1. ارزیابی مناسب تکنولوژی‏ها به منظور انتقال و همسازی؛

لازمه رسیدن ‌به این هدف، شناسایی آن دسته از تکنولوژی‏های موجود در کشورهای توسعه یافته است که تا حدودی قابل تطبیق بوده و چشم‏انداز با محیط کشورهای در حال توسعه دارند.

1. 1. گزینش تکنولوژی‏ها برای توسعه؛

این امر مستلزم شناسایی تکنولوژی‏های بومی موجود و شناسایی تکنولوژی‏های خارجی دیگر سازگار با هدف‏های ملی است.

1. مهار تکنولوژی‏های مناسب به منظور حفاظت محیط زیست؛

لازمه این کار شناسایی معیارهای اصلاحی به منظور مهار تکنولوژی‏های محلی و وارداتی است.

هم فنون موجود ارزیابی تکنولوژی یا باید با عوامل کیفی سروکار داشته باشد و یا با عوامل کمی، ترکیبی از این دو معنی ندارد. بدین ترتیب ما در شرایط واقعی دنیا که هم عوامل کیفی و هم عوامل کمی نقش دارند تحلیلگر سه راه (انتخاب) در پیش دارد:

• • یک مدل کمی را برای ارزیابی قابل اندازه ‏گیری برگزیند، سپس قضاوت مبتنی به ارزش‏های اختیاری منتسب به عوامل کیفی را به آن بیفزاید.

• • یک مدل کیفی انتخاب کند و یا هر دو دسته عوامل برخورد کیفی داشته باشد.

• عوامل کیفی و کمی را به طور جداگانه و با بهره گرفتن از مدل‏های مناسب تجزیه و تحلیل کند و سپس با گونه‏ای تلفیق نتایج به دست آمده، به تجزیه و تحلیل کلی بپردازد (دیرمینا، ۱۳۸۲).

فرایند ارزیابی تکنولوژی به سبب وجود فعل و انفعال‏ها با کنش‏های درونی بسیار پیچیده بین تکنولوژی و محیط اطراف نیازمند ملاحظه عوامل بسیاری است. فهرست‏هایی از عوامل شناخته شده وجود دارد که می‏توان در ارزیابی به کار گرفت که فهرست ترکیبی از عوامل ارزیابی به شرح ذیل می‏ باشد:

۱-عوامل مرتبط با تکنولوژی؛

• • بهره ‏وری فنی (توانایی، قابلیت اتکا، کارایی)

• • گزینش‏های تکنولوژی (انعطاف‏پذیری، مقیاس)

• وجود عوامل زیربنایی (پشتیبانی ، خدمات)

۲-عوامل اقتصادی

• • مکان عمل اقتصادی (هزینه و سود)

• • پیشرفت در بهره ‏وری (سرمایه، منابع)

• استعداد بازار (اندازه، کشش)

۳-عوامل منابع

• • وجود منابع مواد اولیه و انرژی

• • وجود منابع مالی

• وجود نیروی انسانی ماهر

۴-عوامل محیطی

• • تأثیر بر محیط فیزیکی (هوا، آب، خاک)

• • تأثیر بر شرایط زندگی ( آسایش، سروصدا)

• تأثیر بر زندگی ( ایمنی، سلامتی)

۵-عوامل جمعیتی

• • رشد جمعیت (نرخ رشد، امید به زندگی)

• • سطح آموزش و پرورش (نرخ بی‏سوادی)

• ویژگی‏های نیروی کار (بیکاری ساختاری)

۶-عوامل اجتماعی– فرهنگی

• • تأثیر بر فرد (زندگی شخصی)

• • تأثیر بر روی جامعه (ارزش‏ها)

• قابلیت سازگاری با فرهنگ موجود

۷-عوامل سیاسی- قضایی

• قابلیت سازگاری با نهادها و سیاست‏ها (مانهاتان^[۲۶]، ۱۹۸۹).

۲-۱-۳۳ روش‏های ارزیابی سطح تکنولوژی

در یک دسته ‏بندی کلی هر نوع ارزیابی تکنولوژی در یکی از دسته‏های پنج‏گانه زیر قرار می‏ گیرد:

الف) ارزیابی محتوای تکنولوژی در سطح شرکت، بخش یا ملی؛

ب) ارزیابی فضای تکنولوژی دو سطح شرکت، رشته، بخش یا ملی؛

ج) ارزیابی موقعیت تکنولوژی در سطح رشته یا زیر بخش‏های فعالیت؛

د) ارزیابی توانایی‏های تکنولوژی در سطح بخش یا کلان؛

هـ) ارزیابی نیازهای تکنولوژی در سطح بخش یا ملی؛

ارزیابی‏ها از نوع (ب) و (ج) یعنی ارزیابی فضای تکنولوژی و نیز ارزیابی موقعیت تکنولوژی در مقایسه دو کارخانه یا تکنولوژی مشابه که در دو کشور متفاوت مورد استفاده قرار می‏ گیرد و مرتبط با موضوع مدیریت انتقال تکنولوژی است.

ارزیابی از نوع (د) و (ه) یعنی ارزیابی توانایی‏های تکنولوژی در سطح بخش، کلان و یا ملی مطرح است و در مقایسه ارزیابی شرکت‏ها و بنگاه‏ها از آن استفاده نشده است.

ارزیابی از نوع (الف) یعنی ارزیابی محتوای تکنولوژی در سطح بنگاه، بخش و یا ملی به نحو مشخص بر جنبه‏ های گوناگون تکنولوژی تمرکز می‏یابد و روشی است برای ارزیابی اجزاء گوناگون تکنولوژی و نیز اثرات کلی تکنولوژی (کوئین^[۲۷]،۱۹۸۷).

روش‏های زیادی برای ارزیابی تکنولوژی وجود دارد که هر روش با توجه به دیدگاه خاصی تنظیم گردیده است، در اینجا به ذکر تعدادی از این روش‏ها می‏پردازیم:

۲-۱-۳۳-۱ روش تحلیل پوششی داده ها^[۲۸]

مدل تحلیل پوششی داده ها به وسیله چارنز، کوپر و رودز در سال ۱۹۷۸ معرفی گردید. این روش تعمیم یافته روش دو نهاده‏ای و یک ستاده‏ای فارل^[۲۹] به سیستم‏های با نهاده‏های چندگانه و ستاده‏های چندگانه است و در حال حاضر به صورت فزاینده‏ای برای ارزیابی کارایی مؤسسات دولتی یا غیر دولتی که شامل مجموعه‏ای از واحدها یا شعب شبیه هم هستند، مورد استفاده قرار می‏ گیرند و به عنوان یک ابزار فوری و کارآمد مطرح است.

تحلیل پوششی داده ها (DEA) اندازه‏ای از کارایی یک واحد تصمیم‏ گیری (DMU) در مقایسه با واحدهای تصمیم‏ گیری که ستاده‏های مشابه را با نهاده‏های مشابه تولید می‏ کنند، به دست می‏ دهد. این واحدها می ‏توانند شعب یک بانک، مدارس، دانشگاه ها، بیمارستان‏ها، پالایشگاه‏ها، شعب شرکت‏های بیمه، نیروگاه برق، ادارات تحت پوشش یک وزارتخانه و یا کارخانه‌ها مشابه باشد. بنگر و موری ( ۱۹۹۶) مدلی از (DEA) در ارزیابی ۸۹ واحد مبنای مقایسه واحدهای در حالت برخورداری از تکنولوژی Postirian و عدم برخورداری از این تکنولوژی به کار برده ‏اند و در نتیجه اثر وجود تکنولوژی را در به کارگیری کمتر منابع برای به دست آوردن خروجی‏ها محاسبه و ارزیابی کرده ‏اند. مدلی از DEA که توسط آن ها استفاده شده است، به صورت زیر می‏ باشد:

در این مدل y_1f محصول شماره یکم احد i ام و y_2j محصول شماره دوم j ام و x_f نهاده واحد j ام است.

وجود تکنولوژی Postirian با w_j=1 مشخص می‏ شود، تعداد واحدهای تصمیم‏ گیری ۸۹ تا است (رستمی‏نمین، ۱۳۸۶).

۲-۱-۳۳-۲ روش ارزیابی تناسب فناوری

هدف از ایجاد این مدل تعیین و شناخت فرصت‏های موجود در شرکت‏ها برای انتخاب جذب و اجرای تکنولوژی جدید بوده و به مدیران امکان ارزیابی تناسب تکنولوژی و تعیین فعالیت‏ها و خط‏مشی‏های آینده را می‏ دهد.در این مدل سطح تکنولوژی از سه بعد مورد ارزیابی قرار می‏ گیرد:

-بعد اول بررسی اولویت‏های شرکت است. در این مرحله اولویت‏های شرکت در جلسات بحث و گفتگو توسط کارشناسان تعیین می‏ شود.

-بعد دوم بررسی ویژگی‏های شرکت است. در این مرحله مشخصات شرکت ذکر می‏ گردد. گروه بررسی شده از بین مشخصه‏ هایی که وجود دارد، مواردی که ‌در مورد شرکت صادق است، انتخاب می‏ کنند.

-بعد سوم مناسب بودن تکنولوژی برای شرکت است.