همسو با رشد اقتصادی و همراه با بزرگ شده واحدهای تجاری کشورها، از کنترل سهام‌داران در عمل کاسته شده است زیرا مالکان سهام بیشتر پراکنده شده اند و تنها تعداد اندکی از سهام‌داران واقعی این امکان را می‌یابند تا در انتخاب اعضای هیئت مدیره و همچنین مدیر عامل نقشی را ایفا نمایند. البته انگیزه بیشتر سهام‌داران سرمایه گذاری در شرکت برای کسب سود است و نه به دست گرفتن کنترل و اداره آن.

‌بنابرین‏ همه مسئولییت ها بر دوش مدیران شرکت نهاده می شود که در این میان، نقش بالاترین مقام اجرایی (مدیرعامل) برجسته تر است. وی وظیفه هدایت کسب و کار را در سمت و سویی بر عهده دارد تا بالاترین عایدی را نصیب سهام‌داران کند. در واقع هیات مدیره ای که سهام‌داران انتخاب می‌کنند، در بیشتر موارد از میان کسانی هستند که مدیرعامل به آنان معرفی می‌کند. وی استراتژی آن کسب و کار را تعیین می‌کند و نقش مهمی را در انتخاب رویه های حسابداری ایفا می کند، رویه هایی که بر اساس آن ها امکان اندازه گیری درجه توفیق یا شکست آن استراتژی فراهم می شود.

بدیهی است که اگر مدیرعامل تصمیم بگیرد بر اساس منافع سهام‌داران ، شرکت را اداره کند، نمونه و اندیشه ای را ارائه ‌کرده‌است که به اتکای آن، همکاران و حسابرسان مستقل نیز خواهند توانست به شکلی رفتار کنند که آن حاکمیت بالفعلی برقرار شود که با الگوی سهامدارمداری در شأن شرکت ها انطباق دارد. چنین رهبری از طرف مدیر عامل برای دستیابی به هدف تخصیص بهینه سرمایه های در اختیار شرکت ها ضرورت دارد (اتاق بازرگانی، ۱۳۸۲، ۱۸).

۲-۶ بازیگران عرصه حاکمیت شرکت

بازیگران شرکتی را میتوان در ۳ دسته بازیگران داخلی، بازیگران خارجی و هیات مدیره ها تقسیم بندی نمود. البته در برخی تقسیم بندی ها نیز می توان اعضای مستقل هیات مدیره را از جمع بازیگران خارجی و اعضای اجرایی هیات مدیره را، از جمله بازیگران داخلی شرکت برشمرد. در تقسیم بندی دیگر، این گونه بازیگران را می توان به سرمایه گذاران، تأمین کنندگان منابع انسانی مورد نیاز و اعضای تیم های مدیریت شرکتی تفکیک نمود.

‌بر اساس تقسیم بندی اول، بازیگران داخلی را میتوان شامل کسانی دانست که تصمیمات شرکتی را اتخاذ نموده و به اجرا در می آورند، در حالی که بازیگران خارجی کسانی هستند (حقیقی یا حقوقی) که سعی در اعمال نفوذ و کنترل بر تصمیمات شرکت را دارند (مینتزبرگ، ۱۹۸۳ ). از این رو مدیران و کارکنان درون شرکت را میتوان به عنوان بازیگران داخلی و سهام‌داران، تأمین کنندگان، مشتریان، نهادهای دولتی و قانونی و … را تحت عنوان بازیگران خارجی معرفی نمود.

نمودار ۲-۱-بازیگران عرصه حاکمیت شرکتی

هیات مدیره ها را نیز می توان به عنوان گروه سومی مد نظر قرار داد که بعضاً به جهت آنکه می‌توانند هم در قالب بازیگران داخلی و هم تحت دسته بازیگران خارجی قرارگیرند مستقل از دو دسته دیگر تعریف نمود.

۲-۶-۱ هیات مدیره ها

هیات مدیره ها یکی از ارکان حاکمیت در شرکت‌های امروزی به شمار می‌روند که اغلب از آن ها به عنوان اهرم اجرایی اصول حاکمیتی شرکت و مسئول نظارت و سیاست‌گذاری در شرکت‌ها یاد می شود. اعضای هیات مدیره اغلب توسط مالکان سهام انتخاب می‌شوند، در حالی که در برخی سیستم های حاکمیتی نوین، مجموعه نظرات کارکنان، نهادهای دولتی، سرمایه گذارن و عرضه کنندگان نیز در انتخاب آنان تأثیر گذار است. هیات مدیره غالباً گروهی از افرادند که حق نظارت، کنترل، سیاست‌گذاری های کلان و” حاکمیت” بر یک شرکت خاص را در اختیار دارند. این مجموعه از افراد (در قالب یک تیم کاری اثربخش) می بایست سلامت شرکتی را در حوزه های متنوعی همچون عملکرد مالی مناسب شرکت، قانونی بودن فعالیت‌ها، تناسب فرآیندها و اقدامات صورت پذیرفته شرکت با اهداف راهبردی شرکت، تضمین نمایند.

۲-۶-۲ مدیرعامل و تیم اجرایی شرکت

مقایسه تعاریف موجود از این گونه بازیگران در طی دهه های گذشته و سال‌های اخیر(همچون تیم هیئت مدیره) حاکی از بروز تغییرات گوناگونی در وظایف اینگونه افراد است. در نتیجه این تحولات، از نقش استراتژیک این گونه تیم ها تا حد زیادی کاسته شده و وظایف اجرایی بیشتری برای آنان منظور شده است. این گونه بازیگران در قالب تیمی اجرایی مشتمل بر مدیر ارشد مالی، مدیر ارشد بازاریابی، مدیر ارشد حاکمیتی، مدیر ارشد یادگیری، مدیر ارشد اطلاعاتی، مدیر ارشد عملیاتی، مدیر ارشد منابع انسانی، مدیر ارشد فناوری و … تحت نظارت مدیر ارشد اجرایی یا به عبارتی بهتر مدیرعامل شرکت به فعالیت مشغولند. نکته مهم آن است که هر چه رابطه بین این تیم با تیم هیئت مدیره بهتر شود، عملکرد کلی شرکت (با فرض ثبات سایر شرایط) ارتقاء خواهد یافت.

۲-۶-۳ سهام‌داران

تمامی کسانی که مالک سهام های توزیعی شرکت در بازارهای بورس هستند، را میتوان در شمار این گونه بازیگران حاکمیت شرکت دانست. این گونه بازیگران می‌توانند با اعمال حق رأی خود در انتخاب سیستم های حاکمیتی شرکت، کنترل تیم هیات مدیره را در دست گرفته و به تدوین سیاست های جدیدی در حاکمیت شرکت، بپردازند.

۲-۶-۴ مشتریان داخلی و خارجی شرکت

مشتریان، مدیران اصلی شرکت‌ها و راز مانایی هر واحد کسب و کار محسوب می‌شوند. بی تردید انتظارات، نظرات و درصد رضایتمندی این گونه ذینفعان همچون خریداران محصولات و خدمات شرکت (مشتریان خارجی شرکت) و از طرفی، کلیه کارمندان شرکت (مشتریان درون شرکتی) از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است.

۲-۶-۵ قانون گذاران و سایر نهادهای مرتبط با کسب و کار شرکت

نهادهای قانونی معتبر در نظام های حاکمیتی جهان همچون نزدک^[۱] و بورس اوراق بهادار نیویورک در آمریکا، بورس اوراق بهادار لندن، استرالیا و قوانین الزامی آنان همچون قوانین سربانس آکسلی، استاندارد کد بری، استانداردهای هیگز و … را میتوان در این بخش جای داد. نهادهای اجتماعی، محیط زیست و سایر نهادهای مرتبط نیز در این بخش قابل بحث و بررسی اند (غفاری،۱۰،۱۳۸۹).

۲-۷ معیارهای حاکمیت شرکتی

۲-۷-۱ تمرکز مالکیت

بلیر و رمزی^[۲] بر این عقیده اند که افزایش تمرکز مالکیت سهام‌داران بزرگ، انگیزه کافی برای نظارت بر مدیران فراهم می آورد. دمستز و لهن به طور تجربی این دیدگاه را با این یافته که دارندگان سهام بیشتر، انگیزه تحمل هزینه های ثابت جمع‌ آوری اطلاعات و دخالت در نظارت مدیریت را دارند، حمایت می‌کنند. در مقابل مالکیت های پراکنده انگیزه کمی برای نظارت بر مدیریت دارند.

۲٫ ۱٫ ۴ وجود بی‌نظمی در تشریفات رسیدگی

طبق بند ۲ ماده ۱ قواعد داوری آنسیترال «این قواعد بر داوری حاکم خواهد بود مگر در مواردی که هر یک از این قواعد با مقررات ناظر بر داوری در تعارض بوده و طرفین نتوانند از آن مقررات عدول نمایند که در این صورت همان مقررات مجری خواهد بود» ‌بنابرین‏ چنانچه طرفین در این خصوص توافق نموده باشند و توافق آن ها با قوانین کشوری که داوری در آنجا صورت گرفته منطبق نباشد و رأی صادره بر اساس قواعد داوری آنسیترال طبق توافق طرفین صورت گیرد چنین رأیی باطل و بلااثر خواهد بود زیرا در چنین حالتی دیگر جایی برای اعمال مقررات قواعد داوری آنسیترال وجود نخواهد داشت.^[۱۸۷]

طبق مقررات کنوانسیون نیویورک (ماده ۵) وجود بی‌نظمی در تشریفات رسیدگی از جمله عوامل امتناع از شناسایی و در نتیجه ابطال رأی خواهد بود و باید بر اساس مفاد کنوانسیون نیویورک اثبات شود که شیوه تشکیل مرجع داوری یا تشریفات داوری منطبق با توافق طرفین نبوده است و در صورتی که طرفین در این خصوص توافق نموده باشند و توافق با قوانین کشوری که داوری در آنجا صورت گرفته منطبق نباشد در چنین حالتی آرای داوری صادره قابل شناسایی نبوده و در نتیجه باطل خواهد شد.^[۱۸۸]

طبق بند (و) (۱) ماده ۳۳ قانون داوری تجاری بین‌المللی ایران چنانچه «ترکیب هیات داوری یا آئین دادرسی مطابق با موافقت نامه داوری نباشد و یا در صورت سکوت و یا عدم وجود توافق نامه داوری مخالف قواعد مندرج در این قانون باشد» در چنین حالتی رأی صادره قابل ابطال خواهد بود.

در صورت عدم رعایت مقررات اشاره شده به چنین امری تشکیل بی‌رویه یا بی‌نظمی در دادرسی گفته می‌شود و خوانده باید و بتواند این تشکیل بی‌رویه هیات داوری یا بی‌نظمی در آیین رسیدگی را به اثبات برساند و یا اگر قانون شکلی را انتخاب نکرده‌اند مغایرت با قانون شکلی محل داوری به اثبات برساند.^[۱۸۹]

در قانون آئین دادرسی مدنی ماده خاصی تحت عنوان وجود بی‌نظمی در تشریفات رسیدگی وجود ندارد ولی با دقت در مفاد ماده ۴۷۷ قانون آئین دادرسی مدنی که بیان می‌دارد داوران در رسیدگی تابع مقررات آئین دادرسی نمی‌باشند ولی باید مقررات داوری را رعایت نمایند می‌توان گفت در صورت عدم رعایت اصول دادرسی از جمله اصل تناظرو رعایت حق دفاع طرفین بی‌نظمی حادث شده و رأی قابل ابطال خواهد بود.

۲٫ ۱٫ ۵ عدم توجیه رأی

رأی باید دلایلی که بر مبنای آن صادر شده است را بیان کند قابل قبول‌ترین راه حل در سطح داوری بین‌المللی هم این است که باید در رأی ذکر شود مگر اینکه طرفین موافقت کرده باشند که دلایل در رأی ذکر نشود.

برخی از اسناد بین‌المللی ذکر دلایل را ضروری و ضمانت اجرای تخلف از آن را بطلان رأی قرار داده‌اند (بند ۳ ماده ۴۸ کنوانسیون واشنگتن و بند ۶ ماده ۲۲ قانون متحد الشکل شورای اروپا)

برخی دیگر – جز در موارد تصریح طرفین به عدم ذکر دلایل و یا توافق ایشان بر آئین داوری که ذکر دلایل رأی در آن مرسوم نیست – فرض را بر این گذاشته‌اند که طرفین بر لزوم ذکر دلایل رأی توافق کرده‌اند (ماده ۸ کنوانسیون اروپایی) و بالاخره دسته سوم از اسناد مقرر داشته اند که در صورت توافق طرفین به لزوم ذکر دلایل رأی و عدم ذکر دلایل رأی موجب کنار گذاشتن رأی خواهد شد (ماده ۲۹ از طرح مؤسسه‌ بین‌المللی وحدت حقوق خصوصی).^[۱۹۰]

در صورتی که طرفین توافق نموده باشند که دلایل در متن حکم قید شود و یا آئین داوری را انتخاب کرده باشند که ذکر این دلایل را ضروری می‌داند در این صورت اگر آن داوران از بیان دلایل در متن حکم خودداری کنند هر کدام از طرفین حق اعتراض به حکم صادره را خواهد داشت و این خود یکی از دلایل ابطال حکم خواهد بود.

طبق بند سوم ماده ۳۲ قواعد داوری آنسیترال «دیوان داوری دلایلی را که مبنای صدور حکم بوده ذکر خواهد کرد مگر آنکه طرف‌ها موافقت کرده باشند که از دلایل صدور ذکری به میان نیاید».

‌بنابرین‏ اصل اولیه بر لزوم درج دلایل حکم در حکم صادره می‌باشد و در صورت عدم توافق طرفین نسبت به عدم ذکر دلایل حکم، در صورت عدم ذکر دلایل، حکم صادره خدشه‌دار بوده و از سوی طرفین قابل اعتراض و حتی قابل ابطال خواهد بود ولی در صورت توافق طرفین به عدم ذکر دلایل رأی عدم ذکر دلایل خللی بر حکم صادره وارد نخواهد کرد.

مگر اینکه همان‌ طور که قبلاً گفته شد توافق بر عدم ذکر دلایل رأی با قواعد آمره قانون محل داوری در تعارض باشد که در چنین حالتی قواعد داوری آنسیترال قابلیت اجرایی خود را از دست خواهد داد و حتی با فرض توافق طرفین بر عدم ذکر دلایل رأی، رأی صادره قابل ابطال خواهد بود.

طبق بند ۲ ماده ۳۰ قانون داوری تجاری بین‌المللی «کلیه دلایلی را که رأی بر آن ها مبتنی است باید در متن رأی آورده شود مگر اینکه طرفین توافق بر عدم ذکر دلایل نمایند یا رأی بر اساس شرایط مرضی الطرفین به موحب ماده (۲۸) صادر شده باشد».

همانند قواعد داوری آنسیترال، قانون دیوان داوری تجاری بین‌المللی نیز، اصل اولیه؛ لزوم درج دلایل رأی در متن رأی می‌باشد و در صورت عدم توافق طرفین بر عدم لزوم درج دلایل رأی و در صورت ذکر نشدن دلایل رأی، چنین رأی قابل اعتراض و حتی در مواردی قابل ابطال خواهد بود.

طبق ماده ۴۸۲ قانون آئین دادرسی مدنی رأی داور باید موجه و مدلل بوده و مخالف با قوانین موجد حق نباشد ‌بنابرین‏ توجیه رأی داور طبق قانون آئین دادرسی مدنی الزامی می‌باشد ولی قانون‌گذار محتوای رأی داوری را صریحاً پیش‌بینی ننموده است اما با توجه به مواد ۴۸۲ و ۴۸۹ قانون آئین دادرسی مدنی رأی داور علاوه بر خلاصه ادعاها جهات استحقاق و خواسته‌های طرفین و ادله آن ها باید حاوی قواعد حقوقی مبنای رأی باشد اما نباید داور را مکلف به استناد به مواد قانونی دانست و از سوی دیگر موارد بطلان مذکور در ماده ۴۸۹ قانون آئین دادرسی مدنی حصری نیستند.^[۱۹۱]

‌بنابرین‏ بر این اساس که موارد ابطال رأی داوری حصری نیستند و از سوی دیگر در صدر ماده ۴۸۲ قانون آئین دادرسی مدنی عنوان شده که رأی داور باید موجه و مدلل باشد چنانچه رأی داور مدلل نباشد شاید بتوان گفت که چنین رأیی قابل اعتراض و در مواردی قابل ابطال خواهد بود هر چند که در این خصوص در قانون آئین دادرسی مدنی مقرره‌ای وجود ندارد.

۲٫ ۲ گفتار دوم: احکام تکمیلی

تمایل کلی در داوری بر این است که ادعاهایی که در رأی مسکوت مانده با صدور رأی تکمیلی تحت پوشش قرار گیرد به هر حال این راه حل در برخی سیستم‌های حقوقی با این نظریه مواجه می‌شود که داور وقتی که رأیش را صادر کرد اختیارات و ماموریتش تمام می‌شود و از رسیدگی فارغ می‌شود در چنین صورتی دو تمایل می‌تواند در این رابطه مورد توجه قرار گیرد.

– اعطای اختیار به داور طوری که بتواند رأیش را تکمیل کند.

توکّل دارای آثاری است. برخی از این آثار عبارت اند از:

– رهایی از اضطراب و دلشوره و کم شدن تشویش و نگرانی،

– احساس برخورداری از پشتوانه ای محکم و حمایت حامی قدرتمند که موجب دلگرمی است،

– عدم یأس و دلسردی در صورت عدم حصول نتیجه دلخواه.

قرآن بعد از تذکر ‌به این امر که معبودی جز خدای یگانه نیست، توکل بر او را به عنوان یک امر لازم بر می شمرد((عباسی،۱۳۸۱).) و بندگان را به داشتن این صفت، تشویق می‌کند. این تشویق از طریق برشمردن آثار معنوی و اخروی و دنیوی توکل صورت می‌گیرد. در یکجا می فرماید: خداوند توکل کنندگان را دوست دارد.( سوره آل عمران، آیه ۱۵۹) محبت خداوند برای مؤمنان ارزشمند و با معنا است و اثر تشویقی زیادی بر آنان دارد و در جای دیگری می فرماید: هر کس به خدا توکل کند خداوند برای او کافی است (سوره طلاق، آیه ۳).

تسلیم در برابر اراده الهی

مفهوم دیگری که در فرهنگ اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است عبارت است از: تسلیم در برابر مشیت الهی و راضی بودن به سرنوشت. با این باور، کدام مصیبت می‌تواند انسان را درهم بشکند و او را به مرز فروپاشی روانی و اختلال و آشفتگی نزدیک کند. مصیبت و بلا بر ایمان مؤمنان می افزاید و توجه آنان را به اصولی جلب می‌کند که التفات بدانها به تصحیح مسیر زندگی آنان می‌ انجامد.( سوره بقره، آیه ۱۵۶).

شادکامی

افراد شادکام افکار و رفتارهایی دارند که سازگار و کمک کننده می‌باشد. این‌گونه افراد با دیدگاهی روشن به امور می‌نگرند. دعا و نیایش دارند. به طور مستقیم برای حل مسائل از خود تلاش نشان می‌دهند و به موقع از دیگران کمک می‌طلبند. از سوی دیگر، افراد غیرشادکام، بدبینانه فکر و عمل می‌کنند. در خیالات فرو می‌روند. خود و دیگران را سرزنش می‌کنند و از کار کردن برای حل مشکلات اجتناب می‌ورزند(دینر و همکاران،سال؟)

مفاهیم دیگری همچون باور به علم، احاطه، حکمت، قدرت، تدبیر و رحمت خداوند نیز هر کدام دارای آثار مثبت و سازنده ای بر افکار، احساسات و رفتارهایی هستند که نتیجه نهایی مجموعه آن ها این است که انسان باورمند به آن ها انسانی می شود با شخصیت محکمِ برخوردار از آرامش روان و اطمینان خاطر، صبور و حلیم در برابر شداید و مشکلات و مصائب و مشقّات.هرچه درجه خلوص ایمان و باور ‌به این عقاید و معارف، بیشتر و میزان آگاهی ‌به این شناخت، افزون تر باشد، به همان نسبت، آثار این باورها در اندیشه، احساس و رفتار فرد، ظاهر می شود و به مقداری که در هر یک از ابعاد و جنبه ها کاستی وجود داشته باشد به همان مقدار از آثار مثبت آن کاسته می شود(عباسی،۱۳۸۱).

دین و سلامت روان

جهان بینی آن گاه تکیه گاه یک مکتب و پایه ایمان قرار می‌گیرد که رنگ و صبغه مذهبی داشته باشد. شناختهای اساسی ما درباره جهان، انسان و همه پدیده‌های عالم بر نحوه تفکر، جهت‌گیری، انتخابها و رفتارهای ما تأثیر دارند. جهان بینی در واقع، کُنش – ‌واکنش‌ها یا بازخوردهای اساسی ما را نسبت به خود، دیگران و هستی شکل می‌دهد. وحید که اولین اصل از اصول عقاید اسلامی است بر این آگاهی‌ها تأکید می‌کند که جهان و همه پدیده‌های عالم، آفریده هستند و همه به او نیازمندند و او از همه بی نیاز است.(سوره فاطر،آیه:۱۵) .خدا به همه چیز، آگاه و بر همه چیز تواناست (سوره شوری، آیه ۱۲ ؛ سوره حج، آیه ۶)

ابعاد اندازه گیری شده دینداری

ابعاد گوناگون دینداری در پژوهش های انجام شده در این زمینه اندازه گیری شده است. می توان این ابعاد را در موارد زیر خلاصه کرد:

• • باور مذهبی^[۱۷]: باور داشتن در مقابل باور نداشتن، باور قلبی وعمیق در مقابل باور سطحی، باور به خدا،پیامبران و روز واپسین، عقاید و باورهای سنتی.

• • وابستگی مذهبی^[۱۸]

• • بعد اجتماعی و سازمانی مذهبی: عضویت اجتماعی و سازمانی مذهب، شرکت در مراسم مذهبی، فعالیت های اجتماعی مذهبی،شرکت در نماز جماعت و یا دعاهای جمعی، دادن کمک های مالی به مساجد و معابد.

• • بعد فردی و غیرسازمانی مذهب: درخواست چیزی از خداوند، شفاعت، میانجیگری و دعای خیر برای دیگران، تحسین و تشکر،اعتراف و اقرار به گناه، تفکر در آثار خلقت خداوندی، مکاشفه، خواندن قرآن و دعا در خلوت.

• • بعد ذهنی و مذهبی بودن^[۱۹]: چقدر مذهب برای فرد اهمیت دارد؟، تا چه اندازه فرد خود را مذهبی می‌داند؟

• • انگیزه مذهبی( درو نسویی/ برو نسویی)

• • جستار مذهبی^[۲۰]

• • تجربیات مذهبی

• • شکوفایی مذهبی ( رابطه معنی دار، رضایت بخش و عرفانی با خداوند)

• • مقابله های مذهبی

• • دانش مذهبی

• • پیامدها و نتایج مذهبی بودن

• • تاریخچه مذهبی بودن

• رشد یافتگی معنوی و مذهبی (کونیک و همکاران،۲۰۰۲؛نقل از خدایاری فرد و همکاران،۱۳۷۸).

سلامت روان^[۲۱]

مفهوم سلامت روان

لوین سون و همکارانش در ۱۹۶۲ سلامت روان را اینطور تعریف کرده‌اند: سلامت روان عبارت است از اینکه فرد چه احساسی نسبت به خود، دنیای اطراف، محل زندگی، اطرافیان مخصوصاً با توجه به مسئولیتی که در مقابل دیگران دارد، چگونگی سازش وی با درامد خود و شناخت مکانی و زمانی خویشتن دارد(میلانی فر،۱۳۷۸).

سلامت روان به سلامت شناختی و یا عاطفی اطلاق می شود، در واقع این مفهوم ‌در مورد نحوه تفکر، احساس و رفتار ما می‌باشد. سلامت روان همچنین می‌تواند به معنای عدم حضور یک اختلال روانی باشد. تقریبا ۲۵ درصد مردم در بریتانیا در طول زندگی خود یک مشکل مربوط به سلامت روان را دارند. گفته می شود که آمریکا بالاترین میزان بروز مشکلات مربوط به سلامت روان در جهان توسعه یافته را دارد. سلامت روان شما می‌تواند بر روی زندگی روزمره، روابط و حتّی سلامت جسمانی شما تأثیر بگذارد. سلامت روان همچنین دربرگیرنده توانایی یک فرد برای لذت بردن از یک زندگی، برای حفظ توازن بین فعالیت های زندگی و تلاش ها برای رسیدن به انعطاف پذیری روان شناختی می‌باشد (آیکین^[۲۲]، ۲۰۱۰).

بر اساس لغت نامه پزشکی مدیلکسیکن^[۲۳]، سلامت روان به بلوغ یا حالت نرمال عاطفی، رفتاری و اجتماعی، و عدم حضور اختلال ذهنی یا رفتاری اطلاق می شود و همچنین به عنوان حالت سلامت روانشناختی در نظر گرفته می شود که در آن، فرد به یک تمامیت رضایت بخش محرک های غریزی مورد پذیرش برای خود و محیط اجتماعی خود می‌رسد(آیکین،۲۰۱۰).

• • عوامل استرس زای محل کار : ترکیب هر دو CWB یعنی رفتار غیر مولد که سازمان را هدف قرار دهد و رفتار غیر مولد که افراد را هدف قرار دهد، پاسخی به عوامل استرس زا ، در محل کار هستند. بر اساس این دیدگاه، مردم رویدادهای خاص و رویدادهای محیط را که به عنوان تهدید رفاه دیده می‌شوند نظارت و ارزیابی می‌کنند. مثال‌های متداول و شایع شغلی که از عوامل استرس زا هستند : تعارض نقش ، ابهام ، جنگ بین فردی ، محدودیت های موقعیتی ) فاکس و همکاران ، ۲۰۰۱) . فشار حاصل از فرایند استرس شغلی ، می‌تواند : روحی (مانند نارضایتی شغلی ، قصد ترک کار) یا جسمی( به طور مثال علایم جسمی علایم مانند سردرد، تغییرات فیزیولوژیکی مانند افزایش فشار خون) یا رفتاری (به عنوان مثال، سیگار کشیدن و یا خروج از محل کار) باشد. رفتار غیر مولد جلوه ای از فشارهای رفتاری است (فاکس و همکاران ، ۲۰۰۱).

  

فشار حاصل از فرایند استرس شغلی

شکل ۲-۲) نتایج حاصل از فرایند استرس شغلی

• • احساسات : احساسات نقش محوری در فرایند استرس شغلی ایفا می‌کنند. احساسات پاسخ فوری به موقعیت هایی پر استرس هستند و آن ها انرژی، انگیزه و تغییرات فیزیولوژیکی ایجاد می‌کنند. ‌بنابرین‏ احساسات دارای نقش میانجی بـرای CWB می باشنـد. اما چنــد عامل
    کاهش دهنده نقش احساسات در استرس وجود دارد. افراد در گرایش خود در ارزیابی شرایط
    پر استرس متفاوتند و در این میان دو عامل شخصیت و ادراک کنترل مهمند(فاکس و همکاران ، ۲۰۰۱).

بسیار سخن از عامل کنترل در تعدیل استرس گفته شده به عنوان مثال اسپکتور و همکاران) ۱۹۸۶(. کنترل داشتن بر وظایف خاص (به عنوان مثال، استقلال کار) ممکن است در کاهش استرس مفید باشد.

• • ویژگی های شخصیتی: ویژگی های شخصیتی نیز از عوامل مرتبط با نقش احساسات در CWB هستند، یکی از ویژگی‌های شخصیت ، داشتن اضطراب پنهان می‌باشد. فاکس و اسپکتور (۱۹۹۹) معتقدند اضطراب پنهان با CWB همراه است. یکی دیگر از ویژگی بالقوه مهم شخصیت ، صفت خشم است . افراد داری صفت خشم بالا تمایلات قوی تری برای پاسخ به تحریکات در انواع مختلفی از شرایط تحریک آمیز دارند. فاکس و اسپکتور( ۱۹۹۹) دریافتند صفت خشم بخصوص با رفتار غیر مولد افراد ازنوع قراردادن سازمان به ‌عنوان هدف مرتبط است (فاکس و همکاران ، ۲۰۰۱).

• : کارکنان با شخصیت خودشیفته تمایل به رفتارهای کار غیرمولد بیشتر دارند، به ویژه هنگامی که محل کار استرس زا باشد( اسپکتور و همکاران، ۲۰۰۲).

به طور کلی می توان گفت عوامل شخصیتی که بر رفتار کاری غیر مولد تأثیر گذار است بی وجدان بون و عصابنیت و عوامل شغلی که بر رفتار کاری غیر مولد تأثیر گذار است، بازخورد و تنوع مهارت بوده و عوامل سازمانی که بر رفتار کاری غیر مولد تأثیر گذار است، عدالت توزیعی و محدودیت های سازمانی است( دیکشت ، ۲۰۱۴)

۲-۱-۴) چند نوع شناسی از CWB وجود دارد :

یکی از اولین آثار در CWB توسط کلارک و همکاران (۱۹۸۲) پیشنهاد می‌کند که می توان رفتار غیر مولد را به انحراف اموال و انحراف تولید تقسیم کرد. (شارکاوی و همکاران ۲۰۱۳).

شکل ۲-۳) تقسیم بندی رفتار غیر مولد توسط کلارک و همکاران (۱۹۸۲)

طبقه بندی ارائه شده توسط هولینگر ۱۹۸۳ :

۱- رفتار غیر مولدجزئی ۲- رفتار غیر مولد شدید

یکی دیگر از ابعاد که می توان بر اساس آن رفتار غیر مولدرا طبقه بندی کرد شدت آن است. برخی از رفتار منحرف، مانند صحبت کردن با همکاران به جای کار، به عنوان یک عمل انحرافی جزئی طبقه بندی شده است ، در حالی که، حوادث دیگر مانند حمله فیزیکی، به عنوان شدید طبقه بندی شده است. رفتار غیر مولد می‌تواند به شکل اعتراض بر علیه قربانی بودن بعلت بی عدالتی سازمانی رخ دهد (شارکاوی و همکاران ۲۰۱۳).

رابینسون و بنت (۱۹۹۵) در ادامه نشان می‌دهند که رفتارهای انحرافی را تنها نمی توان تنها با بهره گرفتن از دو بعد ‘ جزئی در مقابل انحراف جدی ‘ انحراف بین فردی در مقابل انحراف سازمانی ‘ دید.

آن ها خاطر نشان کردند که می توان انحراف را به چهار دسته از انحراف طبقه بندی کرد:

• • انحراف امول : شامل خرابکاری تجهیزات، سرقت اموال، و در نظر گرفتن رشوه

• • انحراف تولید شامل رفتارهای مانند ترک زود هنگام، به عمد کند کار کردن.

• • انحراف سیاسی: شامل نشان دادن تبعیض ، شایعه پراکنی ، و یا سرزنش دیگران

• تجاوز شخصی : شامل آزار و اذیت ، آزار کلامی

در سال ۲۰۰۰، بنت و رابینسون در بازبینی خود از طبقه بندی رفتار غیر مولد پشنهاد کردند که CWB را می توان به دو بعد کلی انحراف فردی و انحراف سازمانی طبقه بندی نمود (کریشر و همکاران ، ۲۰۱۰)

اسپکتور و همکاران (۲۰۰۶) پنج دسته، رفتار غیر مولد پیشنهاد می‌کنند. سوء استفاده، سرقت، خرابکاری ، انحراف تولید و خروج. (شارکاوی و همکاران ، ۲۰۱۳)

شکل ۲-۴) دسته بندی رفتار غیرمولد توسط اسپکتور و همکاران(۲۰۰۶)

اسکات (۲۰۰۳) یازده بعد از CWB به شرح زیر مطرح می‌کند:

سرقت اموال ، تخریب اموال ، سوء استفاده از اطلاعات ، سوء استفاده از زمان و منابع، حضور ضعیف، کیفیت پایین کار، استفاده از مواد مخدر، به کار بردن لفظ نامناسب ، اقدام فیزیکی و جسمی نامناسب.

۲-۱-۵)ابعاد رفتار غیر مولد :

• • قلدری : قلدری منبع اصلی فشار روانی در محل کار است و پیامدهای شناختی، جسمی و روانی ناگواری بر کارکنان دارد .علی رغم اینکه قلدری یکی از دلایل اصلی فشار روانی در سر کار است، توجه کمی به آن شده است . اثرات روانی قلدری، فشار روانی، افسردگی، کج خلقی، زودرنجی، عصبانیت و خودکشی است. (قلی پور و همکاران، ۱۳۸۸).

• • طفره رفتن ‌از کار : اجتناب یا فرار از کار را می توان مشتمل بر هر رفتاری دانست که با قصد سرباز زدن، انکار و فراموشی کار یا وظایف و مسئولیت های مربوط به آن، انجام می شود. به ویژه در مشاغلی که حضور فیزیکی در یک محل مشخص مطرح نیست مثل بازاریابان که اغلب، بیرون از محل سازمان فعالیت می‌کنند( واعظی و همکاران، ۱۳۹۱) .

• • انحراف تولید: انجام کار نادرست به صورت عمدی و یا اجازه رخ دادن آن.

• • خرابکاری : از بین بردن اموال سازمانی.

• • سرقت : برداشتن کالا شخصی یا اموال دیگر.

• • خروج : اجتناب از کار را از طریق که دیر یا غیبت کردن. (شارکاوی، ۲۰۱۳ ) .

1. 1. – عرفانی، مائده، «مسئولیت پزشکان و جراحان زیبایی»، گروه مجلات همشهری، شماره ۸۱، ص ۲ ↑

1. 1. – زاهدی فر، پروانه، پیشین، ص ۱ ↑

1. 1. – عباسی، محمود، رضایت به درمان، تهران، انتشارات حقوقی، چاپ اول، بهار ۸۳، ص ۳۲ ↑

1. 1. – کیان آرا، محمود، ربانی، رسول، ژیانپور، مهدی، پیشین، ص ۷۵ ↑

1. 1. – کوبرین، ساندرا، پیشین، ص ۱۱۱ ↑

1. 1. – کیان آرا، محمود، ربانی، رسول، ژیانپور، مهدی، پیشین، ص ۷۶ ↑

1. 1. – بهار، مهری، وکیلی قاضی جهانی، محمدرضا، «تحلیل گفتمان جراحی زیبایی صورت»، زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره ۹، شماره ۱، بهار ۹۰، ص ۵۱ ↑

1. 1. – نوغانی، محسن، خراسانی، محمد مظلوم، ورشوی، سمیه، «عوامل اجتماعی مؤثر بر انجام جراحی زیبایی زنان»، مجله مطالعات اجتماعی- روان‌شناختی زنان، سال هشتم، شماره ۴، زمستان ۸۹، ص ۷۶ ↑

   

1. 1. – صالحی، حمیدرضا، پیشین، ص ۱۰۰ ↑

1. 1. – کیان آرا، محمود، ربانی، رسول، ژیانپور، مهدی، پیشین، ص ۷۴ ↑

1. 1. – محب، نعیمه، حسینی نسب، سید داوود، کلاهی، پریسا، پیشین، ص ۹۴ ↑

1. 1. – کلهرنیا گلکار، میثم، سادات اخوی، سید محسن، جورابراهیمیان، نجات اله، عباسی، محمود، پیشین، ص ۹۷ ↑

1. 1. – عزیزی، مریم، ماهروزاده، سمیه، نیک روان فرد، نازیلا، پیشین، ص ۲۷ ↑

1. 1. – محمد پناه اردکان، عذرا، یعقوبی، حسن، یوسفی، رحیم، «صفات شخصیت و سبک‌های دفاعی در افراد داوطلب جراحی زیبایی»، مجله پوست و زیبایی، دوره ۳، شماره ۲، تابستان ۹۱، ص ۷۷ ↑

1. 1. – کلهرنیا گلکار، میثم، سادات اخوی، سید محسن، جورابراهیمیان، نجات اله، عباسی، محمود، پیشین، ص ۸۷ تا ۹۸ ↑

1. 1. – محب، نعیمه، حسینی نسب، سید داوود، کلاهی، پریسا، پیشین، ص ۹۳ ↑

1. 1. – کلهرنیا گلکار، میثم، سادات اخوی، سید محسن، جورابراهیمیان، نجات اله، عباسی، محمود، پیشین، ص ۹۹-۱۰۰ ↑

1. 1. – نوغانی، محسن، خراسانی، محمد مظلوم، ورشوی، سمیه، پیشین، ص ۷۰ ↑

1. 1. – میری مقدم، سایت حق سپید ↑

1. 1. – اسلامی تبار، شهریار، مجموعه کامل قوانین و آیین نامه های کیفری امور پزشکی، دندان پزشکی، دام پزشکی، داروئی، بهداشتی و مواد غذایی (با آخرین اصلاحات سال ۷۷)، تهران، انتشارات سیمیا، چاپ اول، بهار ۱۳۷۷، ص ۲۱۹ ↑

1. 1. – کلهرنیا گلکار، میثم، سادات اخوی، سید محسن، جورابراهیمیان، نجات اله، عباسی، محمود، پیشین، ص ۸۶ ↑

1. 1. – کلهرنیا گلکار، میثم، سادات اخوی، سید محسن، جورابراهیمیان، نجات اله، عباسی، محمود، پیشین ، ص ۷۶-۸۷ ↑

1. 1. – عرفانی، مائده، پیشین، ص ۱۲ ↑

1. 1. – عباسی، محمود، «حدود مسئولیت پزشکی در جراحی‌های زیبایی»، مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، ص ۲ ↑

1. 1. – کلهرنیا گلکار، میثم، سادات اخوی، سید محسن، جورابراهیمیان، نجات اله، عباسی، محمود، پیشین، ص ۹۲ تا ۹۴ ↑

1. 1. – عزیزی، مریم، ماهروزاده، سمیه، نیک روان فرد، نازیلا، پیشین، ص۲۷ ↑

1. 1. 1. – منظور از قاعده احسان این است که «عملی که به قصد کمک به انسان دیگری انجام پذیرد اگرچه در واقع به جلب منفعت برای آن انسان یا دفع مفسده از او منتهی نشود ولی منجر به بروز صدمه ای شود مثل اینکه خانه کسی آنش گرفته باشد و شخصی که ناظر این آتش سوزی است برای خاموش کردن آتش، دیوار خانه را خراب کند، در این صورت خواه آتش خاموش شود و خواه خاموش نشود، چون قصد شخص خراب کننده احسان بوده لذا ضمان و مسئولیتی بر او نیست»، بهرامی احمدی، حمید، قواعد فقه مختصر هفتاد و هفت قاعده فقهی حقوقی (با تطبیق بر قوانین)، جلد اول، تهران، انتشارت دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول، زمستان ۱۳۸۸، ص ۳۹ ↑

   

1. 1. – ترجمه آیه ۱۱۹ سوره نساء «و آن‌ ها را گمراه کنم؛ و به آرزوها سرگرم می‌سازم؛ به آن‌ ها دستور می‌دهم که (اعمال خرافی انجام دهند و) گوش چهارپایان را بشکافند، و آفرینش خدایی را تغییر دهند؛ و هرکس شیطان را به جای خدا ولی خود برگزیند، زیان آشکاری ‌کرده‌است.»، قرآن حکیم و شرح آیات منتخب، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی، قم، انتشارات تابان، چاپ اول، ۱۳۸۸، ص ۹۷ ↑

1. 1. – ترجمه آیه ۱۳۸ سوره بقره «رنگ خدایی و چه رنگی از رنگ خدایی بهتر است؟ و ما تنها او را عبادت می‌کنیم.»، قرآن حکیم و شرح آیات منتخب، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی، پیشین، ص ۲۱ ↑

1. 1. – ترجمه آی ۳۱ سوره اعراف «ای فرزندان آدم زینت خود را هنگام رفتن به مسجد با خود بردارید…»، قرآن حکیم و شرح آیات منتخب، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی، پیشین ص ۱۵۴ ↑

1. 1. – ترجمه آیه ۳۲ سوره اعراف «بگو چه کسی زینت‌های الهی را برای بندگان خود آفرید …»، قرآن حکیم و شرح آیات منتخب، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی، پیشین،ص ۱۵۴ ↑

1. 1. – رأی‌ شیخ یوسف البدری، نقل از الحسینی، برگرفته از کلهرنیا گلکار، میثم، سادات اخوی، سید محسن، جورابراهیمیان، نجات اله، عباسی، محمود، پیشین، ص ۱۰۵ ↑

1. 1. – صالحی، حمیدرضا، پیشین، ص ۱۰۱ ↑

1. 1. – کلهرنیا گلکار، میثم، سادات اخوی، سید محسن، جورابراهیمیان، نجات اله، عباسی، محمود، پیشین، ص ۱۰۸-۱۰۹ ↑

1. 1. – مکارم شیرازی، ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، جلد ۱، چاپ چهارم، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۷،ص ۴۵۵ ↑

1. 1. – الشتقیطی، محمد بن محمد المختار، احکام الجراحه الطبیه و الآثار المترتب علیها، الطبه الثانیه، انتشارات مکتبه الصحابه، www.waqfeya.com/book ↑

1. 1. – کلهرنیا گلکار، میثم، سادات اخوی، سید محسن، جورابراهیمیان، نجات اله، عباسی، محمود، پیشین، ص ۱۰۶-۱۰۷ ↑

1. 1. – الحسینی، ۲۰۰۸م، ص۹۴، برگرفته از: کلهرنیا گلکار، میثم، سادات اخوی، سید محسن، جورابراهیمیان، نجات اله، عباسی، محمود، پیشین، ص ۱۰۶ ↑

1. 1. – افضلی، مرضیه، «جراحی زیبایی در دستان قانون، مسئولیت جراحان زیبایی چگونه است؟»، نوین دارو، شماره ۶۸، آذر ۹۱، ص ۲۸ ↑

1. 1. – گروه دین و اندیشه پرداد، «جراحی زیبایی در اسلام چه حکمی دارد»، www.pardad.ir ↑

1. 1. -«تفاوت مسئولیت محض و مسئولیت مطلق در این دانسته شده است که در مسئولیت محض با اثبات قوه قاهره عدم مسئولیت قابل اثبات است اما در مسئولیت مطلق حتی با وجود اثبات قوه قاهره مسئول است.»، تقریرات کلاسی بهرامی احمدی، حمید، دانشگاه باهنر کرمان، حقوق مدنی ۴، ضمان قهری، سال تحصیلی ۹۱-۹۲ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها (مسئولیت قراردادی)، جلد ۴، تهران،انتشارات بهنشر، ۱۳۶۸،چاپ اول، ص ۱۹۱ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، مسئولیت مدنی، قواعد عمومی، جلد چهارم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم، ۱۳۸۷، ص ۱۵۱-۱۵۲ ↑

1. 1. – صالحی، حمیدرضا، پیشین، ص ۱۰۳ ↑

1. 1. – همان، ص ۹۸ ↑