درباره ارتباط تعاریف گوناگونی ارائه شده است. واژه ارتباط (Communication) از ریشه لاتین Communis به معنای اشتراک گرفته شده است. به گفته دادگران (۱۳۸۴) این کلمه در زبان فارسی به صورت مصدر باب افتعال به کار می رود که در لغت به معنای پیوند دادن و ربط دادن و به صورت اسم مصدر به معنای بستگی، پیوند، پیوستگی و رابطه کاربرد دارد. در جایی دیگر ارتباط ‌به این شکل تعریف شده است: ارتباط عبارت است از فرایند ارسال و دریافت پیام، با توجه ‌به این تعریف، هر ارتباطی مستلزم حضور دو یا چند واحد اجتماعی است؛ یعنی ارتباط می‌تواند بین دو یا چند نفر و یک رسانه و … صورت گیرد. هدف اصلی از برقراری ارتباط، انتقال پیام است. این پیام می‌تواند به صورت کلامی یا غیر کلامی منتقل شود. در واقع پیام را می توان به صورت آشکار یا ضمنی منتقل کرد. هر گونه اشکالی در انتقال پیام می‌تواند باعث اختلال در ارتباط گردد. برای مثال ممکن است پیام به صورت کامل منتقل نگردد یا اینکه یک نفر پیامی را ارسال کند ولی فرد مقابل مفهوم دیگری را دریافت نماید یا حتی کسی پیامی را بفرستد ولی دیگری هیچ پیامی را دریافت نکند. از این موارد معمولاً به عنوان سوء تفاهم یاد می نمایند. یک ارتباط مؤثر، ارتباطی است که راه را بر سوء تفاهم احتمالی ببندد (سازمان بهداشت جهانی، ترجمه فتی، موتابی، کاظم زاده، عطوفی، ۱۳۸۵). همچنین میر کمالی (۱۳۸۳) در تعریف ارتباط می نویسد: ارتباط فرایندی است اجتماعی که به وسیله آن اطلاعات و افکار و عقاید و احساسات یک فرد یا گروه با زبان یا رفتار مشترک به طرف دیگر انتقال داده می شود، تا سبب تفاهم، هماهنگی، ادراک یا رفتار واحد بین گیرنده و فرستنده شود. در جایی دیگر ابراهیمی (۱۳۷۱) ارتباط را این چنین تعریف می‌کند: ارتباط فرایندی است که توسط آن اطلاعات از طریق نظام (سیستم) مشترک علائم، نشانه ها یا رفتار منتقل می شود. یکی از ساده ترین تعاریف ارتباط توسط دوربین^[۱] (۲۰۰۴) بیان می شود که ارتباط را به عنوان ارسال، دریافت و درک پیام تعریف می‌کند. جاسبی (۱۳۶۸) تا حدودی تعریف کامل تری از ارتباط بیان می‌کند و می‌گوید: ارتباط عبارت است از انتقال اطلاعات از یک منبع به منبع دیگر و درک آن توسط آن منبع و چهار عامل در این عمل نقش فعال دارند که عبارتند از فرستنده، دریافت کننده، مجاری ارتباط و نمادها. وود^[۲] (به نقل از فیروز بخت، ۱۳۷۹) ارتباط را ‌به این گونه تعریف می‌کند که ارتباطات میان فردی، یک تعامل گزینشی نظام مند، منحصر به فرد و رو به پیشرفت است که سازنده شناخت طرفین از یکدیگر است و موجب خلق معانی مشترک بین آن ها می شود.

با توجه به تعاریف ارائه شده، ارتباط در کلی ترین معنای خود، فرایندی مستلزم انتقال اطلاعات از یک فرستنده به گیرنده است. ‌بنابرین‏ از تعریف فوق نتیجه می شود که هر ارتباطی مستلزم عناصر مهم ذیل است:

الف) فرستنده یا منبعی که عمل رمز گردانی ب) پیام مورد انتقال را از طریق ج) کانالی خاص د) به دریافت کننده که پیام را رمز گشایی می‌کند، انجام دهد (فورگاس^[۳]، ترجمه بیگی، فیروزبخت، ۱۳۷۳).

خصوصیات فرستنده، پیام، کانال و دریافت کننده همگی بر فرایند ارتباط تأثیرات مهمی به جای می‌گذارند. مثلاً یک خط تلفن به عنوان کانال ارتباطی محدودیت های فیزیکی خاصی دارد (مثلاً نبود نشانه های دیداری) که هنگام استفاده از آن کانال این محدودیت ها استراتژیهای ارتباطی را بنحو مشخصی تغییر می‌دهند. همینطور، خصوصیات فرستنده و دریافت کننده (از قبیل پایگاه، قدرت، هوش، علایق مشترک) نیز بر استراتژیهای ارتباطی اتخاذ شده تأثیر می‌گذارند (همان منبع). در واقع ارتباط واکنشی متقابل بین دو یا چند نفر است که جهت انطباق و یکی کردن فعالیت شان برای رسیدن به هدفی مشترک، پیام هایی را رد و بدل می‌کنند. ‌بنابرین‏ مرحله اول ارتباط شامل عمل متقابل است بدین معنی که دو یا چند عضو با یکدیگر رابطه فعالی دارند که البته سطوح عمل اعضا با یکدیگر متفاوت است. یکی از اعضا ممکن است پیشگام بوده و برای دیگران که به وی توجه داشته و شنوندگان سخنان او هستند صحبت نماید و پس از مدتی اعضا نقش عوض می‌کنند؛ آنهایی که شنونده بودند نظرات خود را در ارتباط با جهت های اولین گوینده اظهار می دارند و سخنران اول، شنونده پاسخ آن ها می شود. ویژگی دوم ارتباط روابط بین دو یا چند نفر را مشخص می‌کند و عنصر بعدی که در تعریف ارتباط وجود دارد، مبادله پیام ها بین شرکت کنندگان در عمل متقابل و انتقال و دریافت پیام های محتوی ارتباط را تشکیل می‌دهد و به همین دلیل است که اصطلاح ارتباط و فعالیت ارتباطی مترادف هم به کار می‌روند. پیام ها در اشکال مختلف انتقال می‌یابند. ارتباط نباید فقط مکالمه باشد؛ شرکت کنندگان از طریق نگاه، لبخند و یا از طریق لمس کردن با یکدیگر می‌توانند ارتباط داشته باشند (ایوانویا^[۴]، ترجمه مدبرنیا، ۱۳۷۵).

هدف اصلی ارتباط

برقراری ارتباط و رسیدن به مفهومی مشترک هدف اصلی ارتباط است. گاه نتیجه ارتباط منفی است و مردم قادر به درک همدیگر و مشخص کردن ارتباطشان نیستند در حالی که ارتباط برقرار می‌کنند، کوشش دارند که موارد عدم توافق را برجسته نمایند. به همین دلیل حتی در صورت منفی بودن نیز نتایج اعمال متقابلشان از نوع ارتباطی خواهد بود. مردم در حالی که با هم ارتباط برقرار می‌کنند، انتظار دریافت پاسخ از همدیگر را دارند و توجه خود را نسبت به آن چیزی که طرف مقابل می‌گوید معطوف می‌کنند. به عبارت دیگر در چنین دور ارتباطی هر دو شرکت کننده فاعل هستند (همان منبع).

الگوهای ارتباطی زوجین

الگوی ارتباط سازنده متقابل زن و شوهر

ارتباط سازنده دارای نقش کلیدی در عملکرد خانواده موفق است. پژوهشگران توافق دارند که ارتباط مداوم، باز و روشن یک ویژگی اساسی خانواده های سالم است. آن ها همچنین اظهار می دارند خانواده هایی که راه های صحیحی را به هنگام برقراری ارتباط به کار می گیرند، بهتر قادر به حل مسائل و مشکلات خود می‌باشند و رضایت بیشتری از رابطه خود دارند (عبادت پور، ۱۳۷۹).

الگوی ارتباط سازنده متقابل در ارتباطات زوجین نوعی الگوی ارتباطی است که در آن زن و شوهر سعی می‌کنند ‌در مورد مشکل و مسئله ای که در حین ارتباط برای آنان به وجود می‌آید بحث و گفتگو کنند، احساساتشان را نسبت به هم ابراز نمایند و برای مشکلات خود راه حل پیشنهاد نمایند. زمانی که زوجین این الگو را در روابط خود به کار می‌برند هر دو احساس می‌کنند که همدیگر را درک می‌کنند و از زندگی زناشویی خود احساس رضایت می‌کنند (هیوی، لارسون و کریستنسن^[۵]، ۱۹۹۶).

1. 1. – اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت – ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته، پیشین، ص ۱۹۹٫ ↑

1. 1. – همان، صص ۱۹۹و۲۰۰٫ ↑

1. 1. – صقری ، محمد، حقوق بازرگانی ورشکستگی،پیشین، ص ۲۴۸٫ ↑

1. 1. – دمیرچلی، محمد – حاتمی- قرائی، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی، پیشین، زیرنویس ماده ۵۳۲، شماره ۱، صص ۸۱۱ و ۸۱۲٫ ↑

   

1. 1. – فرحناکیان، فرشید،(۱۳۸۸)، قانون تجارت در نظم کنونی، چاپ دوم، تهران، انتشارات میزان، ص ۴۹۶٫ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، (۱۳۸۴)، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، چاپ دوازدهم، تهران ،انتشارات میزان، زیرنویس ماده ۳۷۸ ق.م، ص ۲۱۰٫ ↑

1. 1. – ماده ۴۲۱ ق.ت: «همین که حکم ورشکستگی صادر شد قروض موجل با رعایت تخفیفات مقتضیه به قروض حال مبدل می شود.» ↑

1. 1. – شهیدی، مهدی، (۱۳۸۵)، حقوق مدنی: عقود معین۱، چاپ ششم، تهران، انتشارات مجد، ص ۸۷ . ↑

1. 1. – شهیدی، مهدی، حقوق مدنی: عقود معین۱، پیشین، ص ۱۳۵٫ ↑

1. 1. – همان، ص ۱۳۲٫ ↑

1. 1. – فخاری، جزوه حقوق تجارت۴- ورشکستگی، انجمن علمی دانشجویان دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق، ص۴۲٫ ↑

1. 1. – دمیرچلی، محمد – حاتمی- قرائی، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی، پیشین، زیرنویس ماده ۵۳۳، شماره ۴، ص ۸۱۴٫٫ ↑

1. 1. – شهیدی، مهدی، حقوق مدنی: عقود معین۱، پیشین، ص ۱۳۴ . ↑

1. 1. ۱- clause de reserve de propriete . ↑

1. 1. – اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت – ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته ، پیشین، ص ۲۰۳ . ↑

1. 1. – صقری، محمد، حقوق بازرگانی ورشکستگی، پیشین، ص۲۵۱ . ↑

1. 1. – اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت – ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته ، پیشین، ص ۲۰۳٫ ↑

1. 1. – همان ، ص ۲۰۳٫ ↑

1. 1. – اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت – ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته، پیشن، صص ۲۰۳ و ۲۰۴٫ ↑

1. 1. – همان، ص ۲۰۴٫ ↑

1. 1. – طالب احمدی، حبیب، خیار تفلیس و حقوق طلبکاران در ورشکستگی، ‌فصل‌نامه مفید، شماره ۴۳، مرداد و شهریور۱۳۸۲ ، ص ۱۸۴ . ↑

1. 1. – ماده ۳۶۲ قانون مدنی مقرر می‌دارد: «آثار بیعی که واقع شده باشد از قرار ذیل است: ۱- به مجرد وقوع بیع مشتری مالک مبیع و بایع مالک ثمن می شود ۲ – …». ↑

1. 1. – شهیدی، مهدی، حقوق مدنی: عقود معین۱، پیشین ، ص ۱۳۶ . ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، (۱۳۸۵)، دوره مقدماتی حقوق مدنی: درسهایی ‌از عقود معین، چاپ نهم، تهران، انتشارات کتابخانه ی گنج دانش، ص ۶۹٫ ↑

1. 1. – همان ، ص۷۰ . ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی: درسهایی ‌از عقود معین، پیشین ، ص ۷۱ . ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، (۱۳۶۳)، دوره عقود معین، جلد اول، چاپ سوم، تهران، انتشارات بهنشر، ص ۱۸۵٫ ↑

1. 1. – دمیرچلی، محمد – حاتمی- قرائی، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی، پیشین، زیرنویس ماده ی ۵۳۳، شماره ۱، ص ۸۱۳٫ ↑

1. 1. – همان، شماره ۲، ص ۵۳۳٫ ↑

1. 1. – شهیدی، مهدی، تفسیری پیرامون ماده ۵۳۳ ق. ت.، مجله کانون وکلا، شماره ۱۵۰ و ۱۵۱، سال (۱۳۶۹)، ص ۱۲۵٫ ↑

1. 1. -. همان، ص ۱۲۵٫ ↑

1. 1. – شهیدی، مهدی، تفسیری پیرامون ماده ۵۳۳ ق. ت، پیشین، ص ۱۲۵٫ ↑

1. 1. – همان ، ص ۱۳۶٫ ↑

1. 1. – همان، ص ۱۳۶٫ ↑

1. 1. – اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت – ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته ، پیشین، ص ۱۹۷٫ ↑

1. 1. – همان، ص ۱۹۷٫ ↑

1. 1. – اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت – ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته ، پیشین، ص ۱۹۸٫ ↑

1. 1. دمیرچلی، محمد – حاتمی- قرائی، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی، پیشین، زیرنویس ماده ۵۲۸، شماره ۱/۱، ص ۸۰۷ . ↑

1. 1. – دمیرچلی، محمد – حاتمی- قرائی، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی، پیشین، زیرنویس ماده ۲۴۸، شماره ۲/۴، ص ۸۰۷ . ↑

1. 1. – صقری، محمد، حقوق بازرگانی ورشکستگی، پیشین، ص ۲۴۵٫ ↑

1. 1. – پیوست ۲ ص۹۷٫ ↑

1. 1. – همان، ص۲۴۵ ↑

1. 1. – اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت – ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته ، پیشین، ص ۱۹۵٫ ↑

1. 1. – دمیرچلی، محمد – حاتمی – قرائی، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی، پیشین، زیرنویس ماده ۵۲۸ ، شماره ۱/۲، ص ۸۰۷ . ↑

1. 1. – صقری، محمد، حقوق بازرگانی ورشکستگی، پیشین، پاورقی شماره ۱۴۳، ص ۲۴۵٫ ↑

1. 1. – دمیرچلی، محمد – حاتمی- قرائی، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی، پیشین، زیرنویس ماده ۵۲۸ ، شماره ۲/۲، ص ۸۰۸ . ↑

1. 1. – دمیرچلی، محمد – حاتمی- قرائی، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی، پیشین، شماره ۲/۳، ص۸۰۸٫ ↑

1. 1. – همان، شماره ۲/۴، ص۸۰۸٫٫ ↑

1. 1. – اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت – ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته ، پیشین، صص ۲۰۴ و ۲۰۵٫ ↑

1. 1. – همان، ص ۲۰۴٫ ↑

1. 1. – پیوست شماره۳ ص۹۸٫ ↑

1. 1. – بازگیر، یدالله، (۱۳۷۷)، آرای دیوان عالی کشور در امور حقوقی، جلد سوم، چاپ اول، تهران، انتشارات ققنوس. ↑

مداخله دولت در اقتصاد نیز از علل ایجاد فساد پنداشته می‌شود. در جایی که دولت سیاست‌های صنعتی تبعیض آمیز، کنترل قیمت‌ها، چندگانگی نرخ ارز، تخصیص سهمیه‌های ارزی و موارد دیگر را انجام می‌دهد، زمینه‌های بروز فساد پیدا می‌شود. (میلر،^[۵] ۲۰۰۶)

قواعد و مقرراتی که سبب طولانی شدن فرایند انجام کار در سازمان‌ها می‌شود، زمینه بروز فساد را بیشتر می‌کند. این قوانین هم تقاضا برای فساد ایجاد می‌کند (مردم مایل هستند هر چه زودتر از دست این قوانین خلاص شوند) و هم مشوق هایی برای عرضه فراهم می‌آورد؛ زیرا کارکنان می‌توانند با استناد ‌به این مقررات مانع از انجام امور و سبب ایجاد تمایل به پرداخت رشوه شوند.(اولکان^[۶]، ۲۰۰۷)

۲-۱-۶- اثرات فساد

کوفی عنان دبیر کل سابق سازمان ملل بیان داشته است: فساد در تمام کشورها اعم از ثروتمند و فقیر، یافت می‌شود. این پدیده مضر در کشورهای فقیر با منحرف کردن صرف پول در اهداف توسعه‌ای، ضربه مهلکی ‌به این کشورها وارد می‌کند. ‌بنابرین‏ جنگ برعلیه فساد دیگر یک مسأله اخلاقی نیست، بلکه یک ابزار اصلی در جنگ علیه فقر جهانی است (فرانسیس^[۷]، ۲۰۰۳). فساد به طور مستقیم مانع پیشرفت اهداف کاهش فقر هم در سازمان‌های اهداکننده و هم کشورهای دریافت کننده وام می‌گردد (امپراتویم^[۸]،۲۰۰۸).

در تحقیقی که در سال ۲۰۰۵ توسط بانک جهانی صورت گرفت از صاحبان صنایع خواسته شد تا درباره ۱۴ عاملی که سبب ممانعت از توسعه کسب و کار در کشورها می‌شود، نظر دهند و پنج عامل را به ترتیب اثرگذاری بر رشد اقتصادی مشخص کنند. در نتیجه، نقش فساد در ممانعت از توسعه کسب و کار در همه مناطق جهان به استثنای کشورهای تازه صنعتی شده جنوب شرق آسیا بیش از نقش مالیات‌های دولتی ارزیابی شد (کافمن^[۹]،۲۰۰۶).

رشد علاقه نسبت به راهبردهای کوتاه مدت ضد فساد به خاطر اثرات به شدت غیر تساوی گرایانه فساد است؛ این فساد چه جزیی باشد و چه زیاد، منافع فقیران را از بین می‌برد. بازندگان فساد فقیران، زنان، و حاشیه نشین‌ها هستند، درحالی که برندگان آن ثروتمندان، و بخشی از مسؤولان غنی و ناکارآمد هستند. این سوءتخصیصِ فاسد منابع در جایی که فقر محصول توزیع نابرابر رفاه است، رخ می‌دهد و هم چنین پیامد محرومیت اجتماعی فقیران است (رایلی^[۱۰]،۲۰۰۴). فساد هزینه های عمومی را به جای بهداشت و آموزش و پرورش صرف رشوه می‌کند (گلداسمیت^[۱۱]،۱۹۹۹).فساد دارای اثرات منفی بر رشد و سرمایه‌گذاری است پرداخت رشوه برای دریافت مجوز سرمایه‌گذاری به روشنی انگیزه سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد خصوصی و انحراف هزینه های عمومی، رشد اقتصادی را کاهش می‌دهد. البته تجارب آسیای شرقی نشان می‌دهد که شدت فساد لزوماًً با رشد اقتصادی رابطه معکوسی ندارد. دربعضی از زمینه‌ها فساد با تسهیل سرمایه‌گذاری درونی و افزایش دامنه جمع‌ آوری مالیات از طریق وضع مالیات که به تبع آن صورت می‌گیرد، منجر به رشد اقتصادی می‌شود (رابینسون^[۱۲]،۲۰۰۴).

با این وجود، حتی جایی که فساد و رشد اقتصادی همراه هم باشند، انحراف باعث اغتشاش و هزینه می‌شود. فساد اثربخشی سیاست‌های صنعتی را کاهش می‌دهد و کسب و کارها را تشویق می‌کند تا از زیر بار مالیات و قوانین تنظیمی شانه خالی کنند. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ۱ به علت سطح بالای فساد از رونق خواهد افتاد. این یافته ها در آسیای شرقی مورد تردید است، زیرا آن‌ ها با وجود فساد، از رشد و سرمایه‌گذاری قابل قبولی برخوردار هستند. چین، برزیل، تایلند، و مکزیک نیز، با وجود فساد بالا، جریانات بزرگی از سرمایه گذاری‌های مستقیم خارجی را جذب می‌کنند. آن دسته از کشورهایی که از فساد بالایی برخوردار هستند، اگر دارای فساد پایین تر و سیاست‌های صنعتی مؤثرتر باشند، بی شک سرمایه گذاری‌های خارجی بیشتری را به خود جذب می‌کنند (رز آکرمن،۱۹۹۹).

برخی از اقتصاددانان معتقدند فساد گاهی با توسعه سازگار است و حتی گاهی باعث رشد توسعه می‌شود. لف ^[۱۳]در اواخر دهه ۱۹۷۰ مطرح کرد: فساد باعث ایجاد رقابت در صنایع انحصاری می‌شود و پرداخت بالاترین رشوه تبدیل به یکی از معیارهای عمده برای تخصیص می‌گردد؛ از این رو، گرایش به کارایی وارد سیستم می‌شود. فرانسیس لیت نیز در سال ۱۹۸۵ مطرح کرد: راهبردهایی مانند رشوه، ارزش متوسط هزینه زمان در صف ایستادن را به حداقل می‌رساند و زمانی که رشوه خواری مجاز شود، [مقامات دولتی] می‌توانند خدمات را تسریع بخشند (کافمن،۱۹۹۷).

عامل فردی

تناسب شخصیت با شغل کارکنان: تطبیق شرایط لازم برای انجام یک کار و ویژگی‌های شخصیتی منجر به رضایت شغلی کارکنان می‌شود. اگر شخصیت افراد و نوع شغل آن ها با هم متناسب باشد، رضایت شغلی به بالاترین حد می­رسد و در نتیجه جابه جایی کارکنان، غیبت، کم کاری‌های پنهان، فساد، تخلف و کشمکش­ها به پایین­ترین میزان، تنزل پیدا می‌کند. تناسب شخصیت شاغل با شغل موجب می‌گردد: (۱) بهره وری شغلی فرد در سازمان در سطح بهینه باشد، (۲) میزان خطاهای او در سازمان کاهش یافته و میزان غیبت او از کار کاهش یابد (ساعتچی، ۱۳۸۲).

علل اداری و سازمانی

یکی از واقعیت‌های نظام اداری کنونی این است که واحدهای اداری معمولاً با تعداد زیادی از قوانین و مقررات غیرواقعی ویا غیرضروری مواجه هستند و ابهامات موجود در رویه ­های اداری و استانداردهای جاری کار، امکان هر گونه تصمیم و اقدامات خودسرانه را به کارگزاران آن ها می‌دهند. به علاوه، فرایندهای پیچیده و چندلایه امور اداری نیز عامل تشویق مراجعان به پیشنهاد رشوه برای تسریع کار هستند. از طرفی، کمی حقوق کارکنان بخش خدمات اجتماعی هم دلیل کاهش تدریجی مقاومت و عادت بعدی آنان به قبول این پیشنهادها است. از منظر دیگر، عوامل مؤثر بر فساد اداری را به دو دسته « عوامل درون سازمانی و عوامل برون سازمانی » تقسیم می‌شوند:

عوامل درون سازمانی

۱-مسائل رفتاری (متأثر از ناهنجاری‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و…) کارکنان تحت سرپرستی و نیزناتوانی مدیران در تأمین نیازهای پرسنلی و رفع موانع رفتاری آنان،

۲- فعالیت امور ساختاری و سازمانی، مثل عدم تناسب امکانات پرسنلی، مالی و اعتباری با اهداف سازمان که ناشی از محدودیت در منابع انسانی و مالی یا ضعف سیستم‌های کنترل داخلی و… است.

عوامل برون سازمانی

۱- نیازها، انتظارات متقن و غیرمتقن اشخاص حقیقی و حقوقی مختلف دارای نفوذ در مردم،

۲- مشکلات وضعی و اجرایی قوانین و مقررات مورد عمل،

۳- عدم تناسب قوانین و مقررات با نیا زها و اقتضائات جامعه، تغییرات و تحولات قوانین و بعضاً تعارض آن‌ ها با یکدیگر. همچنین وجود ابهام یا اجمال در نصوص برخی از قوانین و مقررات و قابلیت تعابیر و تفاسیر متعدد از آن‌ ها، و عدم انطباق دستورالعمل‌ها و آیین نامه‌های مدون با مفاد قوانین مربوط،

۴- مسائل و مشکلات مربوط به جذب، آموزش و نگهداری افراد متخصص و کارآمد،

۵ – عملکرد مدیران قبلی و تأثیرگذاری آن بر عملکرد جاری دستگاه اجرایی.

مارسیا هویت را ساختار من و ساختار درونی و خود سازمان دهنده و پویایی آرزوها، اهداف، مهارت ها، باورها، و تاریخچه فردی می‌داند (به نقل از کروگر ،۱۹۹۶).

برزونسکی هویت را یک نظریه راجع به خویشتن می‌داند و معتقد است که افراد به سبک ها و شیوه های مختلف به نظریه پردازی راجع به خود می پردازند (برزونسکی^[۴۹]، ۲۰۰۳).

در مطالعه شخصیت ، هویت به عنوان یک مفهوم درونی و ذهنی که هر فرد از خود به عنوان یک شخص دارد و در واقع خود اساسی و مستمر اوست، اطلاق می‌گردد (فرمهینی فراهانی ، ۱۳۷۸).

نیاز به احساس هویت و شناخت خود و حفظ تعادل روانی و عاطفی در مقابل عوامل فشارهای درونی و بیرونی از نیازهای اساسی است ، نوجوان می‌خواهد بداند چیست و کیست، می‌خواهد احساس کند شخصی منحصر به فرد و خاص است، و مایل است اطمینان پیدا کند که خودش را پذیرفته است (خدایاری ، ۱۳۷۷) .

تقسیم بندی کلی نظریه های هویت

تلاش دامنه دار و پیگیری برای مفهوم سازی و نظریه پردازی هویت صورت گرفته، در قالب و رویکرد نظری – مدرن و پسامدرن – قابل توصیف است.

۱٫ رویکرد مدرن : تعریف هویت به وسیله عوامل از قبیل موجود طبیعی ،‌ روانی و یا اجتماعی

۱-۱ نظریه های جامعه شناسان : باور به اینکه هویت ، ساخته و پرداخته زمان و مکان است. این رویکرد که عمدتاًً به جامعه شناسان تعلق دارد ، بیشتر در دیدگاه تعامل نمادین ^[۵۰] تبلور می‌یابد.

۱-۲ نظریه های روان شناسان : باور به اینکه فرایندهای روانی شخص، نقش ضروری در ساخت و پرداخت هویت ایفا می‌کند. این نظریه ها عمدتاًً با دیدگاه شناخت ^[۵۱] همپوشی دارد.

۲- رویکرد پسامدرن: باور به شکل گیری و تعریف هویت به دور از دخالت هر گونه عامل از قبیل موجود طبیعی ، روانی و یا اجتماعی. این رویکرد که باعنوان نظریه گفتمانی شناخته می شود، عمدتاً متاثر از ادبیات، زبان شناسی و معناشناسی است (محمدی و دهقان، ۱۳۸۳).

دیدگاه های نظری درباره شکل گیری هویت

نظریه لوینگر^[۵۲]

لوینگر هویت را به شیوه ای کل گرایانه به عنوان صفت سرآمد شخصیت ^[۵۳]می‌داند از نظر وی “من” یک وسیله گزینش است که به فرد اجازه می‌دهد واقعیت خارجی را به طریقی درک کند تا اضطراب را کاهش دهد. او رشد منش اخلاقی ، کنترل تکانه درونی ساختن قواعد رفتار را جزء کنش های “من” می‌داند که من این قابلیت ها را به مرور کسب می‌کند. در روان تحلیلی سنتی این کنش ها شبیه کنش های فرامن است ،‌ شخص است که لوینگر منزلت من را بالا برده و آن را مهمتر در نظر گرفته است ( کروگر ، ۱۹۹۶) .

لوینگر مجموعه ای از مراحل رشدی را در شکل گیری من یا تجربه خود توصیف ‌کرده‌است. در این توصیف، او شکل های رایج کنترل تکانه، سبک بین فردی، مشغولیت های ذهنی آگاهانه و سبک شناختی را در هر مرحله بررسی می‌کند. وی مراحلی را توصیف ‌کرده‌است که به واسطه آن صفت سرآمد شخصیت وجود را در طول نوزادی تصرف کرده به سوی مراحل عملکرد بالغ تر در اواخر نوجوانی و بزرگسالی رشد می‌دهد یا بازداری می‌کند. از دیدگاه او افراد به ترتیب در این مراحل هشت گانه رشد می‌کنند تا جائی که دیگر قادر به پیشرفت نباشند. رشد من تا دوران بزرگسالی ادامه دارد و در طول زندگی نیز تغییر می‌کند وهر خصوصیت تازه ای که پدید می‌آید بر خصوصیات قبلی افزوده می شود. سطح بزرگسالی رشد، بالاترین مرحله ای است که من می‌تواند به آن دست یابد (کروگر ، ۱۹۹۶).

در طی این مراحل من پیچیدگی بیشتری ‌در عملکرد ، به دست می آورد . و توانایی اش برای ارتباط با جهان پیرامون افزایش می‌یابد. به طور بهنجار ما شاهد تغییر از یک سازماندهی تکانش که در آن علاقه شخصی، عامل برانگیزاننده اولیه است به سوی هم نوایی با چیزهایی که ازسوی گروه اجتماعی بلافصل دیکته می شود، هستیم. لوینگر مراحل تمایز بخشی خود – دیگران را در طول نوجوانی، از مرحله علاقه شخصی به هم نوایی با نگرش ها و رفتارهای دیگران تا سازماندهی یک خود دارای تمایز بیشتری از دیگران، معطوف به فردیت و قادر به ارتباط متقابل ترسیم می‌کند (کروگر ، ۱۹۹۶).

نظریه سوزان هارتر^[۵۴]

هارتر (۱۹۹۰) در مقاله خود و رشد هویت چهار جنبه اصلی درمحتوای خود انگاره را مشخص ‌کرده‌است: انتخاب حرفه و نقش فعلی ، نظام روحانی و باور اخلاقی، مجموعه ای از نقش های اجتماعی در ارتباط با همسالان وخانواده ودیگری حوزه های اجتماعی، و نقش جنسی و صمیمیت و ازدواج.

این خود انگاره ها در دوره های قبل به شکل سازه ای وجود داشته اما در دوره نوجوانی، شکل گیری هویت به صورت یک موضوع حیاتی در می‌آید و در سال های جوانی ‌و بزرگسالی نیز تداوم می‌یابد ( لطف آبادی، ۱۳۸۵ ).

نظریه رابرت کیگان^[۵۵]

رابرت کیگان شکل گیری هویت را به عنوان فرایندهای دائمی تکامل معنی سازی می نگرد. او هویت را به عنوان یک فرایند کلی می‌داند که شناخت و عاطفه را با هم در بر می‌گیرد. شکل- گیری هویت درباره این موضوع است که چگونه آنچه که به عنوان خود ساخته می شود از بین رفته و دوباره شکل می‌گیرد. به عبارت دیگر تشکیل هویت ( یا معنا سازی) فرایندی است ، مداوم که در آن مرزهای بین خود و دیگران ساخته می شود ، از بین می رود و اصلاح می شود ( کروگر، ۱۹۹۶).

خود یا فاعل برای کیگان یک چارچوب روانی اطلاق می‌گردد که فرد در آن جا دارد، نمی تواند از آن فاصله بگیرد واز وجود آن، آگاه نیست. مفعول به پدیده هایی کلی تر از نظام روانی فرد مربوط است . که در مرحله قبلی تحول خود برفرد کاملاً مسلط بوده و جنبه ناهشیار است، اما درمرحله بعدی تحول خود دراختیار فرد قرار گرفته وفرد به آن هشیاری پیدا می‌کند (نوام^[۵۶] ۱۹۹۲، به نقل از نگهبان ،۱۳۸۴) .

نظریه بلوز^[۵۷]

بلوز قاطع تر از اریکسون به نظریه روان پویایی سنتی وفادر ماند. تبیین او درمورد فرایند ثانویه فردیت نوجوانی،با اتکا به نظریه ماهلر^[۵۸] بود که فرایند جدایی و تفرد نوزاد را تشریح کرده بود. بلوز نوجوانی را تجربه فردیت ثانویه می‌داند. درحالی که اریکسون از اصطلاح هویت من استفاده می کرد بلوز ترجیح داد از اصلاح منش استفاده کند. او یکی از شرایط شکل گیری در بزرگسالی را احراز هویت جنسی در نوجوانی می‌داند، منظور از هویت جنسی احساس مردی یا زنی با مرزهای ثابت و جدا از یکدیگر است ( کروگر، ۱۹۹۶).

نظریه گلاسر^[۵۹]

ویلیام گلاسر موسس واقعیت درمانی معتقد است هویت یک ساختار روانی – اجتماعی است و برای هر فرد یک هویت متصور است که آن تصویری است که فرد از خویشتن دارد . گلاسر هویت را جزء لاینفک زندگی همه انسان ها ‌در همه فرهنگ ها می‌داند که از لحظه تولد تا مرگ ادامه می‌یابد. او معتقد است که هویت داشتن ارتباط و درگیری عاطفی با خود و دیگران است او نوع هویت را از یکدیگر متمایز می‌کند. هویت موفق و ناموفق. و میزان موفق بودن یا نبودن هویت را در اندازه توانایی ،‌ کفایت وارزش فرد می‌داند ( گلاسر ۱۹۷۵ ، به نقل از شفیع آبادی ۱۳۸۷ ).

نظریه ویلیام جیمز^[۶۰]

رفتارهای پرخطرجنسی در بین معتادان بیش از سایر افرادجامعه است. همچنین، معتادان به مواد مخدر جزءگروهای پر خطر هستند(جرلایز^[۲۹]، ۲۰۰۸ ). رفتارهایی که می‌تواند عواقب بسیار ناخوشایندی برای فرد و دیگران داشته باشد رفتارهای پر خطر گفته می شود، از جمله رفتارهای پرخطر روابط جنسی ناایمن است (دستجردی، ابراهیمی، دهشیری، خلاصه زاده و احسانی،۱۳۹۰). با توجه به مشکلاتی از قبیل ابتلا به رفتارهای پرخطر ایجاد شود و لزوم پیشگیری از آن ها و این نکته که رفتارهای پرخطر به استثنای خودکشی در پسران بیشتر از دختران است. نظر گرفتن تعداد زیاد معتادان در جهان و کشور ما و نیز با در نظرگرفتن اینکه ارتباط جنسی نامشروع، در میان حدود نیمی از معتادان گزارش شده است(سلیمان نیا، ۱۳۸۶). این پژوهش در صدد است تا با بهره گرفتن از آموزش روش ماتریکس و تأثیر ممکنه آن در تسلط بر احساسات و رفتارها و نیز نقش این روش در تصمیم گیری مناسب تر، مداخله ای را در جهت کاهش رفتارهای پرخطرجنسی درمعتادان انجام دهد.

علت روی آوردن برخی نوجوانان به رفتارهای پر خطر، بی دانشی یا نداشتن نگرش یا ارزش‌های صحیح نیست بلکه اغلب آن ها دانش کاملی از آنچه که درست یا نادرست است دارند اما توانایی عمل طبق نگرش‌ها و ارزش‌های صحیح خود را ندارند. برخی نوجوانان مغلوب فشار همسالان خود می‌شوند و برخی درگیر روابط ناسالم با افرادی می‌شوند که آن ها را از تصمیم گیری صحیح و عملکرد مناسب منحرف می‌سازد(کترلینوس^[۳۰]، ۱۹۹۴ ). مطالعات نشان داده‌اند که اغلب رفتارهای پر خطر از جمله مصرف سیگار، الکل، مواد و رفتارهای جنسی ناایمن در سنین قبل از ۱۸ سالگی آغاز می‌شوند(برگمن و اسکات^[۳۱]، ۲۰۰۱). شیوع رفتارهای پرخطرجنسی دربین جوانان ‌در سال‌ های اخیر در ایران به یک مسئله اجتماعی تبدیل شده است و نگرانی های عمیقی را درسطوح مختلف مدیریتی، دانشگاهی و عمومی جامعه به وجودآورده است. میانگین سن شروع سیگار در ایران در بین افرادسیگاری۱۶ سالگی بوده و بالاترین نرخ معتادان کشور ۴۵% درفاصله ۱۷ تا۲۲ سال مصرف مواد را درآغازکرده اند(زاده محمدی و احمدآبادی، ۱۳۸۷).

محمدی(۱۳۹۰) در میان ۱۳۸۵ پسر ۱۵ تا ۱۸ ساله در تهران، پرسشنامه ای را ‌در مورد عقاید و آگاهی های مربوط به بهداشت باروری و نیز رفتارهای جنسی اجرا نمود، نتایج این تحقیق نشان دادکه ۲۸% از نمونه تحقیق درگیر رفتارهای جنسی شده اند. نسبت کمی از پاسخگویان ازکاندوم و بهداشت باروری آگاهی داشتند و نگرش مثبت به رابطه جنسی قبل از ازدواج، در میان افراد مسن تر،آسان گیرتر، دور از مدرسه دارای تجربه کاری، در معرض ماهواره جدا از والدین و مصرف کننده الکل و مواد مخدر بیشتر بود. بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت درکشور، تعداد افرادی که تا اول مهرماه ۱۳۸۵ در کشور به ایدز مبتلا شده اند ۱۳ هزار نفر و ۷۰۲ نفر است. البته هم چنان تخمین زده می شودکه هم اکنون حدود ۷۰ هزار نفر در ایران ناقل این بیماری باشند(دبیرخانه کارگروهی کشوری پیشگیری ازعفونت اچ.آی.وی وایدزوکنترل آن، ۱۳۸۶).

نقش شخصیت دررفتارجنسی پرخطر

آن زمانی که بیماری ایدز به عنوان یک تهدید پزشکی همگانی عمده ای، برعرصه اجتماع انسان ها نفوذکردن، شیوع تدریجی و هرمی داشته است. عدم آگاهی مردم از این مطلب که هر گونه رفتار پرخطرجنسی تاچه حد می تواندآنها را در معرض ابتلای به عفونتHIV و ایدز قرارمی دهد. سبب می شود، هیچ احتیاطی در پیش نگرفته و طبیعی است که زمینه برای گسترش عفونت فراهم می شود(داویسون ^[۳۲]و نرتل^[۳۳]،۲۰۰۰).

در این میان انتقال ازراه جنسی اصلی ترین راه انتقال ایدز بین دو فردی است که یکی از آن ها ناقل ویروسی است. از این رو روانشناسی نقش مهمی در پیش‌بینی افراد و گروهای در معرض خطر، تبیین رفتارهای پرخطرجنسی و تنظیم مداخلات در این حوزه دارد، این در حالی است که متخصصان عفونی در راه مبارزه با آن هیچ توفیق درمانی نداشته و تنها توانسته اند و واکسن پیگیری و تغییررفتار را بشناساند(سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۰۴ ).

رفتارهای پرخطرجنسی به صورت تعدد شرکای جنسی پرخطر محافظت نشده تعریف می شدند. خطرجدی دیگری که افراد دارای رفتارهای پرخطرجنسی متعدد را تهدید می‌کند عفونت ناشی ازویروسHIV و انتقال بیماری مقاربتی و بارداری ناخواسته می‌باشد. این مسئله همچنین پیامد های جسمی، عاطفی و اقتصادی زیادی دارد(جاشوا^[۳۴]، میلر^[۳۵] و دونالد^[۳۶] ،۲۰۰۴).

مطالعات نشان می دهدبرخی از صفات شخصیتی می‌توانند سهم بسزایی در الگوی رفتارهای پرخطرجنسی داشته باشد(جاشوا، میلر و دونالد،۲۰۰۴). رفتارجنسی پرخطرکه یکی از ‌راه‌های انتقال ویروسHIV می‌باشد با سطوح بالای هیجان خواهی و برونگرایی مرتبط است. افراد برونگرا رفتار پرخطرجنسی را به منظور روشی برای بالابردن تجربه عاطفه مثبت به کارمی گیرند(یولت و لیونس^[۳۷]، ۲۰۰۵). محققان در پژوهشی ‌به این نتیجه ‌رسیدند که سطوح پایین پذیرا بودن و مسولیت پذیری با رفتارهای پرخطرجنسی ارتباط دارد. افرادی که از مسؤلیت پذیری و هوش و خلاقیت بالایی برخورد دارند،کارکردخوبی در اجتماع دارند ‌و کمتر به رفتارهای پرخطرروی می آورند(داویسون^[۳۸] و نرتل،۲۰۰۰).

دیدگاه های مرتبط در خصوص اعتیاد و رفتارهای پرخطر

دیدگاه روانی اجتماعی

به نظر اریکسون فرد در هر یک از دوران رشد با یک بحران روانی اجتماعی رو به رو است در صورتی که فردبتوانند این بحران را پشت سر بگذارد می‌تواند سلامت روانی خود را حفظ کند در غیر این صورت سلامت روانش به خطر می افتد. تغییرات بدنی دوره نوجوانی، تعادل فرد را به هم می زند. نوجوانی با بحرانی با عنوان پراکندگی هویت مواجهه می شود. اریکسون آن را بحرانی بهنجار می‌داند ولی ناتوانی درکنارآمدن با آن را نابهنجار می‌داند، امکان دارد فرد برای مقابله با پراکندگی هویت به گروه ها و فرقه های مختلف گرایش آورد یا با قهرمانان همانندسازی کند. این ها کسانی هستندکه استدالهای اخلاقی آن ها هنوز رشد نیافته و به دشواری مسؤلیت زندگی را بر عهده می گیرند و تفکری نامنظم دارند(ماسن وکیگان۲۰۰۱؛ ترجمه یاسایی،۱۳۸۰).

دیدگاه روان تحلیلگری