روش شناسی همچنینیکی از مهمترین شاخص‌ها برای ارزیابی ارزش یک تحقیق می‌باشد. از این رو در تحقیق حاضر سعی شده است نهایت دقت در انتخاب روش و ابزار تحقیق و هم چنین در انتخاب جامعه نمونه مورد بررسی، به عمل آید. این فصل به تشریح نوع و روش تحقیق، و همچنین شیوه گرد‌آوری داده ها ، روش های تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون های مورد استفاده در تحقیق اشاره می‌شود.

۳-۲- روش تحقیق

به طور کلی، روش های تحقیق در علوم رفتاری را می توان با توجه به دو ملاک زیر تقسیم نمود:

۳-۲-۱- از نظر هدف^[۵]: از نظر هدف تحقیقات به انواع کاربردی، بنیادی و توسعه ای تقسیم بندی می‌گردد. تحقیقات کاربردی پژوهش هایی هستند که در پی یافتن راهکارهای جامعه آماری می‌باشند. تحقیقات توسعه ای در پی افزودن دانش محقق و تحقیقات بنیادی در پی بسط و گسترش تئوری های موجود در یک رشته علمی می‌باشد.بر این اساس پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی است.

۳-۲-۲- ازنظرروش^[۶]: غالب فعالیت های تحقیقی یک روش یا استراتژی را نشان می‌دهند که بسادگی قابل تشخیص است و شامل رویه های مشترک خاصی مانند بیان مسأله، جمع‌ آوری اطلاعات و نتیجه‌گیری اند.جزئیات این رویه های خاص تا حدود زیادی با روش تحقیق معین می‌شوند (خاکی،۲۰۸،۱۳۸۷)تحقیق حاضراز نظر شیوه گردآوری اطلاعات یک پژوهش توصیفی به شمار آورد. هم چنین بر اساس روش پژوهش نیز میتوان این پژوهش را یک پژوهش پیمایشی دانست.تحقیقات پیمایشی،توصیفی است از نگرش و رفتار جمعیتی بر اساس انتخاب نمونه ای تصادفی و معرف افراد آن جمعیت و پاسخ آن ها به یک رشته سوالو محققان اجتماعی می کوشند با بهره گرفتن از این تحقیقات پیمایشی به تبیین پدیده ها پرداختهوصرفا به توصیف آن بسنده نکنند.که در چنین مواردی فرضیه‌هایی برای تبیین ساخته شده تابا مرتبط گرداندن پاسخ سوالات مختلف به یکدیگر به آزمون کشیده شوند.این تحقیق،از نظر نوع، توصیفی و از نظر هدف کاربردی و روش تحقیق آن از نوع پس رویدادی می‌باشد.

۳-۳ جامعه آماری و نمونه

جامعه آماری عبارت است از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص داراییکیا چند صفت مشخص و مشترک می‌باشند( حافظ نیا ،۱۲۰،۱۳۸۰). جامعه آماری به کل گروه افراد،وقایعیا چیزهایی اشاره دارد که محقق می‌خواهد به تحقیق درباره آن بپردازد. فهرستی از همه اعضای جامعه آماری است که از بین آن گروه نمونه انتخاب می شود( سکاران ، ۱۳۸۱، ۲۹۴).

جامعه آماری این تحقیق،کلیه شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران ‌در دوره ۵ساله، ازابتدای سال۱۳۸۸لغایت پایان سال ۱۳۹۲می‌باشدکه دارای ویژگی‌های ذیل باشند:

– به لحاظ افزایش قابلیت مقایسه،پایان سال مالی آن ها ۲۹ اسفند هرسال باشد.

– سابقه عضویت آنهادربورس اوراق بهادارازسال ۱۳۸۸باشد(با توجه به قلمروزمانی تحقیق).

– طی دوره مالی ۱۳۸۸تا ۱۳۹۲دربورس اوراق بهادارفعال باشند.

– طی سال‌های مذکورتغییرفعالیت یا تغییرسال مالی نداده باشند.

۳-۴-روش های گردآوری داده ها

مرحله گردآوری اطلاعات آغاز فرآیندی است که طی آن محقق یافته های می‌دانی و کتابخانه ای را گردآوری می‌کند و به روش استقرایی به فشرده سازی آن ها از طریق طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیل می پردازد و فرضیه هایی تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت حکم صادر می‌کند و پاسخ مسئله تحقیق را به اتکای آن ها می‌یابد(حافظ نیا، ۱۳۸۰ ، ۱۶۴ ).

۳-۵- روش گردآوری اطلاعات

در این تحقیق از رگرسیون چند متغیره برای محاسبه ضرایب و آزمون فرضیه‌ها استفاده می شود. این نوع رگرسیون در گستره‌ای وسیع برای بررسی ارتباط بین متغیرهای مستقل ومتغیرهای وابسته، در مطالعات پیشین به کار رفته است. علاوه بر این، از ماتریس همبستگی نیز در راستای تحلیل داده ها استفاده می شود.تحقیق حاضر، از نظر نوع،تحقیقی توصیفی و از نظر هدف، کاربردی می‌باشد. داده های استفاده شده در آزمون‌ها از گزارشات سالیانه هیات‌مدیره شرکت‌هاو یادداشت‌های توضیحی همراه آن ها به صورت دستی استخراج می‌شود. داده های مالی از صورت‌های مالی حسابرسی شده مندرج در سایت «مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس اوراق بهادار»^[۷] و نرم‌افزار تدبیرپرداز و ره‌آورد‌‌‌نوین و اسناد موجود در کتابخانه سازمان بورس و اوراق بهادار تهران استخراج می‌گردد. داده های جمع‌ آوری شده با بهره گرفتن از نرم افزار اکسل^[۸] محاسبه و با نرم افزارEveiws مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. در این تحقیق از رگرسیون چند متغیره^[۹] برای محاسبه ضرایب و آزمون فرضیه‌ها استفاده شده است. این نوع رگرسیون در گستره‌ای وسیع برای بررسی ارتباط بین متغیرهای مستقل ومتغیرهای وابسته، در مطالعات پیشین به کار رفته است. علاوه بر این، از ماتریس همبستگی نیز در راستای تحلیل داده ها استفاده می شود.

۳-۶- فرضیه­ تحقیق

تحقیق حاضر درصدد بررسی تاثیرساختارحاکمیت وساختارمالکیت ‌بر قابلیت پیش‌بینی سودشرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادارتهران می‌باشد. به همین منظور فرضیه تحقیق به شرح زیر تدوین گردید:

فرضیه اصلی۱ : ساختارحاکمیت ‌بر قابلیت پیش‌بینی سود شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران تاثیرمعناداری دارد.

فرضیه فرعی ۱-۱ : استقلال هیات مدیره ‌بر قابلیت پیش‌بینی سودشرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران تاثیرمعناداری دارد.

فرضیه فرعی ۲-۱: اندازه هیات مدیره ‌بر قابلیت پیش‌بینی سود شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران تاثیرمعناداری دارد.

فرضیه فرعی ۳-۱: استقلال کمیته حسابرسی ‌بر قابلیت پیش‌بینی سودشرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران تاثیرمعناداری دارد.

فرضیه فرعی ۴-۱: جلسات کمیته حسابرسی ‌بر قابلیت پیش‌بینی سودشرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران تاثیرمعناداری دارد.

فرضیه اصلی ۲: ساختارمالکیت

‌بر قابلیت پیش‌بینی سودشرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران تاثیرمعناداری دارد.

فرضیه فرعی ۱-۲ :. درصدمالکیت سرمایه گزاران نهادی ‌بر قابلیت پیش‌بینی سودشرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران تاثیرمعناداری دارد.

فرضیه فرعی ۲-۲: درصدمالکیت مدیریتی ‌بر قابلیت پیش‌بینی سودشرکتهای پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران تاثیرمعناداری دارد.

د . نظریه شناختی

طبق دیدگاه نظریه شناختی، شیوه تفسیر افراد از موقعیت های خاص، احساسات، انگیزش ها و اعمال آن­ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تفسیرهای آن­ها به نوبه خود، در اغلب موارد با عقایدی که در این موقعیت­ها فعال می‌شوند، شکل می گیرند. این عقاید خاص، فرد را جهت سوء مصرف مواد آسیب پذیر می‌سازد. پژوهش ها نشان می‌دهد که اختلالات فکری پیش‌بینی کننده مصرف الکل و رفتار بزهکارانه پیش‌بینی کننده مصرف مواد در بزرگسالی است.

مارلات^[۴۸](۱۹۸۵) چهار فرایند مربوط به اعتیاد را توصیف می‌کند که منعکس کننده مدل های شناختی هستند: احساس بسندگی^[۴۹] شخصی، انتظارات ‌در مورد پیامدها^[۵۰]، اسنادهای علی^[۵۱]و فرآیندهای تصمیم گیری^[۵۲]. احساس بسندگی شخصی به قضاوت ‌در مورد توانایی خود برای مواجهه موفقیت آمیز با موقعیت های چالش انگیز یا پرخطر اطلاق می‌گردد. مارلات(۱۹۸۵) توضیح می‌دهد که سطوح پایین احساس بسندگی شخصی با عود^[۵۳] و بازگشت و سطوح بالای احساس بسندگی شخصی، با پرهیز از مصرف مواد مخدر همراه است. فرایند دوم، انتظارات ‌در مورد پیامدها است، که در واقع پیش‌بینی های فرد ‌در مورد اثرات یک ماده اعتیادزا یا فعالیت اعتیادآمیز است(مارلات ،۱۹۸۵؛ به نقل از بک^[۵۴]و همکاران، ۱۹۹۳). هر اندازه فرد ‌در مورد مصرف مواد پی­آمدهای مثبت را بیشتر از پیامدهای منفی پیش‌بینی نماید، احتمال بیشتری وجود دارد که مصرف مواد مخدر را ادامه دهد(مارلات،۱۹۸۵؛ به نقل از بک و همکاران، ۱۹۹۳). فرایند بعدی اسنادهای علی است، اسنادهای علی به اعتقاد فرد به اینکه مصرف مواد به عوامل درونی یا بیرونی قابل اسناد است، اطلاق می‌گردد. علاوه بر مواردی که ذکر شد، مارلات(۱۹۸۵) سوء مصرف مواد مخدر و عود را به عنوان یک فرایند شناختی تصمیم گیری توصیف می کند، وی(با مثال جالبی) اثبات می‌کند که مصرف مواد نتیجه تصمیم گیری های عدیده ای است و بسته به اینکه تصمیم گیری ها چه باشند ممکن است به مصرف یا عدم مصرف منجر شوند. علاوه بر این مارلات توضیح می‌دهد که در نگاه اول بعضی تصمیمات با مصرف مواد بی ارتباط به نظر می‌رسند. با این همه این تصمیمات در نهایت ممکن است به افزایش احتمال عود منجر شود، به دلیل اینکه فرد را به صورت فزاینده به سمت موقعیت های پرخطر^[۵۵] سوق می‌دهد. مارلات در مثال خود توضیح می‌دهد، بعداز اینکه چندین ماه از سیگار کشیدن پرهیز نموده است«بدون قصد قبلی» تصمیم می‌گیرد که در قسمت سیگار آزاد هواپیما بنشیند. در نتیجه این تصمیم گیری، آسیب پذیری بیشتری برای بازگشت و عود پیدا می­ کند.

ه – نظریه شناختی – رفتاری

شناختی – رفتاری ها دیدگاه های متفاوتی دارند، آن ها رفتارهای ناسازگارانه را محصول عقاید نادرست درباره خود و محیط می دانند. در این دیدگاه الکلیسم و وابستگی مواد، سازوکارهای مقابله ای ناسازگارانه­ای هستند که با افزایش مهارت‌های حل مسئله و مهارت ­های مقابله­ای می توان آن ها را کاهش داد(بهرامی ، ۱۳۸۴). به علاوه بر اساس این نظریه ها اعتیاد بر اصول یادگیری و تغییر رفتار در انسان و حیوان مبتنی هستند که این مطلب به وسیله روان شناسان تجربی توصیف شده اند(آیزنک، ۱۹۸۲؛ به نقل از روتجرز^[۵۶] و همکاران، ۲۰۰۳).

مبنا و اساس این نظریه ها، نظریه یادگیری اجتماعی است. یکی از مفروضه های اصلی نظریه های شناختی –رفتاری ‌در مورد اعتیاد، فقدان و کمبود راهبردها و مهارت‌های انطباقی است. الگوهای جدید شناختی – رفتاری اعتیاد نقش مقابله را به عنوان متغییری که هم خودکارآمدی و هم احتمال عود در موقعیت های پرخطر را تعدیل می‌کند، برجسته ساخته اند(آنیس^[۵۷]، ۱۹۹۰، مارلات، ۱۹۸۵، مونتی^[۵۸] ، آبرامز^[۵۹]، کادن^[۶۰] و کونی^[۶۱]، ۱۹۸۹؛ سانچز-کرایگ^[۶۲] و والکر^[۶۳] ، ۱۹۸۲؛ به نقل از اشمیتز^[۶۴] و همکاران، ۱۹۹۵).

در بین نظریه های شناختی – رفتاری اعتیاد، نظریه تنیدگی – مقابله و نظریه مارلات از پذیرش بیشتری برخوردارند که در زیر به آن ها اشاره می شود.

1. نظریه تنیدگی – مقابله

یکی از رایجترین نظریه های شناختی – رفتاری اعتیاد، نظریه تنیدگی – مقابله است(ویلس^[۶۵]و هیرکی^[۶۶]، ۱۹۹۶؛ ویلس و شیفمن^[۶۷]، ۱۹۸۵؛ به نقل از واگنر^[۶۸]) و همکاران، ۱۹۹۹، میرز و وگنر،۱۹۹۵ به نقل از سینها،۲۰۰۱). از این نظر به مصرف مواد به عنوان یک پاسخ مقابله ای برای فشارهای زندگی نگاه می شود که می توان برای کاهش اثرات منفی یا افزایش اثرات مثبت عمل کند.

تنیدگی به مسائل یا مشکلاتی اشاره دارد که افراد در طی زندگی با آن مواجه می‌شوند؛ و مقابله به پاسخ­های شناختی یا رفتاری­ای که افراد برای مهار تنیدگی به کار می‌برند اطلاق می­ شود(لازاروس و فولکمن^[۶۹]، ۱۹۸۴، ویلس و شیفمن، ۱۹۸۵ ؛ به نقل از واگنر و همکاران ، ۱۹۹۹). با توجه ‌به این نظریه پیش‌بینی این امر منطقی است که هرنوع از مقابله(تنیدگی – مقابله، وسوسه – مقابله) نقش جداگانه ای در احتمال مصرف مواد دارد.

۲ – مدل شناختی – رفتاری مارلات

در دهه گذشته یکی از مدل های اثرگذار در خصوص اعتیاد، مدل مارلات(۱۹۸۵) ‌در مورد فرایند عود بوده است( اشمیتز، ۱۹۹۵ ). بر اساس این مدل، احتمال عود در موقعیت های پرخطر، به وسیله پاسخ های مقابله ای ناکارآمد، احساس خودکارآمدی کاهش یافته و انتظارات مثبت ‌در مورد اثرات پرخطر اعتیاد افزایش می‌یابد.

مارلات موقعیت پرخطر را موقعیتی تعریف می‌کند که در آن تهدید، فراتر از توان مقابله فرد ادراک می­ شود و راهی بجز تسلیم فرد در برابر وسوسه رفتارهای مربوط به اعتیاد باقی نمی گذارد(اشمیتز، ۱۹۹۵).

۲-۵- خلاقیت

یکی از ویژگی‌ها و صفات شناختی که در مباحث مختلف مورد توجه محققین و پژوهشگران قرار گرفته است ویژگی خلاقیت است با توجه به مشکلات مختلفی که دنیای امروز با آن دست به گریبان است توجه به تفکر انتقادی و عامل پیش‌بینی کنندهآن یعنی خلاقیت از اهمیت ویژه های برخوردار است.

۲-۵-۱- تعریف خلاقیت

در بین روانشناسان توافقی که حاکی از نظر مشترک پیرامون تعریف خلاقیت باشد وجود ندارد. در واقع گستردگی تعریف، نشأت گرفته از دیدگاه های گوناگون روان شناختی از این پدیده است. خلاقیت فرآیندی از خلاق بودن است، مجموعه ای از اعمال که ایده ها افکار و اشیاء فیزیکی جدیدی را به وجود می‌آورد (کلایتون^[۷۷]،۲۰۰۲). آلدر^[۷۸](۲۰۰۲) “در کتاب چگونه هوش خلاق را تعریف کنیم؟”، خلاقیت را این گونه تعریف ‌کرده‌است:

• • چیزی است که هنر پیشگان دارند.

• • یک نگرش غیر معمول یا بدیع به مسایل است.

• • تداعی با عناصر شناختی منفک با ایده هاست.

• • فرآیندی که به محصول با ارزش می‌ انجامد.

• • یک استعداد یا صفت خاص حاصل شده‌ مغزی به عنوان یک نظام پیچیده است.

• • فرآیندی که چیزی را جدید و با ارزش می‌کند.

• ویژگی‌ها و خصوصیات بی همتایی از آنچه که فرد به آن معنا می‌دهد.

رانکو^[۷۹] (۲۰۰۷) نیز خلاقیت را شامل آفرینش چیزی جدید و مفید می‌داند. یکی از نظریه پردازانی که تحقیقات گسترده ای در رابطه با خلاقیت انجام داده است. تورنس (۱۹۹۸،به نقل از سیف، ۱۳۸۷)، سه تعریف برای خلاقیت در سه زمینه پژوهشی، هنری و وابسته به بقاء مطرح ‌کرده‌است. به نظر وی تعریف پژوهشی خلاقیت عبارت است از فرایند حس کردن مشکلات و مسایل، شکاف در اطلاعات، عناصر گم شده چیزهای ناجور، حدس زدن و فرضیه سازی درباره این نواقص و ارزیابی و آزمودن این حدس‌ها و فرضیه‌ها، تجدید نظر کردن و دوباره آزمودن آن ها و بالاخره انتقال نتایج. تورنس در تعریف هنری خلاقیت به مصادیقی اشاره می‌کند که برخی ‌از مصادیق عبارتند از: خلاقیت مانند خواستن دانستن است، خلاقیت مانند دوباره نگاه کردن است، آفرینندگی مانند خط زدن خطاهاست، آفرینندگی مانند خواندن به سبک خود است. تورنس در تعریف خلاقیت”وابسته به بقاء” خلاقیت را عبارت از قدرت کنار آمدن با موقعیت‌های دشوار و خطرناک می‌داند، وقتی که شخص هیچ راه حل از پیش آموخته شده‌ای ندارد. گانیه (۱۹۸۵، به نقل از سیف، ۱۳۸۷) خلاقیت یا آفرینندگی را نوعی حل مسأله می‌داند که تازگی نتایج تفکر آفریننده از ویژگی‌های آن است. در نظریه گیلفورد آفرینندگی بر حسب تفکر واگرا تعریف شده است (سیف،۱۳۸۷).

۲-۶- دیدگاه‌های کلی مربوط به خلاقیت

در ارتباط با خلاقیت، یک نظریه منحصر به فرد که مورد قبول همگان باشد وجود ندارد. به همین دلیل، نظریه های متفاوتی که در این زمینه وجود دارند را مورد ملاحظه قرار می‌دهیم، تا ببینیم هر کدام برای درک کلی موضوع چه چیزی عرضه می‌کنند.

۲-۶-۱- دیدگاه غرب از خلاقیت

تعاریف خلاقیت و هم چنین فرآورده و نگرش به آن، از فرهنگی به فرهنگ دیگر فرق می­ کند. تعریف غرب از خلاقیت بیشتر در آزمون­های خلاقیت تورنس مشاهده می­ شود. در این آزمون­ها تکالیف به صورت سیالی (تعداد ایده­ ها)، انعطاف­پذیری (تنوع و گوناگونی ایده­ ها) و ابتکار (معنی­دار بودن ایده­ ها) نمره­گذاری می­شوند که این‌ها بازتابی از دیدگاه دنیای غرب به خلاقیت است. نگرش‌های فرهنگی به سمت خلاقیت از ارزش‌های اساسی و اصلی غرب در طرفداری از گروه‌های اجتماعی مثل آزادی، فردیت گرایی و پیشرفت اصولی و زیر بنایی ناشی می‌شود و اصطلاحات ابتکار، سیالی و انعطاف پذیری دیدگاه‌های فرهنگ غرب را زنده می‌کند (آدلر، ۲۰۰۲).

۲-۶-۲- دیدگاه شرق از خلاقیت

دیدگاه شرق ‌در مورد خلاقیت بیشتر از اصول زیر ناشی می‌شود:

1. 1. بیان کمال فردی

1. 1. در ارتباط با سنت و عرف در دوره های قبلی تاریخ (شامل قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین آن‌ ها) می‌باشد.

1. بیان و توصیف یک حس درونی از خصوصیات اصلی آن است.

این دیدگاه، خلاقیت را به اشکال مختلف به مراقبه مربوط می‌کند. مراقبه روشی است که ما درون خود را می‌بینیم و خلاقیت را در آن جا می‌دهد. خلاقیت بیشتر به نظریه سلسله مراتب نیازهای مزلو، به مفهوم خود شکوفایی با کمال فردی که در روانشناسی غربی اهمیت دارد، نزدیک است. خلاقیت در دیدگاه شرقی تلاش دارد واقعیت‌های ناهشیار موجود را کشف کند، نه این که چیزی جدید را اختراع کند. ‌بنابرین‏، تلاش در جهت خلق دوباره می‌باشد و فعال سازی مجدد مطرح است نه اختراع. در بعضی از کشورهای شرقی خلاقیت بیشتر یک ابراز روحانی است و نه یک فرایند حل مسأل دنیوی (آدلر،۲۰۰۲).

۲-۶-۳- نظریه ها و مکاتب روانشناسی درباره خلاقیت

در ارتباط با خلاقیت یک نظریه منحصر به فرد که مورد قبول همگان باشد وجود ندارد امّا می‌توان نظریه ها را به دو دسته کلی تقسیم کرد: ۱- دیدگاه خواستگاهی ۲- دیدگاه فرآیندی

دیدگاه خواستگاهی: گروهی از روانشناسان و روانکاوان بیشتر به خواستگاه خلاقیت توجه کرده‌اند نه به فرایند آن از جمله نظریه پردازانی که با این دیدگاه‌ها موافق­­اند در زیر آمده است.

۲-۶-۴- نظریه روان تحلیل­گری

بنا به گفته زیگموند فروید(۱۹۵۹) خاستگاه خلاقیت در تعارضی است که در ذهن نیمه هوشیار وجود دارد. دیر یا زود ذهن ناخود آگاه^[۸۰]، راه حلی برای تعارض پیدا می‌کند. اگر این راه حل فعالیتی را تقویت کند که توسط خود یا بخش آگاه شخصیت تعیین شده است؛ نتیجه آن در رفتار خلاق مشخص می‌شود و اگر راه حل یاد شده با خود مغایر باشد آن را واپس می‌زند یا به صورت روان رنجوری ظاهر می‌شود. بر این اساس، روان رنجوری و خلاقیت از منبع مشترک که همان تعارض در نا خودآگاه است تغذیه می‌کنند شخص خلاق و روان نژند با یک نیرو یعنی انرژی نا خودآگاه رانده می‌شوند. بنا براین، شخص خلاق اندیشه‌های آزاد خیز نا خود آگاه را می‌پذیرد. او قدرت خود بر نهاد را کم کرده تا گرایش‌های آنی، تکانه‌های خلاقی که از طریق ناخود آگاه به وجود آمده است را از آستانه خود آگاه عبور دهد. از طرفی فروید معتقد است که خلاقیت مخصوصاً خلاقیت هنری جایگزین بازی‌های کودکی است. تلاشی که برای حل تعارض ناخود آگاه انجام می‌گیرد نیز ناشی از تجارب کودکی است، به عبارتی نیازهای سر کوفته کودکی به صورت کار یا هنر تجلی می‌یابد. او معتقد است که فکر تازه سبب برخورد با تضاد ایجاد می‌شود و این همانند مکانیسم دفاعی است. در واقع خلاقیت نیز نوعی مکانیسم دفاعی است پس فرد برای ارضای سایق‌های خاصی دست به خلاقیت می‌زند تا تعادلی را که آن سایق به هم زده دوباره باز یابد(به نقل از پرونیان نسب، ۱۳۸۷).

۲-۶-۵- نظریه روان تحلیل گری جدید

عمده دلایلی که دیوان بدوی «گینه» در اتخاذ حکم علیه فرمانده کشتی، بدانها استناد کرد عبارتند از:

۱- اقدام به واردات بدون اطلاع قبلی مقامات محلی، که طبق قوانین گمرکی «گینه»، جرم می‌باشد.

۲- اقدام به وارد کردن کالایی (گازوییل) که در هنگام ورود به سرزمین ملی «گینه»، مشمول مالیات بوده است.

۳- تمرد از فرامین و دستورات مأمورین نیروی دریایی «گینه».

۴- ارتکاب جرم قاچاق، و فرار از مالیات.

با توجه به اینکه مذاکرات بین نمایندگان طرفین در حل این مسئله به جایی نرسید، و طرفین نسبت به ارجاع اختلاف به دیوان یا دیوان دیگری، به توافق نرسیدند، لذا اختلاف، به موجب ماده ۲۹۲ کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریا، آن گونه که در مبحث بعدی نیز خواهد آمد، به دیوان بین‌المللی حقوق دریا ارجاع شد.

۳-۲-۲- نحوه ارجاع اختلاف

هر دو کشور طرف اختلاف، عضو کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریا می‌باشند. «سنت‌وینسنت» کنوانسیون را در اول اکتبر ۱۹۹۳ و «گینه» در ۶ سپتامبر ۱۹۸۵ تصویب کرده‌اند.

نماینده دولت «سنت‌وینسنت»، در ۱۳ نوامبر ۱۹۹۷، به موجب ماده ۲۹۲ (۱) کنوانسیون ۱۹۸۲ دادخواستی را نزد دیوان ثبت نمود و طی آن علیه کشور «گینه» در خصوص اختلاف مربوط به رفع فوری توقیف کشتی «سایگا» و خدمه‌ی آن اقامه‌ی دعوی نمود. بند ۱ ماده مذبور ‌به این قرار است:

«هر گاه مقامات یک دولت متعاهد، کشتی حامل پرچم دیگر دولت متعاهد را توقیف نمایند و ادعا شود که دولت توقیف کننده‌ کشتی، مقررات کنوانسیون را ‌در مورد رفع فوری توقیف کشتی یا آزادی خدمه‌ی آن در برابر تضمین مناسب یا دیگر تضمینات مالی رعایت ننموده است، مسئله رفع توقیف یا آزادی خدمه، می‌تواند به دیوان یا دیوانی که طرفین با توافق یکدیگر تعیین می‌کنند ارجاع داده شود. در صورت عدم توافق ظرف ۱۰ روز از تاریخ توقیف کشتی یا دستگیری خدمه‌ی آن، این مسئله می‌تواند به دیوان یا دیوانی که طبق ماده ۲۸۷ از سوی دولت توقیف کننده‌ کشتی یا دولت دستگیر کننده‌ خدمه پذیرفته شده است ارجاع داده شود یا در مقابل دیوان بین‌المللی حقوق دریا مطرح گردد و آن در صورتی است که طرفین به شکل دیگری توافق نکرده باشند.»

به موجب ماده ۲۴ (۲) اساسنامه‌ی دیوان بین‌المللی حقوق دریا و مواد ۵۲ (۲) (الف) و ۱۱۱ (۴) آیین دادرسی دیوان، رونوشت مصدقی از دادخواست، در همان تاریخ (۱۳ نوامبر ۱۹۹۷) از طریق پیک مخصوصی به وسیله مدیر دفتر دیوان برای وزیر امور خارجه‌ی «گینه» در کوناکری فرستاده شد. همچنین مراتب، به اطلاع سفیر «گینه» در آلمان نیز رسید. مدیر دفتر دیوان، سایر دولت‌های عضو کنوانسیون را نیز به موجب ماده ۲۴ (۳) از طریق نمایندگی‌های دایم آن ها در سازمان ملل متحد، از این دادخواست مطلع ساخت.

۳-۳- اقدامات دیوان بین‌المللی حقوق دریاها در قضیه کارخانه تریل

آرای داوری نخستین گام در جهت پذیرش اصل استفاده غیر زیان بار از سرزمین در رسیدگی‌های بین‌المللی بی تردید قضیه‌ی مشهور کارخانه تریل بین ایالات متحده آمریکا و کانادا اولین گام تعیین کننده ‌در مورد آلودگی‌های فرامرزی است.^[۱۶۷] این قضیه نشانگر عبور از حقوق بین الملل عام مبتنی بر جبران خسارات وارده به سمت شکل گیری قواعد خاص مربوط به حمایت از محیط زیست و همکاری بین دولت‌های ذینفع است دادگاه داوری در رأی‌ خود در این قضیه ‌به این موضوع تأکید کرد که مطابق با اصول حقوق بین الملل هیچ کشوری حق ندارد^[۱۶۸] از قلمرو خویش به نحوی استفاده کند یا اجازه استفاده از آن را بدهد که دودهای حاصله موجب خسارت به سرزمین کشور دیگر و یا مالکیت اشخاصی که در آنجا هستند وارد شود.»^[۱۶۹]

این ر أی متضمن دو اصل بنیادین حقوق بین الملل محیط زیست است: اول اصل پیشگیری که یکی از

نمودهای اولیه خود را در این قضیه نشان داد و داوری به دولت کانادا توصیه کرد که در آینده بایستی از ورود خسارات ناشی از انتشار دود به قلمرو دولت واشنگتن پرهیز نماید. این ر أی می‌تواند به عنوان تحقق یک قاعده حقوق بین الملل تلقی گردد که دولت‌ها را ملزم به پیش‌بینی آلودگی‌های فرامرزی می‌کند.^[۱۷۰] پس با توجه به تحولات کنونی در زمینه حقوق بین الملل محیط زیست خصوصاً با انعقاد معاهدات گوناگون ‌در مورد موضوع پیشگیری^[۱۷۱] این ادعا تقویت می‌شود که منبعد دولت‌ها بایستی قواعد ویژه‌ای درباره حفاظت از محیط زیست تهیه نمایند. امروزه تعهد به پیشگیری نسبت به تعهد به جبران خسارت از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا در صورت بروز خسارت برگرداندن وضعیت به حالت اول قبل از بروز خسارت قدری مشکل می‌کند. به هر تقدیر پیشگیری در اصل بهتر است از درمان صرف نظر از نوع و روش آن. دومین اصل همان اصل استفاده غیر زیان بار از سرزمین است که سنگ بنای توسعه حقوق بین الملل محیط زیست را تشکیل می‌دهد و منشاء اصول ۲۱ و ۲ اعلامیه استکهلم و ریو است. این اصول بر حاکمیت دولت‌ها بر منابع طبیعی‌شان تأکید می‌کنند ولی اعمال آن را تابع اصل مسئولیت اکولوژیک می‌داند که به نظر می‌تواند نوعی حاکمیت مشروط در این حوزه تلقی گردد.

در خصوص دامنه شمول تکلیف به حمایت از محیط زیست در خارج از قلمرو ملی و تکلیف به پیشگیری، عقاید متعددی وجود دارد. به نظر پروفسور دوپویی^[۱۷۲] این تکلیف متضمن رعایت تعهدات یک دولت در قبال اعمال صلاحیت‌های خویش است و اصل استفاده غیرزیان بار از سرزمین کانون قواعد مربوط به روابط فرامرزی را تشکیل می‌دهد و اصل پیشگیری یکی از اجزای خاص این قواعد می‌باشد. به اعتقاد پروفسور ساندس^[۱۷۳] که رویکرد‌ی خیلی رادیکال دارد، اگر بپذیریم که اصل پیشگیری به طور تنگاتنگ با اصل ۲۱ استکهلم مرتبط است در این صورت آن ها از یکدیگر متمایز می‌شوند؛ به جهت این که اصل ۲۱ ناشی از اعمال اصل حاکمیت است و حمایت از محیط ز یست تنها یک هدف فرعی است و در بطن اصل پیشگیری قرار دارد و بنابر اصل پیشگیری ما می‌توانیم ارزیابی کنیم که دولت یک تعهد به حمایت از محیط زیست ملی خویش دارد.^[۱۷۴]

به علاوه تجزیه و تحلیل این رأی گواه وجود دو فرضیه در خصوص اعمال قاعده ممنوعیت ورود خسارت نیز می‌باشد: اول ممنوعیت استفاده از قلمرو خویش که سبب ورود خسارت به کشور خارجی و مالکیت اشخاصی که در آنجا هستند، شود. دوم ممنوعیت ورود خسارت ناشی از دادن مجوز صریح یا ضمنی استفاده از قلمرو به شخص یا یک واحد غیر دولتی است که موجب خساراتی به کشور خارجی و مالکیت اشخاصی که در آنجا هستند، شود. این فرضیه دارای قلمرویی موسع و کلی است و همه‌ اشخاص زیان دیده و متضرر را بدون توجه به تابعیت و اقامتگاه شان در بر می‌گیرد.^[۱۷۵]

در هر صورت این خسارات بایستی جدی بوده و با دلایل روشن و متقاعد کنن ده به اثبات برسد.^[۱۷۶]

پرخاشگری می‌تواند معلول هر موقعیت ناخوشایند یا ملال انگیز از قبیل درد دلتنگی باشد . مهمترین عامل ایجاد پرخاشگری از میان همه موقعیت های ملال انگیز ناکامی است . اگر فرد در نیل به هدف خود با شکست مواجه شود ناکامی حاصل احتمال رفتار پرخاشگرانه او را افزایش می‌دهد ( سادوک و سادوک ۲۰۰۳ ترجمه رضایی ۱۳۸۲) . در تفسیر و توضیح این نظریه می توان گفت که اگر کودکان و نوجوانان در رسیدن به اهداف خود با شکست مواجه شوند یا خواسته های آن ها برآورده نشود احساس ناکامی می‌کنند و این احساس با پرخاشگری نمایش داده می شود ( درتاج، مصائبی و اسد زاده ۱۳۸۸).

۲-۲-۳-۳- نظریه یادگیری اجتماعی :

‌بر اساس این نظریه همان گونه که کودکان مهارت های شناختی و اجتماعی را از طریق مشاهده عملکرد اطرافیان می آموزند با تماشای اعمال پرخاشگرانه و خشونت آمیز یاد می گیرند که پرخاشگرانه رفتار کنند ( حسینی انجدانی ۱۳۸۷). آلبرت بندورا نظریه پرداز اصلی این دیدگاه معتقد است که از آنجا که بخش اعظم یادگیری مردم از طریق مشاهده در محیط پیرامونشان صورت می‌گیرد و می توان نتیجه گرفت که فرایندهای مشابهی مانند رسانه های گروهی نیز همین تاثیر را بر مخاطبان دارند . مطالعات نشان می‌دهد که کودکان و نوجوانان آنچه را از صفحه تلویزیون می بینند تقلید می‌کنند یا به ذخیره رفتاری خویش می افزایند . شاخه دیگری از این نظریه به نقش فرایندهای شناختی توجه می‌کند . اگر رفتارهای خشونت آمیز نشان داده شده از تلویزیون موفقیت به دنبال داشته باشد در نتیجه تماشای زیاد تلویزیون قالب بندی نگرش ها و رفتار کودکان را در پی دارد . ( گانتر^[۴۳] ۱۹۸۷ ترجمه ی عابدی نایینی ۱۳۸۸)

با توجه به دیدگاه مطرح شده در نظریه یادگیری اجتماعی کودکانی که در معرض تماشای برنامه های پر خاشگرانه و خشونت آمیز تلویزیونی و ماهواره ای و یا حتی بازی های کامپیوتری هستند نسبت به سایرکودکان از میزان پرخاشگری بالاتری برخوردارند.( عاشوری، ترکمن، ملایری و فدایی ۱۳۸۷ ).

۲-۲-۳-۴- دیدگاه شناختی :

بر طبق این دیدگاه فرایندهایی مانند ادراک های فرد از رویدادها تعبیرها و استنباط های فرد از عوامل اصلی به وجود آورنده ی هر گونه رفتار از جمله رفتار پرخاشگرانه است . طبق این تئوری کودکان پرخاشگر رفتار دیگران را به عنوان رفتار پرخاشگرانه تعبیر می‌کنند و بر اساس اینگونه نحوه ی پردازش اطلاعات عمل می‌کنند ( نلسون و ایزارییا ^[۴۴] ۱۹۹۳ ترجمه ی منشی طوسی ۱۳۷۲).

۲-۲-۳-۵- نظریه پرخاشگری – پرخاشگری

بد رفتاری و اهانت کلامی دیگران اغلب عامل عمده ای در آشکار ساختن اعمال پرخاشگرانه در طرف مقابل است ( معتمدین و عبادی ۱۳۸۶ به نقل از یعقوبی سهرابی و مفیدی ۱۳۹۰ ) طبق این دیدگاه کودکان و نوجوانی که در معرض خشونت و پرخاشگری دیگران شامل اعضای خانواده همکلاسی ها و دوستان یا سایر افراد قرار می گیرند به وجود آمدن حس انتقام جویی در آن ها به صورت رفتار پرخاشگرانه واکنش نشان می‌دهند ( واحدی و فتحی آذر ۱۳۸۵).

۲-۲-۳-۶-نظریه لورنز

به عقیده لورنز پرخاشگری که موجب آسیب رساندن به دیگران می‌گردد از غریزه جنگیدن بر می خیزد که مشترک بین انسان و سایر ارگانیسم هاست . انرژی مربوط ‌به این غریزه به طور خود به خود با عیاری کم و بیش ثابت در ارگانیسم تولید می شود . احتمال پرخاشگری در نتیجه بالا رفتن میزان انرژی انبار شده و وجود و شدت محرک های آزاد کننده پرخاشگری افزایش می‌یابد . پرخاشگری غیر قابل اجتناب است و گاهی حملات خود به خودی آن روی می‌دهد. طرفداران فروید خشونت در عصر ماشینی حاضر را بازتاب خصومت فطری انسان‌ها می دانند . به همان صورتی که در کردارشناسان چون لورنز معتقدند حیوانات برای آزاد کردن پرخاشگری غریزه دارند فروید نیز از غریزی بودن خشونت و ویرانگری در انسان خبر می‌دهد.

۲-۲-۴- عوامل مؤثر بر پرخاشگری کودکان و نوجوانان:

با مطالعه و بررسی نظریات مختلف در حوزه پرخاشگری و خشونت به طور کلی و پرخاشگری کودکان و نوجوانان به طور خاص موارد ذیل را به عنوان مهمترین عوامل مؤثر بر پرخاشگری شناسایی و معرفی می نماییم:

۱-خانواده : خانواده یکی از عوامل مؤثر و اساسی در رفتار افراد می‌باشد . کودک از بدو تولد خصوصیاتی را از والدین خود ارث می‌برد و زمینه‌های رشد وی را فراهم می‌کند . نفوذ والدین در کودکان تنها جنبه ی ارثی و وراثتی ندارند بلکه در آشنایی کودک با زندگی اجتماعی و فرهنگ پذیری وی خانواده و جامعه ای که خانواده در آن زندگی می‌کند در بیشتر موارد همسانی ندارند لذا رفتار و تاثیر خانواده ها در افراد متفاوت است و رفتار متضاد پدر و مادر جدایی والدین از هم غیبت طولانی مدت یکی از والدین وجود جونامساعد در خانواده پرخاشگر بودن پدر و مادر و یا هر دو تبعیض و بی عدالتی ‌در مورد کودکان تحقیر کودکان و احساس ناامنی دخالت بیش از حد در کار آن ها و رفتار تهدید آمیز از علل روانی اجتماعی مهم در پرخاشگری نوجوانان محسوب می شود ( گراترز فیلد کلبرت بل بلاسیک کامیک گریسلرو کینر^[۴۵] ۲۰۰۷).

بدیهی است هیچ پدر و مادری عمدا فرزند خود را به پرخاشگری تشویق نمی کند ولی گاهی والدین از این که می بینند فرزندشان در دفاع از خود قلدری به خرج می‌دهد و می‌تواند حق خود را بگیرد لذت می‌برند . البته پدر و مادر تنها کسانی نیستند که باعث بروز پرخاشگری در کودک می‌شوند بلکه سایر اعضای خانواده یا دوستان صمیمی کودک هم که کمی از او بزرگ تر هستند بهترین الگوهای رفتارهای پرخاشگری برای کودک به شمار می‌روند . گروهی از پژوهشگران دریافته اند که عدم نظارت والدین بر فعالیت ها و روابط اجتماعی کودکان و نوجوانان به نوعی کوتاه در امر آموزش آنان به حساب می‌آید. این بی توجهی والدین موجب بروز درصد بالاتری از بزهکاری و رفتارهای خشونت آمیز در بین کودکان ۱۱ تا ۱۴ ساله می شود . (پاترسون^[۴۶] و همکاران ۱۹۹۱).

۲-دوستان و همسالان: هنگامی که رفتارهای خشونت آمیز کودک پیامدهای مثبتی برای او به همراه داشته باشد بدیهی است که او آن ها را تکرار خواهد کرد. برای مثال شرایطی را در نظر بگیرید که کودک با سرو صدا راه انداختن به هدف خود می‌رسد . در مقابل اگر رفتارهای خشونت آمیز کودک پیامدهای منفی برای او به همراه داشته باشد احتمال تکرار این گونه رفتارها از سوی او کاهش می‌یابد . برای مثال وقتی که کودک سعی می‌کند با زورگویی و قلدری به هدف خود برسد ولی با بی اعتنایی و کم محلی دیگران روبرو می شود سعی خواهد کرد با تغییر رفتار و ملایمت خواسته خود را مطرح کند. (سلحشور۱۳۸۷).