دانش آشکار وپنهان (نوناکا و تاکیوچی^[۴۲] ۱۹۹۵):

یکی از معروف ترین طبقه بندی ها از دانش توسط نوناکا انجام گرفته است که این طبقه بندی، مبتنی بر نگرش پولانی (۱۹۶۲) در خصوص دانش است. نوناکا در این طبقه بندی، دو نوع دانش را معرفی می‌کند که عبارتند از:

۱ ـ دانش آشکار: دانشی است که عینی بوده و می‌تواند به صورت رسمی و زبان سیستماتیک بیان شود. نوناکا معتقد است که این نوع دانش مستقل از کارکنان بوده و درسیستم های اطلاعات کامپیوتری، کتابها، مستندات سازمانی و نظایر این ها وجود دارد. دانش صریح، دارای کدگذاری وبیان از طریق گویش است. علوم دانشگاهی مثال بارز این نوع دانش است(ابطحی و صلواتی، ۱۳۸۵: ۱۵).

دانش آشکار می‌تواند در قالب واژگان و اعداد بیان و به شکل داده ها، فرمول، مشخصات، دستورالعملها و نظایر آن تسهیم شود. این نوع دانش می‌تواند به سادگی بین افراد به طور رسمی و نظامند منتقل شود(قلیچ لی، ۱۳۸۸: ۱۳).

۲ ـ دانش نهان (پنهان): دانشی است که انتزاعی بوده و دست یابی به آن آسان نیست. لی و چوی به نقل از پولانی دانش نهفته را ‌به این صورت تعریف می‌کنند: «دانشی که منابع و محتوای آن در ذهن نهفته است و به آسانی قابل دست یابی نبوده و غیر ساختارمند است.» این دانش از طریق تجربه و یادگیری عملی کسب می‌گردد و کد گذاری شده نیست. این دانش، دانش نانوشته ی سازمان است که بیانگر میزان تجربه و مهارت کارکنان است. نوناکا به نقل از پولانی ‌در مورد اهمیت دانش نهفته گفته است که دانش آشکار باید متکی به دانش نهان (نهفته) باشد و یا ریشه در دانش نهان داشته باشد(ابطحی و صلواتی، ۱۳۸۵: ۱۶).

از طرف دیگر، دانش پنهان بسیار شخصی است و فرموله کردن، انتقال یا تسهیم آن با دیگران سخت و دشوار است. مدل‌های ذهنی، شهود و تصورات در این حوزه از دانش قرار می گیرند. دانش پنهان به طور عمیق در اقدامات و تجارب فرد و همچنین ایده آل ها، ارزش‌ها، یا عواطف وی ریشه دارد. دانش پنهان در ذهن انسان موجود است و نمی تواند به آسانی بیان شود، در حالی که دانش آشکار می‌تواند به آسانی کدگذاری شود. هر دو نوع دانش مهم هستند. برخی از دانش ها همیشه پنهان باقی می مانند با وجود این، دانش ممکن است به صورت پویا بین پنهان و آشکار در طول زمان جریان یابد(نوناکا و همکاران ۲۰۰۰: ۱ـ ۲۰).

دانش نهان، دانش صریح، دانش نظری یا تئوریکی (جورنا^[۴۳]، ۲۰۰۱: ۸):

رنه جورنا در مقاله ای با عنوان «انواع دانش و اشکال مختلف سازمانی » سه نوع دانش را نام می‌برد:

۱٫ دانش نهان: که قابل مشاهده نبوده و در تجارب، فرهنگ و ارزش‌های یک فرد یا سازمان نهفته است.

۲٫ دانش صریح: آشکار و کدگذاری شده است.

۳٫ دانش نظری یا تئوریکی: دانشی است که از تخصص های عمیق افراد سرچشمه می‌گیرد ویژگی های این نوع دانش، بیشتر شبیه دانش نهفته است.

جورنا سپس به بیان کاربرد این سه نوع دانش پرداخته است. جدول ۲ـ۲ کاربرد این دانش ها را در ساختار های
پنج گانه منیزبرگ نشان می‌دهد(ابطحی و صلواتی، ۱۳۸۵: ۱۶و۱۷).

جدول ۲ـ۲ کاربرد سه نوع دانش در ساختار پنج گانه مینزبرگ

نوع دانش

نوع ساختار

نظری

آشکار

نهان (نهفته)

ساختار ساده

کم

کم

زیاد

بوروکراسی ماشینی

کم

زیاد

کم

ساختار بخشی

کم

زیاد

نسبتاً زیاد

بوروکراسی حرفه ای

زیاد

زیاد

نسبتاً زیاد

ادهوکراسی

کم

زیاد

زیاد

دانش محوری، دانش پیشرفته و دانش نوآوری (زاک^[۴۴]، ۱۹۹۹: ۱۲۵ـ۱۴۵):

به طور مشخص، دانش می‌تواند برحسب اینکه آیا محوری، پیشرفته، یا نوآورانه است طبقه بندی شود.
دانش محوری به معنی داشتن حداقل قلمرو و سطح دانش مورد نیاز برای «بازی در یک صنعت» است. داشتن این قلمرو وسطح از دانش، مزیت رقابتی یک شرکت را برای بلندمدت تضمین نمی کند. دانش محوری عموماً در اختیار اعضای یک صنعت است و ‌بنابرین‏، مزیت کمی برای غیر اعضا فراهم می‌کند.

دانش پیشرفته، یک شرکت را به رقابتی ماندن قادر می‌سازد. یک شرکت ممکن است همانند رقبایش به طور کلی از میزان، قلمرو، یا کیفیت دانش مشابهی برخوردار باشد. با وجود این، محتوای دانش تخصصی، که اغلب در میان رقبا تفاوت می‌کند، تمایز دانش را موجب می شود. شرکت‌ها ممکن است با این امید که بیش از رقیب می دانند، در همان موقعیت استراتژیک تصمیم بگیرند که صرفاً بر مبنای دانش رقابت کنند. آن ها در عوض ممکن است تصمیم بگیرند برای آن موقعیت با متمایز کردن دانش خود رقابت کنند. برای مثال، آزمایشگاه های باکمن^[۴۵] در بازارهای خاص و بر اساس دانش پیشرفته خود ‌در مورد به کارگیری ترکیبات شیمیایی منحصر در حل مشکلات درمانی مشتریانش، رقابت می‌کند.

دانش نوآورانه یک شرکت را قادر می‌سازد که صنعت و رقبایش را هدایت و به طور قابل ملاحظه ای خود را از رقبایش متمایز کند. دانش نوآورانه اغلب یک شرکت را به تغییر قواعد بازی خود قادر می‌سازد. بیگ سیکس^[۴۶] با افزایش تخصص خود در صنایع و خدمات ویژه، رقبایش را به طور واضح رهبری کرد. آزمایشگاه های باکمن با توسعه دانش نوآورانه خود به منظور ارائه خدمات وسیع تر به مشتریان به افزایش کارایی و کیفیت عملیات سازمانی کمک کرد(قلیچ لی، ۱۳۸۸: ۱۴و۱۵).

دانش نهان و آشکار (بلاکلر^[۴۷]،۱۹۹۵: ۱۰۲۵):

بلاکلر (۱۹۹۵) هم در یک طبقه بندی از دانش، انواع زیر را شناسایی ‌کرده‌است:

۱٫ دانش نهان. که این نوع دانش به سه دسته تقسیم می شود:

۱ـ۱ دانش فرهنگی. به فرایند دستیابی به ادراکات مشترک اشاره می‌کند. فرایندهایی نظیر جامعه پذیری و
فرهنگ پذیری.

۱ـ۲ دانش ذهنی. دانشی است که به مهارت‌های مفهومی و توانایی‌های شناختی وابسته است و یک دانش انتزاعی است که در ذهن فرد نهفته است.

۱ـ۳ دانش مجسم. دانشی است که وابسته به عمل و اقدام افراد است. این نوع دانش به حضور فیزیکی افراد و معاملات رو در رو متکی است.

۲٫ دانش آشکار. در این طبقه بندی دو نوع دانش قرار می گیرند:

۲ـ۱ دانش نظامند. دانشی نظامند است و می‌تواند به گونه ای نظامند در روابط تکنولوژی، نقش ها و رویه های رسمی مورد تحلیل قرار بگیرد. همچنین این نوع دانش اشاره به دانش های جمعی و مشترک بین انسان‌ها دارد.

۲ـ۲ دانش منظم. که در قالب علائم و نشانه هاست و می تواندبصورت کتاب و یا اطلاعاتی که به صورت الکترونیکی ردو بدل می شود، یافت شود(ابطحی و صلواتی، ۱۳۸۵: ۱۸).

دانش انسانی، اجتماعی، و ساختاری (لانگ و فای، ۲۰۰۰: ۱۱۳ ـ۱۲۷):

و دقیقاً بررسیدن همین موضوع است که در حیطه پژوهش ماست که در عین حال دست یابی به پاسخی قطعی در موردش بسی دید و خطیر می کند.

«در واقع متعلق تحقیق در این جا به پاسخ مثبت یا منفی به پرسش فوق، بلکه توجه به گونه گونی نظراتی است که همگی خود را مستند به متن می دانند، «اگر چه قطعاً موضع برون دینی و جهان نگری هایشان در چگونه دیدن و فهمیدن متن تأثیر انکار ناشدنی دارد .»»

«و باز بر این نکته تأکید می‌کنیم : همین که «الهی، دین، مقدس» یا «عرفی، دنیوی، مردمی» دیدن و دانستن حکومت محمد(صلی­الله­علیه­وآله­وسلم) بدین پا به محل مناقشه و حساسیت است، خود بیانگر اهمیتی است که در یا پذیرش مبنای تئوکراتیک برای جامعه و فرد دارد.»

محمد(صلی­الله­علیه­وآله­وسلم) حکومت تشکیل داد. این یک واقعیت تاریخ یاست. و از سپس او هم چهارتن به خلافت پرداختند. ‌در مورد اول مسلمان چگونه می اندیشید؟ ‌در مورد واقعیت تاریخی دوم چطور؟

‌در مورد اول به طور کلی و ساده شده، دو دیدگاه وجود دارد:

۱٫همین که محمد(صلی­الله­علیه­وآله­وسلم) به عنوان کسی که قول و فعلش حجت است و مورد تأیید خدا، دست به کار حکومت شد، بر ما آشکار می‌سازد که حکومت، جزئی از رسالت بوده است .

ضمن این که آیاتی از قرآن نیز به اطاعت مسلمانان از پیامبر تصریح دارد . این بدان معنا است که حکومت در اسلام، مبنای تئوکراتیک دارد . یعنی کسی را سزاوار است در مقام حاکم نشستن که منتخب و مؤید من عندالله است . معنای دیگر این سخن آن است که حکومت و حاکم با عنایت به تأیید الهی، مقدس و واجب الاطاعه هستند.

۲٫محمد(صلی­الله­علیه­وآله­وسلم) تا پیش از هجرت، هیچ سخنی از حکومت خود مبتنی بر امر الهی نگفت و پس از آن نیز چنین بود. با در نظر گرفتن این که در پیمان هایی که پیش از هجرت با گروه هایی از مردم یثرب است، هیچ اشاره ای ‌به این مطلب نشد و این که هجرتش امری ناگزیر بود و نیز اطاعت مردم از او در مدینه، نه یک اتفاق ناگهانی و دستوری صریح، که او آن را به عنوان جزئی از رسالتش به مردم ابلاغ کند، که فرایندی طبیعی بود. مردم مدینه او را دوست داشتند و به پیامبری اش ایمان آوردند، پس نه عجب بود که او را حاکم خود بخواهند. این در حالی است که خدا، محمد(صلی­الله­علیه­وآله­وسلم) را پیامبر، نه مَلِک، می‌خواند. و او را بشیر و نذیر می‌داند و تکلیفی جز ابلاغ بلیغ بر عهده او نمی نهد. از سوی دیگر محمد(صلی­الله­علیه­وآله­وسلم) در امور حکومتی همواره با اصحاب به مشورت می نشست و به نتیجه مشاوره متعهد بود و خدا نیز بر همین، امر و تصریح داشت . در کنار همه این هاست فرموده خودش مبنی بر این که شما به امور دنیاتان از من آگاه ترید با توجه به همه این ها چنین به نظر می‌رسد که محمد(صلی­الله­علیه­وآله­وسلم) خود را واجد حق حکومت الهی نمی دانسته است . البته در ذیل این دو نظر می توان فرض دیگری را نیز مطرح کرد و آن این که محمد(صلی­الله­علیه­وآله­وسلم) واجد این حق بود ولی با درگذشت او، و اتمام و ختم رسالت، چنان که پیامبری به پسینیانش منتقل نشد، حق الهی حکومت هم که انحصار به او داشت، رخت از میانه بربست .

‌در مورد اتفاق تاریخی دوم، تفاوت دیدگاه ها( دست کم به مرور) عامل ایجاد دو دسته عمده در میان مسلمانان شد . سنیان و شیعیان .

شیعیان علی الاغلب به انتخاب و حکومت سه خلیفه نخست ایراد داشتند . چرا که ایشان ‌در مورد حکومت پیامبر و مبنایش نظریه اول را باور داشته و دارند . ‌بنابرین‏ بیعت مردم با ابوبکر، عمر و عثمان را مخالف با اراده نبوی و الهی می دانند که تصریح در ولایت علی (علیه­السلام) داشت . چنین است که شیعه، قائل به آن است : همان طور که خدا داناتر است که رسالتش را کجا ( بر دوش که) بگذارد، داناتر است که امامت ( خلافت، ولایت، حکومت) را نیز که ناشی از اراده و حق ازلی و ابدی خودش است، کجا بگذارد و مردم را در این میان حق و نقش و اراده ای نیست، جز آن که از خواست الهی تبعیت کنند هر چند که «اکثرهم لایعقلون».

پس تئوری تئوکراسی در میان شیعیان دارای قوت و نفوذ اجتناب ناپذیری، بوده و هست.

البته این به معنای آن نیست که تئوکراسی در میان اهل تسنن فاقد اعتبار و جایگاه بوده و هست . در تفکر اهل تسنن، مصونیت از خطای اهل حل و عقد یا به طور کلی جماعت و امت، بر جای عصمت امام شیعه می نشیند. از دیگر سو، ایشان خلیفه را واجب الاطاعه می دانند چرا که خدا در قرآن به اطاعت از اولوالامر فرمان داده است و خلیفه نیز باید تمام همتش صرف اجرای احکام الهی و تحقق اراده خداوند باشد و اصولاً مشروعیتش به همین است و از همین روست که پس از خلفای راشدین، قائل به انحرافِ سایرین هستند چرا که بنی امیه و بنی عباس، چندان پروای دین و دیانت نداشتند.

پس از نظرگاه عامه، اگر چه خلیفه، منصوب رسول و خدا نیست اما مبنای مشروعیتش فرمان خدا مبنی بر اطاعت از اولوالامر است و با او تبعیت می شود تا مجری حقوق و حدود الهی باشد .

«بحث درباره قدرت و حاکمیت در فلسفه سیاسی اسلام، مسیری کاملاً متفاوت با مسیحیت پیموده است . پس از رحلت پیامبر هرگز در میان مسلمانان این نزاع به میان نیامد که آیا قدرت حاکمیت باید از دین ناشی شود یا قدرت حاکمیت، امری عقلی و بشری و فارغ از دین است و یا این که باید قدرت دنیوی از قدرت آسمانی و اُخروی تفکیک گردد. چرا که پیامبر اسلام دین خود را به عنوان اندیشه ای که در بردارنده هدایت بشر در تمامی جوانب زندگی او به ویژه درعرصه حیات اجتماعی انسان‌ها است عرضه کرد و از همان ابتدا هدایت سیاسی و قدرت حاکمیت اسلامی به وضوح در کانون اندیشه دینی اسلام جای داشت . پیامبر اسلام، خود اولین زمامدار جامعه اسلامی بود و اصولاً دعوی او در تبلیغ دین اسلام، از دعوی قدرت وحاکمیت جدا نبود. لذا دین اسلام در هر کجا که جای می گرفت، و مقبولیت عامه پذیرفته و استقرار می یافت، همراه با استقرار حاکمیت اسلامی بود. ‌بنابرین‏ بخش عمده یا از فلسفه سیاسی اسلام، امری واضح و بی نیاز از بحث و برهان گردید.»^[۲۰]

«قرآن از مؤمنان می‌خواهد که از سرمشق والا یا به اصطلاح، اسوه حسنه حضرت محمد(صلی­الله­علیه­وآله­وسلم) پیروی کنند(احزاب،۲۱) از آن جا که توفیق اصلی پیامبر در بنا نهادن حکومتی بر مبنای تعالیم اسلام بود، مسلمانان هم وظیفه دارند از سرمشق او در این زمینه پیروی کنند.

دلیل ساده تری هم برای همبستگی اسلام با سیاست به عنوان هنر حکومت وجود دارد:

اجرای تعدادی از وظایف جمعی یا امور واجب کفاییم مسلمانان که مهم تر از همه امر به معروف و نهی از منکر است، و از دفاع از دارالاسلام فقط در سایه حکومتی ممکن است که اکر سراپا متعهد به اسلام نیست، لااقل نسبت به اهداف آن علاقه و هواخواهی نشان دهد.

آنچه به عنوان نتیجه می توان گفت این است که ضمان معاوضی با عقد به وجود می‌آید و با تسلیم پایان می‌یابد و هریک از ۲ طرف به موجب عقد متعهد می شود آنچه را که طرف دیگر مالک آن شده، به او تسلیم کند. در بیع، ضمان بایع با تسلیم مبیع خاتمه یافته و به مشتری منتقل می شود؛ اما اگر اجرای این تعهد به علت تلف مبیع غیرممکن شد، عقد فسخ شده و بایع باید ثمن را برگرداند.

‌بنابرین‏ همان گونه که در ضمان قهری، آنچه برعهده ضامن می‌باشد، دادن عین است و اگر عین تلف شود، او باید مثل یا قیمتش را بدهد، در ضمان معاوضی هم آنچه که بر ذمه متعهد (بایع) است، عین مورد تعهد (مبیع) می‌باشد و اگر مبیع تلف شد، باید ثمن را برگرداند. ‌بنابرین‏ تفاوت این دو تنها در عوضی است که باید به جای عین تألف پرداخت شود. این عوض در ضمان قهری مثل یا قیمت است؛ اما در ضمان معاوضی، عوض قراردادی (ثمن) می‌باشد. (همان،۷۹)

مبحث سوم- تأثیر تلف و اتلاف مبیع در تحقق ضمان

در این مبحث مفهوم و تأثیر تلف، اتلاف مبیع و همچنین تلف ثمن، نمائات و منافع مبیع قبل از تسلیم مورد بررسی قرار می‌گیرد.

منظور از تلف، از بین رفتن مال بدون دخالت مستقیم (اتلاف) یا غیر مستقیم (تسبیب) مالک یا شخص دیگر است (جعفری لنگرودی، ۱۳۷۸ : ۱۷۷)

تلف مبیع باید در اثر حادثه‌ی خارجی باشد و به طور کلی هر حادثه و اتفاقی که برای بایع حالت قوه‌ی قاهره داشته باشد و نهایتاًً منجر به عدم امکان اجرای قرارداد توسط وی شود و تعذری که رفع شدن آن در اختیار متعاقدین نباشد باعث می‌شود عقد منفسخ شود. (محقق داماد، ۱۳۸۱ : ۱۳۴)

تلف جز مبیع قبل از قبض: ماده «۳۸۸» قانون مدنی: «اگر قبل از تسلیم در مبیع نقصی حاصل شود مشتری حق خواهد داشت که معامله را فسخ نماید». نقص مبیع عبارت از تلف شدن جزء آن است چنان که کسی اتومبیلی را از کمپانی بخرد و قبل از قبض چراغ‌های آن مفقود شود، خریدار می‌تواند بیع را فسخ کند.

زیرا طبق قاعده، ضمان تلف کل مبیع به عهده بایع می‌باشد و کل غیر از مجموع اجزاء چیز دیگری نیست، ‌بنابرین‏ ضمان تلف جزء، به عهده بایع خواهد بود لذا مشتری می‌تواند بیع را فسخ نماید یا به همان ثمن قبول کند.

طبق ماده ۳۸۹ ق. م. اگر نقص مبیع قبل از تسلیم بر اثر عمل مشتری باشد مشتری حق فسخ معامله را نخواهد داشت. (کاتوزیان، ۱۳۷۷: ۳۱۵) (شهیدی، ۱۳۸۸: ۴۴)

هرگاه در مقابل جزء مبیع تلف شده، سهمی از ثمن قرار گیرد، مثلاً در خرید دو تن گندم در صورتی که نیم تن آن قبل از تسلیم تلف شود، چون عقد واحد به عقود متعدده منحل می‌شود عقد نسبت به جزء تلف شده منفسخ می‌شود و به همان نسبت از ثمن معامله کسر می‌شود ماده ۳۸۴ ق. م. (صفایی، ۱۳۵۱: ۲۹۷) و نیز مشتری می‌تواند از نظرخیار تبعض صفقه و تخلف جزء، بیع را فسخ نماید؛ و هرگاه در مقابل جزء تالف سهمی از ثمن قرار نگیرد، چنان­که کسی گلدان نارنجی بخرد و یکی از شاخه‌های کوچک آن که بار ندارد بشکند فقط مشتری می‌تواند بیع را فسخ بنماید بدون آنکه بتواند مطالبه ارش کند، زیرا شاخه مذبور در مقابل سهمی از ثمن قرار نگرفته تا بیع منحل شود و شکستن شاخه کوچک هم عیب گلدان نارنج نمی‌باشد. (امامی، ۱۳۸۸ : ۴۵۲) (محقق داماد، ۱۳۸۵ : ۱۸۵) (کاتوزیان، ۱۳۸۷ :۴۳)

گفتار اول- تلف نمائات و منافع مبیع پیش از قبض

به محض وقوع بیع، مبیع به خریدار منتقل می‌شود و تا زمان تلف در ملک اوست. ‌بنابرین‏، نمائات حاصل از مبیع در فاصله عقد و تلف مال خریدار است. اگر این نمائات پیش از تسلیم تلف شود، قاعده تلف مبیع پیش از قبض در ماده ۳۸۷ ق. م. نسبت به آن جاری نمی‌شود و تلف از آن مشتری است (محقق داماد، ۱۳۸۵ : ۱۸۴)

حکم ماده ۳۸۷ ویژه مبیع و ثمن، یعنی عوضین قراردادی است و ‌در مورد منافع ایجاد شده‌ از آن‌ ها اجرا نمی‌شود. نمائات به طور مستقل موضوع مبادله قرار نمی‌گیرد تا انتقال ضمان معاوضی درباره‌ آن قابل طرح باشد.

نماء منفصل مبیع به تابعیت از اصل آن در ملک خریدار به وجود می‌آید، ولی در دست بایع امانت است. پس، هرگاه بدون تعدی و تفریط تلف شود، از مال خریدار و به حساب او خواهد بود. (کاتوزیان، ۱۳۸۷ : ۲۰۳) (امامی، ۱۳۸۸ : ۴۵۵) (کاتوزیان، ۱۳۸۷ : ۹۸) (شهیدی، ۱۳۸۸ :۴۶)

منافع مبیع به تابعیت از ملکیت آن از لحظه‌ی تراضی و کمال عقد به خریدار منتقل می‌شود. از این پس هر ثمره‌ای از مبیع به دست آید به او تعلق دارد و فروشنده باید، در زمان تسلیم، ثمره‌های این دوران را نیز به خریدار بدهد.

‌بنابرین‏، اگر باغی فروخته شود و مدتی بعد به خریدار تسلیم گردد، میوه هایی که در فاصله بین عقد و قبض حاصل شده است به خریدار تعلق دارد و باید به او داده شود.

منتها، الزام به تسلیم منافع مبیع جزء مفاد معاوضه نیست، و به همین جهت تلف آن‌ ها پیش از قبض موجب انفساخ عقد نمی‌شود. این منافع، به عنوان مال خریدار نزد فروشنده امانت است که باید در موعد مقرر تسلیم کند و وضع حقوقی و مسئولیت او تابع قواعد عمومی تعهدات امین است و فقط در صورت تعدی و تفریط ضامن است (کاتوزیان، ۱۳۸۷ : ۱۷۰) (کاتوزیان، ۱۳۸۷ : ۷۷) (بجنوردی، ۱۳۷۹ : ۳۰۸-۳۰۷) (عبدالله کیائی، ۱۳۷۶ : ۳۰۴)

گفتار دوم- تلف ثمن قبل از قبض

اگر چه ظاهر ماده ۳۸۷ ق. م. آن است که مسئولیت تلف قبل از قبض منحصر به مبیع است و ‌در مورد تلف ثمن قبل از قبض جاری نمی گردد ولی چون عنوان ثمن و مثمن بر دو مورد بیع اعتباری می‌باشد و نقش هر یک در معامله مذبور مانند نقش دیگری است، ‌بنابرین‏ مفاد ماده ۳۸۷ از نظر وحدت ملاک ‌در مورد ثمن شخصی نیز جاری می‌شود و مشتری نسبت به ثمن تا زمان تأدیه ی آن به بایع ضامن خواهد بود.

جریان قاعده مسئولیت تلف قبل از قبض ‌در مورد ثمن شخصی نزد فقهای امامیه اجماعی^[۱]۱ است. ‌بنابرین‏ پس از تلف ثمن بیع منفسخ و مشتری مکلف به باز پس دادن مبیع به بایع می‌باشد. (امامی، ۱۳۸۸ : ۴۵۴) (کاتوزیان، ۱۳۸۷ : ۲۱۹) (کاتوزیان، ۱۳۷۷ : ۳۱۴) (حائری، ۱۳۷۶ : ۳۷۹) برخى نویسندگان، ضمان معاوضى بایع را امرى معقول و ناشى از خواست مشترک طرفین عقد و اراده آنان دانسته و منطبق بر قواعد عمومى حاکم بر معاملات و تملیکى بودن عقد بیع مى‏دانند. اینان مى‏گویند پیوستگى و ارتباط دو عوض به یکدیگر که در نتیجه قصد معاوضى به وجود مى‏آید سبب تجزیه ناپذیرى آن ها‌ است. هر یک از دو عوض حیات حقوقى و نفوذ خود را از پیوند با دیگرى مى‏گیرد و بدون کفه متقابل خود توان زیستن ندارد. پس اگر یکى از آن دو تلف یا ممتنع شود، دیگرى نیز خود به خود از بین مى‏رود. به نظر می‌رسد تلف مبیع قبل از قبض موافق قاعده است.(کاتوزیان،۵۲:۱۳۸۷)

گفتار سوم- اتلاف مبیع قبل از قبض توسط فروشنده

آدلر^[۷۷] سلامت روان را داشتن اهداف مشخص ،روابط خانوادگی واجتماعی مطلوب،کمک به هم نوعان وکنترل عواطف واحساسات خود می‌داند.در حالی که به باور راجرز^[۷۸]،الگوی شخصبت سالم وبهره مند از سلامت روان ،انسانی است بسیار کارآمد وبا کنش ‌و کارکرد کامل که از تمام توانایی ها ‌و استعدادهای خود بهره می‌گیرد ودارای ویژگی هایی همچون آمادگی برای کسب تجربه ،احساس آزادی،خلاقیت وآفرینندگی است(خدارحیمی،۱۳۷۴).

ریف^[۷۹] و همکاران(۱۹۹۷)به نقل از ویسینگ وفوری^[۸۰](۲۰۰۰)،نیز یک الگوی چندبعدی از سلامت روان شناختی را مفهوم سازی وعملیاتی کرده‌اند که در این الگوسلامت روان شناختی ماهیت مثبت عملکردی دارد که ریف^[۸۱] و همکاران(۱۹۹۷)به نقل از ویسینگ وفوری^[۸۲](۲۰۰۰)،نیز یک الگوی چندبعدی از سلامت روان شناختی را مفهوم سازی وعملیاتی کرده‌اند که در این الگوسلامت روان شناختی ماهیت مثبت عملکردی دارد که متشکل از عناصر مختلفی از قبیل:پذیرش خود،رابطه مثبت با دیگران^[۸۳]،خودپیروی^[۸۴]،غلبه بر محیط ^[۸۵]،هدفمندی درزندگی^[۸۶]،رشد شخصی^[۸۷] است.

مبانی نظری سلامت روانی

نظریه پزشکی یا روانپزشکی^[۸۸]

در این الگو، سلامت روانی به معنای عدم وجود و حضور علایم بیماری است. بر اساس این الگو، انسان سالم کسی است که نشانه های بیماری در او دیده نمی شود; همان گونه که انسان سالم از حیث جسمانی کسی است که نشانه های بیماری مثل درد، تب و لرز در وی به چشم نمی خورند. طبق این دیدگاه، هدف انسان و جوامع انسانی رهایی و خلاصی انسان از نشانه های بیماری است. در این الگو، نشانه ها و پدیده هایی از قبیل اضطراب، وسواس، افسردگی، توهّم و هذیان، و پرخاشگری کنترل نشده، نشانه بیماری محسوب می‌شوند و اگر در کسی یافت شوند آن فرد نابهنجار و غیرطبیعی (مریض و ناسالم) است و چنانچه در فردی یافت نشوند این فرد سالم، طبیعی و بهنجار محسوب می‌گردد. صاحبان این دیدگاه عوامل فیزیکی و بیولوژیکی را پایه هستی بشر می دانند و معتقدند: تمام حالات ذهنی و فکری بشر زیر بنای مولکولی و سلولی دارند ( شهیدی و حمدیه،۱۳۸۱).دیدگاه مذبور، که به مکتب «زیست گرایی^[۸۹]» نیز شهرت دارد، در مطالعه رفتار انسان، بیشترین اهمیت را برای بافت ها و اعضای بدن قایل می شود. این مکتب، که پایه اصلی روان پزشکی را تشکیل می‌دهد، بیشتر بر بیماری روانی توجه دارد، نه سلامت روانی; زیرا بیماری روانی را جزو سایر بیماری ها به شمار می آورد. روان پزشکی، که در اواخر قرن هجدهم شاخه ای از پزشکی شناخته می شد و به درمان بیماری های روانی می پرداخت، از بیماری روانی مفهوم عضوی را در نظر می آورد. همان گونه که اشاره شد، دیدگاه «روان پزشکی« برای تبیین بیماری روانی به پدیده ها و اختلال های فیزیولوژیک اهمیت می‌دهد. این دیدگاه از علم پزشکی الهام می‌گیرد; زیرا علم پزشکی معتقد است: بیماری جسمی در اثر بی نظمی در عملکرد یا در خود دستگاه به وجود می‌آید. دیدگاه «روان پزشکی» درباره فرد دید تعادل حیاتی دارد; معتقد است: اگر رفتار شخص از هنجار منحرف شود، ‌به این دلیل است که دستگاه روانی او اختلال پیدا می‌دهد. این دیدگاه از علم پزشکی الهام می‌گیرد; زیرا علم پزشکی معتقد است: بیماری جسمی در اثر بی نظمی در عملکرد یا در خود دستگاه به وجود می‌آید. دیدگاه «روان پزشکی» درباره فرد دید تعادل حیاتی دارد; معتقد است: اگر رفتار شخص از هنجار منحرف شود، ‌به این دلیل است که دستگاه روانی او اختلال پیدا ‌کرده‌است. ‌بنابرین‏، فرض بر این است که در آینده نوعی نقص در دستگاه عصبی او کشف خواهد شد و همه اختلال های فکری و رفتاری بر اساس آن قابل تبیین خواهند بود. به دلیل آنکه دیدگاه «روان پزشکی» درباره فرد دید تعادل حیاتی دارد، طبق این نظریه سلامت روانی عبارت است از نظام متعادلی که خوب کار می‌کند واگر این تعادل برهم خورد بیماری روانی ظاهرخواهد شد(گنجی،۱۳۸۰).برابر نظریه این مکتب،سلامت روانی زمانی وجود خواهد داشت که بافتها واندامهای بدن به طور سالم رشدکنند وهرنوع اختلال در سیستم عصبی و در فرایندهای ‌شیمیایی بدن اختلال روانی به همراه خواهد آورد.در نظام ارزشی الگوی «پزشکی» و «روان پزشکی»، هدف نهایی، حذف، دفع و رفع نشانه های بیماری است. به همین دلیل، در الگوی مذبور، برای حذف و رفع نشانه های بیماری از درمان های فیزیکی مثل دارو، شوک درمانی، کنترل و محرومیت استفاده می شود. این درمان ها گرچه بیماری را ریشه کن نمی کنند و فقط نشانه های آن را ظاهراًً و به صورت موقّت از بین می‌برند، ولی همین که نشانه ها ناپدید می‌شوند، گفته می شود: بیمار درمان شده و سلامت خود را باز یافته است(احمدوند،۱۳۸۳).

نظریه بوم شناختی^[۹۰]

بوم شناختی یعنی مطالعه محیط های زندگی موجودات زنده ومطالعه بین این موجودات با یکدیگر وبا محیط .برابر این دیدگاه عوامل موجود در محیط فیزیکی مثل سروصدا یا آلودگی صوتی،آلودگی های هوا،زیادی جمعیت،کوچکی محل زندگی وغیره می تواندسلامت روانی فرد را به خطر اندازد(احمدوند،۱۳۸۳).

نظریه فروید

این اقدام آمریکا می‌تواند بستر ساز سیاست مورد نظر این کشور برای همراه نمودن جامعه بین‌المللی جهت اجرای عملیات زمینی مشترک در خاک سومالی علیه دزدان دریایی (که زمینه قانونی این اقدام نیز در قطعنامه ۱۸۵۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد دیده شده است)

تام ویلکرسون کارشناس نظامی از مؤسسه‌ علوم دریانوردی امریکا می‌گویند برای پایان دادن به دزدی های دریایی در خلیج عدن و بخش غربی اقیانوس هند، آمریکا باید پایگاه های دزدان را در خاک سومالی نابود کند. (حسینی،۱۳۸۸،۱۳۸)

۲-۶-۱-۳ استفاده از شرکت‌های خصوصی در تامین امنیت منطقه در مقابله با دزدی دریایی برای حمایت از حمل محمولات

فرمانده نیروی دریایی آمریکا مستقر در منطقه اعلام ‌کرده‌است که این نیرو نمی تواند به عنوان محافظ کشتی های تجاری در مقابل دزدان عمل نماید ‌بنابرین‏ کشورها موظف به تامین امنیت کشتی های خود از طریق تعامل با شرکت های امنیتی خصوصی برای مقابله با حمله احتمالی دزدان دریایی سومالیایی می‌باشند. (حسینی،۱۳۸۸،۱۵۱)

الف-شرکت بلک واتر

اریک پرینس رئیس شرکت آمریکایی بلک واتر^[۲۸] را به عهده دارد که بزرگترین و البته ناشناخته ترین شرکت امنیتی خصوصی در جهان می‌باشد، مدتی است که تفنگداران دریایی با تجربه را برای انجام ماموریتی جدید جمع‌ آوری می‌کند. این مأموریت‌ اسکورت کشتی های بازرگانی در پر خطرترین مناطق دریایی یعنی سواحل سومالی و خلیج عدن می‌باشد.

گام اول در انجام این مأموریت‌ هشدار دادن برای حمله به دزدان دریایی از طریق سیستم مخابراتی کشتی است.

گام دوم بعد از این هشدار مخابراتی، چندین گلوله به هوا شلیک می شود تا هشدار کامل شود.

گام سوم اگر هیچکدام از این کارها فایده ای نداشت، دو فروند بالگردی که برای آن کشتی آماده انجام مأموریت‌ هستند، وارد عمل می‌شوند. (حسینی،۱۳۸۸،۱۵۱)

ب- دفتر دریانوردی بین‌المللی(IMB)

شرکت دیگری که به ارائه خدمات امنیتی اقدام می‌کند “دفتر دریانوردی بین‌المللی” می‌باشد که مقر آن در کوالالامپور و لندن می‌باشد. لازم به ذکر است که اکثر اخبار مربوط به ربوده شدن کشتی‌ها، معمولاً در اولین ساعات ربایش توسط این شرکت بر روی سایت های خبری قرار می‌گیرد. نیروهای این شرکت که از بازنشستگان پلیس اسکاتلندیارد و نظامیان حرفه ای بریتانیایی هستند همه نوع خدمات از تامین امنیت کشتی های از طریق مستقر کردن نیروی حرفه ای بر روی عرشه ها تا تبادل باج درخواستی کشتی های ربوده شده با دزدان دریایی ارائه می نمایند.

• • • 1. گروه ثابت دریایی ناتو

مشارکت گروه ثابت دریایی ناتو موسوم به “گروه عملیاتی ضد دزدان دریایی ناتو در سواحل سومالی” برای اولین بار در دیدار غیر رسمی وزرای دفاع ناتو در نشست بوداپست(۸-۹ اکتبر سال ۲۰۰۸) مطرح و منصوب شد و این سازمان از تاریخ ۲۴ اکتبر تا ۱۲ دسامبر در عملیات مبارزه با دزدان دریایی به طور مستقل حضور پیدا کرد. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) که جایگزین هیات سابق نیروی دریایی شده بود با گروهی از کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی برای تضمین ارسال کمک های غذایی به سومالی در این آب ها فعال شد و برای مأموریت‌ این سازمان، همچنان با ۵ کشتی جنگی سیار به عملیات گشت زنی در آب های سومالی مشغول است ضمن این که از آن جا به دیگر مناطق جهان هم سرکشی می‌کند. (نظافت ،۱۳۸۸،۲۶۸)

• • • 1. نیروی وظیفه ۱۵۰ تحت فرماندهی فرانسه

تشکیل این نیرو ها در آب های سومالی معطوف به درخواست اولیه فرانسه و درخواست این کشور برای تشکیل پلیس دریایی بامشارکت کشورهای دیگر در آب های سومالی بود. دزدیده شدن اولین کشتی دریایی فرانسه در ماه ژوئن سال۲۰۰۸ سبب شد تا این کشور برای اسکورت کشتی های تجاری خود ناوهای جنگی ‌به این منطقه اعزام کند. دولت فرانسه با این استدلال که دزدی دریایی به یک صنعت جنایی در آب های سومالی تبدیل شده تلاش زیادی در بسیج جهانی انجام داد ضمن این که با چند ناو جنگی برای محافظت از کشتی های باری خود اقدام نمود.(نظافت ،۲۶۸،۱۳۸۸)

• • • 1. نقش اتحادیه اروپا

بروز پدیده دزدی دریایی در سواحل سومالی به عنوان تهدید جدی علیه منافع کشورهای اروپایی، فرصت مغتنمی را برای اتحادیه اروپا جهت ایفای نقش فعالتری در مسایل امنیتی جهانی فراهم آورده و از طرف دیگر زمینه را برای مانور ایالات متحده آمریکا و برخی کشورهای آسیایی به ویژه چین و هند که درصدد ایفای نقش فعالی در مبارزه با دزدی دریایی می‌باشند، چندان باز نگذارد . (حسینی،۱۳۸۸،۱۵۳)

اتحادیه اروپایی با فرستادن شش ناو جنگی به نزدیک آب های سومالی در ۸ دسامبر ۲۰۰۸، در منطقه حضور پیدا کرد. مأموریت‌ این ناوها حفاظت از کشتی های حمل مواد غذایی برنامه جهانی غذا و دیگر کشتی های تجاری و مبارزه با دزدان دریایی اعلام شد (نظافت،۱۳۸۸،۲۵۴)

۲-۶-۱-۶-۱ اقدامات اتحادیه اروپایی برای مشارکت در حل بحران دزدی دریایی در سومالی

الف) اقدامات حمایتی (مادی و معنوی)

کنفرانس کمک کنندگان به سومالی در تاریخ ۲۴ آوریل ۲۰۰۹ در بروکسل که با حضور مقامات ارشد اتحادیه اروپایی، دبیر کل سازمان ملل، سران اتحادیه عرب و سازمان کنفرانس اسلامی، فرماندگان حافظ صلح اتحادیه آفریقا در سومالی و ناوگان ضد دزدان دریایی اتحادیه برگزار شد این کنفرانس که هدف جمع‌ آوری میزان ۲۶۰ میلیون یورو را مد نظر قرار داده بود بنا بر اظهارات کریستینا گالاج سخنگوی وزرای خارجه اتحادیه موفق شده مبلغ ۲۰۰ میلیون یورو را از شرکت کنندگان جلب کند. ( نظافت، ۱۳۸۸،۲۵۸)

ب) مأموریت‌ مدنی

اتحادیه و اعضای این سازمان،به طور خالص در قالب برنامه توسعه سازمان ملل متحد^[۲۹] برای بهبود اوضاع امنیتی در سومالی کمک می‌کنند. اتحادیه در خصوص آموزش پلیس سومالی بر اساس رویه مندرج در برنامه توسعه سازمان ملل متحد اعلام موافقت ‌کرده‌است. علاوه بر این، اتحادیه کمک های مالی و ظرفیت ساز را جهت مأموریت‌ حفظ صلح اتحادیه آفریقا^[۳۰]ارائه می‌کند. تا کنون ۱۵ و نیم میلیون یورو از تسهیلات مربوط به حفظ صلح آفریقا برای سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ اعطا شده و پرداخت شد. مبلغ ۵/۴ میلیون یورو هم تحت برنامه ایجاد ثبات از طریق مأموریت‌ حفظ صلح اتحادیه آفریقا به صورت جداگانه داده شده است

اتحادیه ضمن فرا خواندن همه احزاب و گروه ها به وحدت نظر در سومالی از دولت این کشور خواست تا نهادهای جدید دموکراتیک را از طریق رفراندم تا پایان دوره ۲۰۱۱ ایجاد کند. همچنین در راستای استراتژی کمک به سومالی برای دوره ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ مبلغ ۸/۲۱۵ میلیون یورو را در نظر گرفت و مقرر داشت تا در سه حوزه مشخص دولت، آموزش و توسعه مناطق روستایی هزینه شود. (نظافت، ۲۶۲،۱۳۸۸)

ج) عملیات آتلانتا

در تاریخ ۱۱ نوامبر ۲۰۰۸ میلادی (۲۱ آبان ماه ۱۳۸۷ هجری شمسی) وزیران دفاع و امور خارجه ۲۷ کشور اروپایی تصمیم گرفتند برای مبارزه با دزدان دریایی در قالب نیروی دریایی مشترک تحت عنوان “عملیات آتلانتا” کشتی های جنگی خود را به منطقه شاخ آفریقا بفرستند.

(حسینی،۱۳۸۸،۱۵۳)