمات، آشنا شدن با همکاران، دوستان قدیمی و… به وجود آورد.

از دیگر اهداف سایت معرفی امکانات و قابلیت های موجود و انطباق آن ها با مشکلات و نیازهای مطرح ایرانیان می‌باشد تا از این رهگذر با اقل هزینه ممکن خدمات و اطلاعات درخواستی در اختیار متقاضیان قرار گرفته و موجبات افزایش بهره ­وری و کارایی را در سطح اجتماع فراهم نماید. امید است این سایت بتواند تا ضمن اعتلای افکار و فرهنگ عمومی، زمینه ساز رشد و ترقی جامعه ایرانی در سراسر دنیا گردد. “

به علاوه، انجمن مشارکت و درگیری (۲۰۰۷) دریافته است که پنج گام برای دستیابی به درگیری شغلی وجود دارد:

1. 1. نزدیک نمودن کارکنان با فرآیندهای تصمیم گیری استراتژی سازمان از طریق مدیران ارشد

1. 1. تشویق و حمایت از خلق تصمیمات استراتژیک

1. 1. برخورد با سوالات و سوء ظن ها (چه چیزی، چرا، چه کسی و….)

1. بهبود مستمر در رضایت کارکنان و ایجاد اطمینان و اعتماد در داخل سازمان

۵٫ ایجاد اعتبار برای کارکنان در محیطی که کارکنان مایل به فعالیت، مشارکت و درگیری در آن باشند (Evans and Redfern, 2010:266 ).

بخش پنجم:پیشینه تحقیق

۱٫تحقیقات داخلی

-نتیجه تحقیق انجام شده توسط ممی زاده (۱۳۸۱) با عنوان “ترک خدمت در سازمان بررسی علل، عوارض و عواقب آن” نشان داد که به طور کلی عوامل فردی، سازمانی و محیطی مختلفی در اتخاذ تصمیم‏ به ترک خدمت موثرند. عمده‏ترین نگرش های شغلی که رابطه آن ها با مسئله ترک خدمت مورد مطالعه قرار گرفته و در این مقاله بدانها اشاره‏ شد، عبارتند از “رضایت شغلی، غیبت و عدم‌حضور مناسب و مؤثر در کار، تعهد سازمانی و عملکرد شغلی‏” که در مجموع، بهبود آن ها منجر به افزایش نوآوری و خلاقیت در کار، افزایش کارایی و بهره ‏وری و کاهش میزان ترک خدمت کارکنان در سازمان می‏ گردد(ممی زاده،۱۳۸۱).

-مرتضوی و رجبی پور (۱۳۹۲) در تحقیقی به بررسی ” اثر رضایت شغلی بر ترک شغل از طریق رفتارهای کاری هنجارشکنانه فردی و سازمانی پرستاران ” برروی ۲۹۲ نفر از پرستاران بیمارستانهای دولتی استان یزد پرداختند. ایت شغلی پرستاران هم به صورت مستقیم و هم غیرمستقیم از طریق کاهش تمایل به رفتارهای هنجارشکنانه بین فردی و سازمانی به کاهش ترک شغل منجر شد. پرستاران مرد، متأهل و کم سابقه، بیشتر از سایر پرستاران به هنجارشکنی سازمانی و ترک شغل تمایل داشتند، در حالی که هیچ یک از پرستاران، به هنجارشکنی بین فردی تمایلی نداشتند(مرتضوی و رجبی پور، ۱۳۹۲).

– سلاجقه وگودرزوند چگینی (۱۳۹۲) در تحقیق تحت عنوان “تبیین نقش میانجی گر نگرش شغلی در رابطه بین توانمند سازی ترک شغل و تلاش خدماتی کارکنان (مطالعه موردی: شهرداری رشت) ” نتایج پژوهش حاکی از وجود رابطه معنی دار بین توانمندسازی و تلاش برای ارائه خدمت کارکنان هم به صورت مستقیم و هم به طور غیر مستقیم از طریق نگرش شیلی بوده و همچنین نتایج نشان می‌دهد که بین توانمندسازی و تمایل به ترک شغل آن ها به طور مستقیم رابطه داری وجود ندارد اما به صورت غیرمستقیم از طریق نگرش شغلی(رضایت شغلی و تعهد سازمانی) رابطه معنی دار و معکوسی وجود دارد (سلاجقه، گودرزوند چگینی ،۱۳۹۲)

-کلانتری و همکاران(۱۳۹۰) مطالعه ای تحت عنوان”ارائه مدلی برای ارتقاء سطح پیوند شغلی مدیران واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی بر اساس سبک‌های شناختی، منبع کنترل و الگوهای رهبری” در سال ۱۳۹۰ انجام دادند. نتایج حاصله نشان دادند که بین سطح تحصیلات و پیوند شغلی کارکنان همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. همبستگی مثبتی نیز بین سابقه کار و پیوند شغلی کارکنان مشاهده شده است. متغیرهای مربوط به محیط کار (ابهام نقش، تعارض نقش، گرانباری نقش، آزادی عمل، هویت تکلیف، بازخورد، چالش شغل، سبک نظارتی، سلسله مراتب اداری، مشارکت و رسمی بودن) در درگیری شغلی کارکنان مؤثر است. سبک‌های شناختی و منابع کنترل نیز همبستگی معناداری با پیوند شغلی دارند و می‌توانند به عنوان پیش‌بینی کننده ی آن باشند (کلانتری و همکاران، ۱۳۹۰).

۲٫تحقیقات خارجی

– در تحقیقی که توسط صالح و همکاران^[۷۵](۲۰۱۲) با عنوان “رضایت شغلی،تعهد سازمانی و نیت ترک خدمت: مطالعه موردی کارکنان یک شرکت خرده‌فروشی در مالزی” به منظور بررسی میزان رضایت شغلی، تعهد سازمانی و قصد ترک خدمت و همچنین بررسی اثرات رضایت شغلی و تعهد سازمانی بر قصد ترک خدمت روی ۱۰۰ نفر از کارکنان ‌گروه‌های اجرایی و غیر اجرایی یک شرکت خرده فروشی انجام شد یافته های تجربی به دست آمده حاکی از آن بود که رضایت از حقوق، ارتقا، مافوق و کار به خودی خود تاثیر قابل توجهی روی نیت ترک خدمت دارد. همچنین مانند بسیاری از مطالعات دیگر تعهد سازمانی با قصد ترک خدمت ارتباط منفی دارد (۲۰۱۲ Salleh et al, ).

-در تحقیقی تحت عنوان درگیری شغلی و تمایل به ترک خدمت کارکنان با توجه به نقش رضایت شغلی و تعهد سازمانی که توسط زوپییاتیس وهمکارانش(۲۰۱۴) انجام شده است، نشان دادند که درگیری شغلی از طریقی رضایت شغلی و تعهد عاطفی و هنجاری با تمایل به ترک شغل کارکنان رابطه دارد. همچنین نتایج بیانگر وجود رابطه منفی بین رضایت شغلی بیرونی و تعهد عاطفی با تمایل به ترک خدمت است. اما درتحقیق مذکور رابطه معنی داری بین رضایت شغلی درونی و تعهد هنجاری با تمایل به ترک خدمت مشاهده نشد. (Zopiatis et al., 2014)

-تحقیقی با عنوان “تاثیر استرس های شغلی بر رضایت تمایل به ترک خدمت با نقش تعدیل گری رضایت شغلی”توسط چانگ جو^[۷۶] وهمکارانش در سال ۲۰۱۳ در کشور تایوان انجام شد. این تحقیق رابطه بین تمایل به ترک شغل را با دو عامل مهم رضایت شغلی و استرس شغلی مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد. نتایح تحقیق مذکور نشان می‌دهد که استرس شغلی بر رضایت شغلی کارکنان تاثیر منفی دارد . همچنین رضایت شغلی با تمایل به ترک شغل رابطه منفی دارد و در نهایت استرس شغلی باعث باعث تمایل به ترک شغل می‌گردد (۲۰۱۳ .( Chang Jou ,

-در تحقیق انجام شده توسط دلادهلا ^[۷۷](۲۰۱۱) با عنوان “تاثیر رفتار رهبر، توانمندسازی روانی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی بر قصد ترک” نتایج نشان داد که رفتار رهبری تحول‌آفرین روی قصد ترک خدمت از طریق توانمندسازی روانشناختی اثر می‌گذارد. رهبری تحول‌گرا همچنین روی رضایت‌شغلی و تعهد سازمانی از طریق نقش واسطه‌ای توانمندسازی روانشناختی اثر می‌گذارد. سطح بالای توانمندسازی روانشناختی می‌تواند منجر به سطح بالای رضایت شغلی بین کارکنان شود، همچنین سطح بالای تعهد سازمانی منجر به کاهش نیت ترک خدمت در کارکنان می‌شود (.(Dhladhla, 2011

– اقبال خان و همکاران (۲۰۱۱)در مطالعه ای با عنوان “درگیری شغلی پیش‌بینی کننده ی تعهد سازمانی” در کشور پاکستان در سال ۲۰۱۱ با هدف بررسی تاثیر درگیری شغلی بر سه بعد تعهد سازمانی (تعهد عاطفی، تعهد هنجاری و تعهد مستمر) انجام دادند. نتایج حاصل از پژوهش مذکور نشان دادند که درگیری شغلی بر تعهد عاطفی، تعهد هنجاری و نیز تعهد مستمر، تاثیرگذار می‌باشد (Iqbal Khan et al.., 2011).

این سیستم‌ها خیلی سریع از قلمرو علم مدیریت پا فراتر نهاده و در بسیاری از رشته‌ها و علوم دانشگاهی دیگر که به‌‌نوعی با کاربردهای سیستم‌های اطلاعاتی مرتبط بودند، نفوذ کرده و تدریس شد. تنوع کاربردهای فراگیر MIS در علوم و فعالیت‌های مختلف جامعه چون مدیریت، حسابداری، اقتصاد، شهرسازی، جغرافیا، انفوگرافی، زمین‌شناسی، آمایش سرزمین، طراحی صنعتی، کامپیوتر، علوم شناختی و سیستم‌های اسنادی و غیره موجب به وجود آمدن ابهامات و برداشت‌های مختلفی در مراکز آکادمیک شد، که این ابهامات هنوز در متون و مراجع علمی مشاهده می‌شود (محمودی، ۱۳۸۶: ۵).

نمودار ۲ـ۱ـ۲٫ روند به‌کارگیری سیستم‌های اطلاعاتی در سازمان‌ها (منبع: اُبرین،^[۳۱] ۲۰۰۵: ۱۱؛ به نقل از: سرلک و فراتی، ۱۳۸۷: ۲۵)

۲ـ۱ـ۴٫ نقش تفکر سیستمی در سیستم‌های اطلاعات مدیریت

هر سازمانی برای تداوم جریان کاری خود نیاز به یک دید سیستمی دارد؛ دید سیستمی که همه بخش‌های درون‌داد، برون‌داد و فرایند تبدیل را از طریق مکانیسم کنترل و حلقه بازخورد زیر نظر دارد و یک نوع یکپارچگی در تصمیم‌گیری، که لازمه موفقیت سازمان می‌باشد، به وجود می‌آورد. افراد باهوش و ماهر در حل مسائل، کسانی هستند که محیط خود را می‌شناسند و سیستم‌های مؤثر جمع‌ آوری اطلاعات را به وجود می‌آورند. آنان به لزوم معیارهای عملکرد و ایجاد شبکه های ارتباطی مناسب با دیگر افراد پی برده‌اند. تمام این ها، اجزای پذیرش یک تفکر سیستمی می‌باشد (برگرفته از: مک‌لوید،^[۳۲] ۱۳۷۸: ۱۳۶؛ به نقل از: زوارقی، ۱۳۸۲). این تفکر، کاربرد مستقیمی در مطالعه سیستم‌های اطلاعاتی دارد. یک نگرش تکنولوژیک به سیستم‌های اطلاعاتی، پیچیدگی سیستم را کاهش می‌دهد و تلاش می‌کند آن را در قالب قواعد و رویه‌ها تعریف کند؛ قواعد و رویه‌هایی که بر اساس آن ها می‌توان داده های مشخصی را به ستاده‌های قابل پیش‌بینی تبدیل کرد: یک سیستم به‌اصطلاح قطعی (کلارک،^[۳۳] ۱۳۸۷: ۳۹). نظریه سیستم‌ها برای اداره موقعیت‌های پیچیده جریان‌های ورودی و خروجی، راه‌ حل‌ هایی ارائه می‌کند و از نظریه های ارتباطات بهره می‌گیرد؛ نظریه هایی که کمک می‌کنند طرحی برای سیستم به دست آید که بتواند با حداقل اختلال و دگرگونی در ارسال اطلاعات از منبع به مقصد، به ورود داده ها، پردازش و خروج آن ها بپردازد. نظریه سیستم‌ها از اصول طراحی سیستم یعنی سیستم باز و یا سیستم بسته استفاده می‌کند. سیستم باز MIS اصلاح و تعدیل مدام سیستم را با تغییرات محیطی که MIS در آن فعال است ممکن می‌سازد. چنین طرحی کمک می‌کند تا MIS در راستای نیازهای شغلی مدیریت سازمان باشد (جوادکار، ۱۳۸۲: ۸ـ۹).

۲ـ۱ـ۵٫ داده‌‌

داده، شامل توصیف مقدماتی از اشیا و رویدادها، فعالیت‌ها و مبادلات است که ثبت، طبقه‌بندی و ذخیره شده‌اند، ولی طوری مرتب نشده‌اند که معنی خاصی را برسانند و می‌توانند به صورت عددی، حرفی، شکلی و صدایی باشند (توربان^[۳۴] و دیگران، ۲۰۰۵: ۵۲؛ به نقل از: سرلک و فراتی، ۱۳۸۷: ۹). آلوین تافلر اعتقاد دارد که داده ها به قضایا و یا وقایع کوچکی گفته می‌شوند که بین آن ها ارتباطی وجود ندارد. داده ها برخلاف اطلاعات که از معنای خاصی برخوردارند، دارای معنای عام نیز هستند، از این‌رو بسیار تفسیر‌پذیر و اغلب متنوع، نامحدود و ساختارنیافته‌اند، ‌بنابرین‏ در هنگام استفاده باید پالایش شده و تا حد ممکن ساختاربندی شوند (محمودی، ۱۳۸۶: ۴۲).

۲ـ۱ـ۶٫ اطلاعات

اطلاعات، داده هایی هستند که پردازش، تبدیل و ترکیب شده‌اند تا شکل معین و معناداری بگیرند و آگاهی بیشتری را به فرد منتقل کنند (اسپیراوا،^[۳۵] ۲۰۰۱: ۳؛ به نقل از: سرلک و فراتی، ۱۳۸۷: ۱۰). از نظر ریشه‌شناسی از ریشه لاتین واژه in-forma به معنی «به شکل درآورنده» می‌آید (محمودی، ۱۳۸۶: ۴۷). بر این اساس، مک‌کای^[۳۶] (۱۹۶۹: ۱۴۱) اعتقاد دارد: اطلاعات آن چیزی است که به یک حالت، شکل و یا تغییر شکل می‌دهد. می‌توان گفت کلیه شناخت‌های بشری، تولیدات هنری، محصولات فن‌آورانه، سازمان‌ها و در یک کلام آنچه طبیعت و انسان می‌آفریند به گونه‌ای با اطلاعات شکل گرفته و خلق می‌شوند (برگرفته از: محمودی، ۱۳۸۶: ۴۸). ارسطو برای اطلاعات، دو بعد مرتبط با هم در نظر گرفته است: یکی بعد «شناخت» که جلوه‌هایی از واقعیت را ارائه می‌کند، دیگری بعد «عمل» است که به عنوان مکمل بعد اول مطرح می‌شود (ترمبلی،^[۳۷] ۱۹۹۲: ۱۳۹؛ به نقل از: محمودی، ۱۳۸۶: ۴۷).

در علوم اطلاعات و ارتباطات، «اطلاعات» دارای دو معنی است:

الف) اطلاعات به معنی خبر و آگاهی از یک موضوع، رویداد و یا یک پدیده؛

ب) اطلاعات به معنی به شکل درآوردن و یا به فرم درآوردن (In-Formation) (محمودی، ۱۳۸۶: ۴۸).

۲ـ۱ـ۷٫ دانش

دانش شامل آگاهی و درک مجموعه‌ای از اطلاعات و اینکه چگونه این اطلاعات می‌توانند به بهترین نحوه به کار گرفته شوند، می‌باشد (سن، ۲۰۰۴: ۱۳؛ به نقل از: سرلک و فراتی، ۱۳۸۷: ۱۰). به بیان دیگر، دانش سازمانی را می‌توان این‌چنین تعریف کرد: ترکیب سیالی از تجربیات، ارزش‌ها، اطلاعات موجود و نگرش‌های کارشناسی نظام‌یافته است که به فرآیندهای کاری و حل مسائل یک سازمان کمک می‌کند (لاجوردی و خانبابایی، ۱۳۸۶: ۱۰۵).

دانش به دو نوع دانش صریح و ضمنی تقسیم می‌شود. منظور از دانش صریح، دانش رسمی و نظام‌یافته‌ای است که آن را در فعالیت‌های علمی استفاده می‌کنیم و از طریق متون علمی ـ دانشگاهی می‌توان به آن دست یافت. به عنوان مثال می‌توان به برنامه های رایانه‌ای، روش تولید کالاهای مختلف و روش‌های تعمیر و نگهداری اشاره نمود. دانش ضمنی، اگرچه چندان برای ما آشنا نیست و تبادل آن نیز دشوار می‌باشد، اما در مواقع بحران می‌تواند مشکل‌گشای ما باشد. این دانش، شخصی است و از طریق تجربیات و آگاهی‌های شخصی به دست می‌آید. نمی‌توان آن را در قالب فرمول یا معادلات خاصی بیان نمود. این دانش در قالب مدل‌های ذهنی، تجربه، عقیده و روابط ذهنی نمود پیدا می‌کند. این دانش از تعامل افراد با دنیای خارج به دست می‌آید. دانش ضمنی در قالب توانایی یا علم به چگونگی نمود می‌یابد (استیسی،^[۳۸] ۱۳۸۷: ۹۸). تفاوت دانش ضمنی/صریح همچنین تأثیرات مهمی بر توزیع و واگذاری اختیار تصمیم‌گیری به افراد درون سازمان دارد. اگر دانش مربوط به تصمیم‌گیری‌ها از نوع صریح باشد، انتقال و جمع‌ آوری آن ها در یک مکان، ساده و ممکن است، از این‌رو متمرکز کردن تصمیم‌گیری‌ها ممکن می‌شود (فعالیت‌های تخصیص بودجه درون یک سازمان نوعاً متمرکز است). اگر اساساً دانش از نوع ضمنی باشد، قابل انتقال نیست و تصمیم‌گیری باید میان افرادی که با دانش سروکار دارند، توزیع شود (پروساک^[۳۹] و ماتسون،^[۴۰] ۲۰۰۶: ۲۲).

اگرچه واژه های «اطلاعات» و «دانش» اغلب به یک معنا به کار می‌روند، اما تفاوتی آشکار میان این دو واژه وجود دارد. به باور مکلوپ^[۴۱] (۱۹۸۳)، اطلاعات جریانی از پیام‌ها و یا معانی است که ممکن است به دانش اضافه، موجب ساختاردهی و یا تغییر آن شود، در حالی که دانش توسط جریان اطلاعات، خلق و سازمان‌دهی می‌شود (برگرفته از: نوناکا،^[۴۲] ۱۹۹۴: ۱۵).

۲ـ۱ـ۸٫ فرایند تبدیل داده به دانش

و) روان نمایشگری^[۶۷]

روان نمایشگری، یکی از باسابقه ترین رویکردهای مشاوره و روان درمانی است که ‌بر اساس آن، افراد به اجرا و بازسازی موقعیت هایی می‌پردازند که برای آن ها توأم با بارهیجانی بااهمیتی بوده است. در واقع در این جریان، فرآیندهای فکری و هیجانی فرد، از طریق کلام و حرکات بدن، ابراز خواهد شد. این روند, در صورت اجرای موفق, برای هریک از اعضا به کسب بینش عمیق تری از شخصیت و احساسات خود و دیگران منتج خواهد شد (فونگ، ۲۰۰۷) و امکان تغییر و بهبود الگوهای رفتاری ناکارآمد و ناسالم در زندگی فردی و بین فردی را فراهم خواهد آورد (کاسن^[۶۸], ۲۰۰۴). روان نمایشگری هم به شکل انفرادی و هم به شکل گروهی, قابل اجرا است ولی شکل گروهی آن، از ابتدای شکل گیری این رویکرد تا کنون، همواره به عنوان رایجترین و شناخته شده ترین شکل اجرای آن محسوب می‌شده است (کارپ, ۱۹۹۸).

ز) روان نمایشگری با محتوای معنوی^[۶۹]

روان نمایشگری با محتوای معنوی، به شکلی التقاطی از روان نمایشگری اشاره دارد که طی آن، در جریان اجرای روند استاندارد و معمول روان نمایشگری, به شیوه ای نظام مند و یکپارچه نگر, از باورها و تجارب معنوی اعضای گروه، به منظور تسهیل و افزایش اثربخشی جریان مشاوره استفاده می‌شود.

۱-۷-۲ تعاریف عملیاتی

الف) شادی

در این پژوهش, منظور از شادی, نمراتی است که آزمودنی ها در پرسشنامه ی شادکامی‌آکسفورد (OHQ) کسب می‌کنند.

ب) لذت

در این پژوهش, منظور از لذت, نمراتی است که آزمودنی ها در مقیاس لذت اسنیت- همیلتون (SHAPS) کسب می‌کنند.

ج) سلامت روان

در این پژوهش, منظور از سلامت روان, نمراتی است که آزمودنی ها در پرسشنامه ی سلامت عمومی‌۲۸ سوالی (GHQ-28) کسب می‌کنند.

د) نگرش مذهبی

در این پژوهش, منظور از نگرش مذهبی, نمراتی است که آزمودنی ها در پرسشنامه ی نگرش سنج مذهب کسب می‌کنند.

ه) روان نمایشگری با محتوای معنوی

در این پژوهش, منظور از روان نمایشگری با محتوای معنوی, ۱۰ جلسه ی هفتگی مشاوره ی گروهی است که دوبار در هفته، در دانشکده ی علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان برگزار گردید. هرجسله به مدت زمان ۹۰ دقیقه برگزار می‌شد و شامل سه مرحله ی گرم کردن, اجرا و مشارکت بود. در ‌هر جلسه, در جریان اجرای مراحل و تکنیک های روان نمایشگری، به طور یکپارچه, باورها و تجارب معنوی اعضا که برگرفته از نگرش مذهبی آنان بود, مورد تأکید و به طور فعالی در پیشبرد روند مشاوره، مورد استفاده قرار می‌گرفت.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

۲-۱ مقدمه

‌بر اساس مطالعات و پژوهش های متعددی که در حیطه ی سلامت روان انجام شده است، امروزه این موضوع، مورد توافق است که هیجانات مثبت، می‌توانند نقش مهمی‌در سلامت روان افراد داشته باشند (امونز، ۲۰۰۵). ‌بنابرین‏ به نظر می‌رسد در برنامه های مداخله ای یا ‌پیشگیرانه به منظور بهبود یا حفظ سلامت روان، ضرورت دارد که عوامل مؤثر در تجربه ی پایدار هیجانات مثبت، شناخته شود. مطالعات و پژوهش های مختلف انجام شده در حیطه ی روانشناسی مذهب و معنویت، نشان داده‌اند که این دو مؤلفه‌ می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر تجربه ی بادوام و با ثبات هیجانات مثبت داشته باشند (جانسون، ۲۰۰۹). ‌بنابرین‏ به نظر می‌رسد که تأکید بر باورها و عقاید مذهبی، در جریان مداخلاتی که ظرفیت خوبی برای ارتقاء هیجانات مثبت دارند، می‌تواند تأثیر مطلوبی بر حفظ و ارتقاء سلامت روان داشته باشد. روان نمایشگری یکی از مناسب ترین مداخلات برای تحقق این هدف محسوب می‌شود، اما با این حال، هنوز یکپارچه سازی عقاید معنوی و مذهبی در جریان اجرای مداخلات مبتنی بر روان نمایشگری، مورد بررسی های علمی‌قرار نگرفته است. در این فصل، ابتدا به بررسی تاریخچه ی مطالعه ی هیجانات مثبت در علم روانشناسی پرداخته خواهد شد. سپس به هیجانات شادی و لذت، به عنوان مهمترین هیجانات مثبت، پرداخته خواهد شد و ابعاد هریک از این هیجانات و نیز مؤلفه‌ های مرتبط با آن ها ‌بر اساس مبانی نظری و پژوهش های انجام شده، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در ادامه به سلامت روان و تغییرات و تحولات ایجاد شده در مفهوم پردازی این حیطه ی مهم از روانشناسی، پرداخته خواهد شد و ابعاد و مؤلفه‌ های مختلف سلامت روان مورد بحث قرار خواهد گرفت. همچنین مفاهیم مذهب و معنویت و ارتباط آن ها با سلامت روان و هیجانات مثبت، مورد بحث و تبیین قرار خواهد گرفت. در پایان شرح مبانی نظری، نیز ضمن اشاره به ریشه‌های تاریخی رویکرد روان نمایشگری، مهمترین اصول و مبانی این رویکرد و ظرفیت های ارزشمند آن برای مداخله در حیطه ی هیجانات مثبت و سلامت روان و نیز قابلیت استفاده از مفاهیم معنوی در این رویکرد، تبیین خواهد شد. در پایان این فصل، پژوهش های داخلی و خارجی انجام شده که مرتبط با فرضیه های مورد بررسی در این پژوهش می‌باشند، مورد اشاره قرار خواهند گرفت.

۲-۲ هیجانات مثبت

۲-۲-۱ تاریخچه ی هیجانات مثبت

نظریه پردازی در حیطه ی هیجانات مثبت، بیش از دو هزار سال قدمت دارد. نخستین نظریه پردازی های منسجم ‌در مورد این مقوله، به نظریات فلاسفه ی یونان باستان، به خصوص افلاطون و ارسطو ‌در مورد هیجانات شادی و لذت، مربوط می‌شود (ویترس^[۷۰]، ۲۰۰۹). در این نظریات، به طور بارزی به جنبه‌های غیرمادی و فراحسی هیجانات شادی و لذت، تأکید می‌شد و اعتقاد بر این بود که تجربه ی شادی و لذت اصیل، در نتیجه ی تجربیاتی همچون دستیابی به فضایل اخلاقی، درک زیبایی و خوبی، امکان پذیر خواهد بود (کسبیر و داینر، ۲۰۰۸). البته در میان فلاسفه ی یونان، نظریه پردازان از جمله آریستیپوس نیز لذت و شادی را به عنوان احساسات خوشایند آنی و موقعیتی می‌دانستند و برای این هیجانات، جنبه‌های شناختی و متعالی در نظر نمی‌گرفتند (گرامی، ۱۳۸۷).

۲-۱۸-۲- گزارشگری جامع دولت

همانند گزارش های سالانه ادارات، مسائل بسیاری نیز در رابطه با گزارشگری برای کل دولت وجود دارد . برای تهیه صورت سود و زیان و ترازنامه در ارائه فعالیت‌های مالی جامع دولت، سیستم حسابداری تلفیقی به کار می رود. به نظر می‌رسد سیستم حسابداری تعهدی، نتایج عملیات و ارزش ویژه را با رویه های صورت سود و زیان و ترازنامه در واحدهای تجاری اندازه گیری کند. گزارشگری جامع دولت به دیدگاه کلی درباره وضعیت مالی دولت در حوزهای خاص اشاره دارد و از طریق تلفیق صورت‌های مالی و مبادلا ت واحدهای تجاری تحت کنترل حوزه های دولتی تهیه می شود.

۲-۱۸-۳- بودجه بندی تعهدی

بودجه بندی تعهدی کامل ‌به این معنی است که بودجه ها و تخصیص منابع مالی با ارقام حسابداری تعهدی صورت می‌گیرد. تفاوت میان رقمهای نقدی و تعهدی می‌تواند با اهمیت باشد. اگر الگوی بودجه تعهدی، برای تخصیص منابع نقدی، انتخاب شود، به نظر می‌رسد ناسازه ویژه ای در اندازه گیری بهای تمام شده برنامه ها در زمان تورم وجود داشته باشد. در واقع می توان استدلال کرد که از آنجایی که منابع نقدی از سوی جامعه و از طریق مجلس تخصیص می‌یابد و برای ارائه خدمات به جامعه در اختیار دولت قرار می‌گیرد، بودجه بندی بر مبنای تعهدی الزامات ‌پاسخ‌گویی‌ را براورده نمیکند.

اصطلاحاتی همچون «مازاد بودجه» و «کسری بودجه» نمادهای سیاسی نیرومندی هستند. سیاستمداران اگر از کسری بودجه جلوگیری کنند، یا بودجه را متعادل سازند، ادعای موفقیت می‌کنند. ‌در مورد تعریف کسری بودجه میان حسابداران و مدیران اختلا ف نظر وجود دارد. ارقام ممکن است نتایج مبادلات نقدی را منعکس کنند اما استقراض ها نادیده گرفته شوند. محاسبه کسری یا مازاد بودجه تحت تاثیر روشی قرار می‌گیرد که دولت مخارج سرمایه ای یا جاری را ثبت می‌کند و نیز نوع سیستم حسابداری که با آن گزارشگری می‌کند.

به طور سنتی مأموران دولت، بودجه ها را بر مبنای نقدی تخصیص میدادند. مقرر شده است که این وضعیت به مبنای تعهدی تغییر کند که هزینه هایی چون استهلاک یا حقوق معوق کارمندان را در بودجه سالانه در نظر بگیرد. این امر موجب تأکید بر تخصیص منابع بر مبنای ارقام تعهدی به جای تخصیص وجه نقد توسط مجلس می شود.

۲-۱۸-۴- دیدگاه های موافق و مخالف

منطق زیربنای تغییرات این است که سیستم حسابداری سنتی تأکید اندکی بر رعایت محدودیت های خرج کردن و مسئولیت پذیری در برابر جریان‌های نقدی و ‌مانده‌ها داشت. طرح سنجش عملکرد شامل «خروجی ها» ، «اثر بخشی» و «نتایج» ‌‌فعالیّت هاست و با بررسی تعهدات درازمدت و کل وضعیت مالی، مدیران را مسئول «هزینه یابی کامل» عملیات می‌کند. اطلاعات تعهدی برای بررسی دقیق هزینه یابی کامل، خدمات و شاخص اثربخشی عملکرد برنامه ریزی شده نگهداری می‌شوند. این استدلا ل اهمیت خاصی برای حامیان این اصلا حات داشته است که حسابداری تعهدی دید دقیق تری از خدمات دولت ارائه می‌کند. گفته می شود دولت با بهره گرفتن از حسابداری نقدی قادر است خدماتی ارزانتر از بخش خصوصی ارائه کند، زیرا هزینه های غیرنقدی مانند استهلاک را حذف می‌کند. این نظر این واقعیت را نادیده می‌گیرد که تفاوت بین ارقام حسابداری ‌بر مبنای‌ نقدی و تعهدی فقط زمان است. ‌بنابرین‏ طی زمانی تقریباً طولا نی نمیتوان منطقاً انتظار داشت که تفاوت انباشته با اهمیتی میان هزینه های گزارش شده توسط دو مبنا وجود داشته باشد.

بارت (Barret ۱۹۹۳) اشاره ‌کرده‌است که پیامدهای به کارگیری حسابداری تعهدی، هفت دسته است:

اول، تعریف جامعتر هزینه برنامه های دولت، که منجر به پیامد دوم یعنی تأکید بر کنترل هزینه ها و اندازه گیری اثربخشی می شود. سوم، ارقام تعهدی اثر مهمی بر تعیین روش قیمت گذاری برای حساب استفاده کننده دارد؛ پیامد چهارم، نیاز به نشان دادن بهره وری بیشتر در مذاکرات چانه زنی کاری است؛ اثر پنجم، ایجاد ‌پاسخ‌گویی‌ بیشتر برای منابع مورد استفاده و سرمایه گذاری شده نهادهای بخش عمومی است؛ در حالی که ششمین پیامد، ایجاد ‌پاسخ‌گویی‌ برای اثرات رو به پایین سیاست های ‌بدیهی‌هاست که به اهمیت اندازه گیری سرمایه بین طبقه ای اشاره دارد. و در نهایت، اندازه گیری اثر مالی سیاست های دولت برای براوردهای اولیه، که منافع فزاینده برای صورت ظاهری آن یعنی بودجه دارد. (Barret ۱۹۹۸)

افزون بر موضوعات پیش گفته، باید اذعان کرد که گزینش سیستم حسابداری تعهدی در بخش عمومی به افزایش ‌پاسخ‌گویی‌ دولت به موکلان آن، مدیریت مالی بهتر مدیران خدمات عمومی و قابلیت مقایسه عملکرد مدیریت در حوزه های مختلف منجر می شود. این تغییرات مهم، ریشه در تغییر نگاه حسابداری بخش عمومی از تغییرات وجه نقد به وقوع رویدادهایی دارد که منجر به تغییرات وجه نقد می‌شوند. در واقع، اصطلا ح حسابداری تعهدی، نشانه ای از یک دسته تغییرات بسیار گسترده تر است. (Conn1996)

با این حال، بررسی‌های نسبتاً کمی درباره به کارگیری حسابداری تعهدی و پیامدهای آن برای یک جامعه بزرگ صورت گرفته است و در بسیاری موارد به مسائل و ‌مشکلات تی که ممکن است رخ دهد اشاره نشده است. با وجود فراوانی مقالات حامی گزینش سیستم حسابداری تعهدی، پیدایش حسابداری مدیریت تعهدی و گزارشگری مالی تعهدی خالی از انتقاد نبوده است. مزایای حسابداری بازرگانی برای دستگاه های اجرایی چندان آشکار نیست، به ویژه آن که آن ها به دنبال سوداوری و وضعیت مالی نیستند، منتقدان، برای مثال، آیکن و کاپیتانیو^[۲۵]، لوییز^[۲۶]، مک کری و آیکن^[۲۷]، ما و متیوز^[۲۸]، در برابر گزارشگری مالی تعهدی برای واحدهای دولتی استدلال می‌کنند که :هدف واحدهای دولتی سوداوری نیست، ‌بنابرین‏ سود معیار مناسبی برای سنجش عملکرد آن ها شمرده نمی شود؛ ساختار مالی مبتنی بر حسابداری تعهدی برای دولت مناسب نیست. (برای نمونه، اهرمها شاخص آسیب پذیری محسوب نمیشوند(

در بخش دولتی، سرمایه در گردش، شاخص توانایی ادامه فعالیت نیست. این موضوع با تمایل مجلس برای ادامه تخصیص اعتبار در ارتباط است و ظرفیت‌های انتخاب برای دولت نامربوط است. )برای نمونه، ممکن است واحدی مجاز به فروش داراییها و نگاه داشتن عواید آن یا تغییرات تجاری نباشد)

۲-۱۸-۵- ناسازه ها و تضادها