واژه آموزش اسم مصدر از آموختن و عمل آموختن و یا تعلیم ‌می‌باشد و مقصود از آموزش در سازمان‌ها، روش‌هایی است که بدان وسیله مهارت‌های لازم برای انجام دادن کارها را به افراد تازه وارد و یا تازه استخدام یاد می­ دهند. آموزش تجربه­ای است که مبتنی بر یادگیری و به منظور ایجاد تغییرات نسبتاً ماندگار در فرد صورت ‌می‌گیرد تا او بتواند توانایی خود را برای انجام دادن کار بهبود بخشد و به طور مرسوم می­گویند آموزش می ­تواند تغییر مهارت‌ها، دانش نگرش‌ها و رفتار اجتماعی را دربرداشته باشد. آموزش می ­تواند به معنای به وجود آوردن تغییر در دانش افراد ، طرز کارشان، ‌نگرش‌هایشان ‌در مورد کار یا تعامل آنان با همکاران و سرپرستانشان باشد.

آموزش عبارت است از تغییراتی که به منظور سازگار شدن با محیط و بر اثر تکرار در رفتار موجود زنده پدید می ­آید(طوسی و صائبی، ۱۳۷۸). آموزش فراگیری تجربه ای است که در آن به دنبال یک تغییر نسبتاً پایدار در فردی هستند که می­خواهد توانایی خودش را در جهت اجرای وظایف یک شغل بهبود بخشد. آموزش می ­تواند شامل تغییر در مهارت‌ها، نگرش‌ها یا رفتار اجتماعی فرد شود(کاظمی،۱۳۸۱)

آموزش ، تجربه ای است مبتنی بر یادگیری و به منظور ایجاد تغییرات نسبتاً پایدار در فرد تا او بتواند توانایی خود را برای انجام دادن کار بهبود بخشد(طوسی و صائبی،۱۳۸۰). آموزش از نظر واژه شناسی، به معنای تعلیم و تعلم ‌می‌باشد و از نظر مفهوم یعنی پخش و انتقال اطلاعات(عام و خاص). به بیان دیگر یادگیری حاصل فرایند آموزشی می‌باشند(خوش دامن، ابراهیمی جمارانی،۱۳۸۳ ).

فرایند آموزش جریانی مداوم و مستمر ‌می‌باشد که طی آن فراگیران مورد شناسایی ، نیاز سنجی، آموزش ، نظارت، ارزیابی و به کارگماری قرار می­ گیرند. آموزش منابع انسانی^[۳] مجموعه تلاشهایی است که در جهت بالا بردن سطح آگاهی و مهارت افراد و ایجاد رفتارها و نگرشهای مطلوب در کارکنان یک سازمان بعمل می ­آید و آنان را آماده انجام وظایف و مسئولیت‌های شغلی خود می کند.

آموزش منابع انسانی دارای دو مفهوم عام و خاص می‌باشد. مفهوم عام آن به تحصیلات و آموزش‌های عمومی جامعه مانند آنچه در مدارس و دانشگاه ها آموزش داده می شود ؛ اطلاق می­گردد. جنبه خاص آموزش منابع انسانی آموزش‌های تخصصی دانشگاهی در رشته­ های مختلف مدیریت و آموزش‌های ضمن خدمت کارکنان که به طور کوتاه و بلند مدت اجرا می­ شود را در بر ‌می‌گیرد(میرکمالی، ۱۳۸۳).

• 1. آموزش از دیدگاه اسلام :

آموزش همزمان با بعثت پیامبر اسلام(ص) اهمیت ویژه­ای یافت و چنان که اولین آیه ای که بر رسول خدا(ص) نازل شد این بود که بخوان بنام پروردگارت که تو را آفرید، ایشان همواره بر اهمیت آموزش تأکید داشتند و بخاطر باسواد شدن افراد خود، حاضر می شدند اسرای جنگی را آزاد کنند(حاجی علی نژاد، ۸۲).

• • 1. علم و آموزش از دیدگاه امام علی(ع) (نهج البلاغه) :

• • حکمت ۵ : دانش ، میراثی گرانبها و آداب، زیوری همیشه تازه و اندیشه، آئینه ای شفاف است.

• • حکمت ۷۳ : آن کس که خود را تعلیم دهد و ادب کند سزاوارتر به تعظیم است، از آن کس که دیگری را تعلیم دهد و ادب بیاموزد.

• • حکمت ۷۹ : حکمت را هر کجا که باشد فرا گیرید ، گاهی در سینه منافق است و بی تابی می­ کند تا بیرون آمده و با همدمانش در سینه مؤمن آرام گیرد.

• • حکمت ۹۲ : بی ارزش ترین دانش، دانشی است که بر سر زبان است و برترین علم، علمی است که در اعضاء و جوارح آشکار است.

• • حکمت ۱۴۷/۶ : ای کمیل: ثروت اندوزان بی تقوا مرده اند، گرچه به ظاهر زنده اند، اما دانشمندان تا دنیا برقرار است زنده اند، بدن هایشان گرچه در زمین پنهان اما یاد آنان در دلها همیشه زنده است.

• • حکمت ۱۷۲ : مردم، دشمن چیزهایی هستند که نمی دانند.

• • حکمت ۲۸۴ : دانش راه عذر تراشی را بر بهانه جویان بسته است.

• حکمت ۴۷۸ : خدا از مردم نادان عهد نگرفت که بیاموزند، تا آن که از دانایان عهد گرفت که آموزش دهند(حاجی علی نژاد، ۸۲).

  1. آموزش در نگاه اندیشمندان :

برپایه پژوهش‌هایی که تئودور شولتز^[۴]، اقتصاددان مشهور روی عمل شکوفایی اقتصاد آمریکا در دهه شصت بعمل آورد، ‌به این نتیجه رسید که به ازاء هر یک دلار سرمایه گذاری که در زمینه تحقیق و آموزش شده بود، بیش از هفت دلار بازدهی داشت. بر این اساس اعلام کرد که هیچ نوع سرمایه گذاری مانند سرمایه گذاری بر روی انسان‌ها بازدهی تولید را افزایش نمی دهد. شولتز طی مقالاتی در سال ۱۹۸۹ نوشت که «نرخ بازگشت سرمایه گذاری در سرمایه انسانی فوق العاده است و آشکار از نرخ بازگشت هر نوع سرمایه گذاری فیزیکی بیش می‌گیرد.»

آدام اسمیت^[۵] در کتاب «ثروت ملل» می نویسد: هزینه زندگی یک فرد در دوره ی فرا گرفتن فنون و هنرها چه از راه تحصیل و چه از راه کارآموزی در کارگاه ها یک هـزینه واقعی است که باید آن را جزء سرمایه های ثابت به شمار آورد، منتها سرمایه ای که در حقیقت در وجود شخص تجسم پیدا ‌کرده‌است، این فنون به همان گونه که جزئی از ثروت به شمار می رود جزء ثروت اجتماعی که عضو آن می‌باشد نیز محسوب می­ شود. آلفرد مارشال^[۶] به آموزش و پرورش به عنوان یک سرمایه ملی نگریسته و آن را با ارزشترین و واقعی­ترین نوع که در وجود انسان‌ها ذخیره و سرمایه گذاری می شود به حساب می آورد.

میچی امپراتور ژاپن، پنج سوگند یاد کرده که یکی از آن ها مربوط به توسعه علم و دانش از طریق انقلاب در آموزش و پرورش آن کشور بوده است و او می­گوید: «دانش از هر منبعی، با تمام وسایلی که در اختیارمان است، برای عظمت و امنیت ژاپن جستجو و کسب خواهد شد» در مقابل علت عقب ماندگی کشورهای جنوب را فقدان تعهد عمیق نسبت به علوم و آموزش و پرورش معرفی می­ کند(میرکمالی، ۱۳۸۳).

از نظرجواهر لعل نهرو ‌می‌توان در ظرف دو سال، یک کارخانه ذوب آهن ساخت ولی برای تربیت یک مدیر برای این صنعت باید ۲۰ سال وقت صرف کرد.

هنری فورد^[۷]عقدیه دارد که اگر پول تنها امید شما برای استقلال می‌باشد، شما هیچ گاه آن را نخواهید داشت، تنها امنیت واقعی که یک انسان می‌تواند آن را در این دنیا داشته باشد، اندوختن دانش، تجربه و توانایی است.از نظر مک گروگر^[۸] لازم نیست فرد حرفه ای دانشمند باشد، اما باید به حد کافی آگاه باشد تا بتواند از معلومات علمی استفاده کند. از نظر بنجامین فرانکلین^[۹] نمی توان اظهار داشت که یک کیسه خالی همچون کیسه ای پر راست و مستقیم بایستد(علی احمدی و مولایی،۱۳۸۲).

• 1. سیری در پیشینه آموزش

۲-۶-۱- آموزش ضمن خدمت در ممالک توسعه یافته :

• • انگلستان : در کشور انگلستان آموزش ضمن خدمت به طور جدی در اواسط قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت. البته در این کشور در سال ۱۹۴۴ برای اولین بار آموزش ضمن خدمت کارکنان به طور سازمان یافته مورد توجه قرار گرفت. در این زمان سازمانی تحت عنوان «اداره کل کارآموزی و آموزش» وابسته به وزارت خزانه داری تشکیل شد و آموزش کارکنان در این وزارتخانه را بر عهده گرفت. با این حال در این کشور همانند بسیاری دیگر از ممالک توسعه یافته تا سال ۱۹۶۰ آموزش ضمن خدمت فاقد انسجام و هماهنگی لازم بود. اما پس از آن در اغلب بخش های اقتصادی و اجتماعی، آموزش‌ها نظامدار گردید.