منابع پایان نامه ها – ۲- بررسی “پیش نویس لایحۀ قانون جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط” – 3
و دو نکته پایانی : الف- مطابق ماده۳-۱۲۳ قانون مالکیت فکری فرانسه مدت حمایت از اثر جمعی مقطوع بوده و به مدت ۷۰ سال از تاریخ نخستین انتشار آن است.
ب- در صورت تجاوز به اثر، شخص مبتکر( و در صورتی که شخص حقوقی باشد، مدیر آن) مجاز به طرح دعوی تجاوز به حق مؤلف است.
ب- اثر جمعی در حقوق ایران
۱- نگرش قانون‌گذار در قوانین مصوب
در خصوص اثر مشترک، همان طور که قبلاً بیان شد، قانون‌گذار در دو قسمت از قوانین مربوط به مالکیت فکری، از اثر مشترک نام برده، اما قانون‌گذار از اثر جمعی، ذکری به میان نیاورده است و ظاهراًً چنین اثری را در حوزۀ مالکیت فکری به رسمیت نشناخته است. حال بعضی از حقوق دانان معتقدند که قانون‌گذار ایران به پیروی از برخی قوانین خارجی و مطابق استنباط برخی مؤلفان فرانسوی از بند ۳ماده۹ قانون ۱۹۵۷ فرانسه، ضابطۀ تشخیص اثر مشترک از سایر آثار مرکب از جمله اثر جمعی را، بدون آن که به این نوع اثر به طور صریح اشاره داشته باشد، در تعیین و تشخیص سهام مشارکتی مؤلفان می‌داند.[۱۷۶]
اما آنچه به عنوان معیار اثر مشترک در قوانین بیگانه ذکر می شود، معمولاً وقتی مصداق دارد که اثر جمعی به رسمیت شناخته شود و آنگاه در مقام مقایسه میان اثر مشترک و جمعی، معیار اثر مشترک و وجه تمیز آن از سایر آثار و از جمله آثار جمعی ذکر می شود. حال آن که همان گونه که ذکر شد، اثر جمعی وفق قوانین ایران به رسمیت شناخته نشده است.
۲- بررسی “پیش نویس لایحۀ قانون جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط”
پیش نویس بر خلاف قوانین مصوب فعلی “اثر جمعی” را به رسمیت شناخته و احکام آن را بیان نموده است. همچنین موضع پیش نویس در خصوص آثار جمعی بدین شرح می‌باشد:
الف- پیش نویس با پیروی از حقوق فرانسه[۱۷۷] اثر جمعی را به “اثری که با همفکری دو یا چند شخص حقیقی به ابتکار و با مدیریت و و یرایش شخص حقیقی پدیدآمده و سهم هر یک از همکاران به گونه ای در اثر نهایی ادغام شده باشد که نتوان حق جداگانه ای را برای آنان در آن اثر در نظر گرفت و با این توافق که شخص مذبور اثر را به نام خودش و بدون اشاره به هویت اشخاص حقیقی پدیدآورنده اثر را افشا نماید یا انتشار دهد”.
ب- در خصوص احکام آثار جمعی پیش نویس همان گونه که اشاره شد از تجربیات کشورهای با سابقه در امر قانونگذاری در حیطۀ مالکیت فکری استفاده نموده و از این لحاظ اکثر مواد مربوط از قبیل مواد۱۹ از قانون فرانسه گرفته شده است.[۱۷۸] البته از حقوق سایر کشورها نیز استفاده شده است، از قبیل ماده ۵۴ که از حقوق آمریکا گرفته شده است.[۱۷۹]
ج- احکام اثر جمعی: تعریف اثر جمعی و بعضی احکام آن مورد اشاره قرار گرفت. به علاوه مقرر شده که حقوق مادی اثر جمعی در صورت فقدان دلیل مخالف متعلق به مبتکر یا مدیر است و در خصوص حقوق معنوی علاوه بر پدیدآورندگان که صاحب حق هستند، مبتکر یا مدیر نسبت به مجموع اثر حقوق معنوی جداگانه ای دارد.[۱۸۰] ضمناً مدت حمایت از حقوق مادی اثر جمعی ۵۰ سال از تاریخ پدیدآمدن اثر، تاریخ نشر یا عرضۀ هر کدام که آخرین تاریخ باشد، مقرر گردیده است.[۱۸۱]
ج- وضعیت حقوقی آثار سینمایی
در پایان، بعد از تعریف و ذکر خصوصیات اثر مشترک و اثر جمعی و تفکیک آن ها، در زمینه آثار مشترک و جمعی مطالب و مسائل متنوعی قابل طرح و بررسی است ولی مسأله مهم و اساسی فوق “آثار سینمایی” بیشتر قابل توجه است: اینکه وضع حقوقی بعضی از آفرینه ها و آثار هنری از جمله آثار سینمایی یا تئاتر که عوامل و عناصر متعددی علاوه بر آفرینۀ ذهنی در ایجاد آن ها نقش دارند چگونه خواهد بود؟ شایان ذکر است که در مورد آثار سینمایی رویۀ کشورها متفاوت است:
در کشور فرانسه، اثر سینمایی به عنوان یک اثر مشترک تلقی می شود. از مهمترین آثار مشترک هم به لحاظ تعداد هم به لحاظ اقتصادی آثار سینمایی و به طور کلی تر آثار صوتی و تصویری است. بدین ترتیب، فیلم سینمایی اثری مشترک است، چرا که نتیجۀ همکاری عوامل متعددی چون فیلمنامه نویس، کارگردان، هنرپیشگان، تصویربردار، تدوینگر، سازندۀ موسیقی متن، صدابردار، تهیه کننده و … می‌باشد. در نظام شخص محور فرانسه، مؤلف همکار نمی تواند کسی جز شخص حقیقی باشد؛ لذا در مادۀ ۱۴ قانون حق مؤلف فرانسه، عنوان مؤلف فقط برای اشخاص حقیقی که زیر بنای فکری اثر را به وجود آورده اند ، شناخته شده اند و برای مؤسسه و استودیویی که فیلم را تهیه کرده‌است، این حق را قائل نشده است. عنوانی که موجب می شود تا او در ابتدا از حقوق مالی و معنوی برخوردار شود و با توجه به اینکه او غالباً شخصی حقوقی است، بنابرین طبیعتاً چنین شخصی فاقد توان آفرینندگی است. مصلحت در این زمینه به این صورت اندیشیده شده است که تولیدکننده مستقیماً صاحب حقوق شناخته نشود بلکه آنچه مربوط به کلیۀ حقوق بهره برداری از اثر می شود اعم از حق تکثیر، حق پخش و حق به اطلاع رساندن به عموم و حق دوبلاژ و زیرنویسی به او منتقل گردد.[۱۸۲]
ولی در کشورهایی مانند ژاپن، لهستان و رومانی، ضمن اینکه برای ایجادکنندگان اثر سینمایی بابت سهمی که در ایجاد اثر داشته اند، حق مؤلف قائل می‌شوند، استودیوی فیلمبرداری را به عنوان دارنده حق مؤلف بر مجموع اثر سینمایی می شناسند، لذا این اثر را به عنوان یک اثر جمعی شناخته اند.[۱۸۳]
در ایران دربارۀ وضعیت اثر سینمایی دو نظریه وجود دارد، که به شرح آن ها می پردازیم:
