یکی از صفاتی که مربّی حکیم باید به آن صفات مزین باشد «تواضع» است. چرا که «حکمت درون انسان متواضع سامان می‌یابد که در قلب انسان ‌متکبر و زورگو جای ندارد، چون خداوند تواضع را ابزار کار عقل قرار داده و تکبّر را ابزار جهل» (مهدوی کنی، ۱۳۷۶، ص ۶۷۷).

حکیم، عیوب خویش را می بیند، دنیا را می شناسد و از فریب­های آن رویگردان است و آخرت و مرگ همواره در پیش چشمان او هویداست (رضایی، ۱۳۶۴) و مواعظی که به زبان ‌می‌آورد برای بیدار کردن عقل های انسان هاست (مدرسی، ۱۳۷۷).

«حکمت هدیه ای کلیدی و مادر همه خیرات است» (قرائتی، ۱۳۸۳، ص ۴۳۳)؛ اما به شرطی که حکمت، با عمل توأم گردد. امام موسی بن جعفر علیه السّلام به هشام می فرمایند: «هشام، همه مردم ستاره­ها را می بینند، اما راهیابی از روی ستارگان مخصوص کسانی است که عارف به مجاری و محل ستارگان باشند. همین طور شما نیز حکمت را می آموزید امّا از آن بهره نمی برید مگر کسی که عمل به حکمت می‌کند» (خسروی، ۱۳۶۴، ص ۲۶۵). ایشان، مردم را در رابطه با حکمت ۲ دسته می دانند: «۱ـ کسی که با زبان خوب می‌داند و با عمل نیز آن را گواهی می‌کند. ۲ـ کسی که با زبان می‌داند ولی با عمل بد، آن را از میان می‌برد. چقدر فرق است بین این دو، خوشا به حال دانشمندان با عمل و بدا به حال علمای بی عمل» (همان، ص ۲۶۶).

علاوه بر این که معلّم باید دارای ویژگی های ‌متعددی در راستای حکمت باشد، باید ظرفیت شاگرد را نیز در نظر بگیرد و هنگامی که آمادگی لازم را در وی مشاهده نمود به تعلیم حکمت بپردازد. امام حسن عسکری علیه السّلام در این باره فرموده­اند: «هنگامی که دل ها آمادگی و نشاط دارد، حقایق و مطالب حکمت آمیز را هر چه می توانید در آن بسپارید و در مواقعی که آمادگی ندارد از آن ها تودیع نموده و رها کنید»

1. 1. – Henry Link ↑

1. 1. – Toynbee ↑

1. 1. ۱- Education ↑

1. 1. ۲- Breeding ↑

1. 1. – «وَ اکْتُبْ لَنا فی‏ هذِهِ الدُّنْیا حَسَنَهً وَ فِی الْآخِرَهِ إِنَّا هُدْنا إِلَیْکَ قالَ عَذابی‏ أُصیبُ بِهِ مَنْ أَشاءُ وَ رَحْمَتی‏ وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ‏ءٍ فَسَأَکْتُبُها لِلَّذینَ یَتَّقُونَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ الَّذینَ هُمْ بِآیاتِنا یُؤْمِنُون» ↑

1. 1. – « الَّذینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذینَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ رَحْمَهً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذینَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبیلَکَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحیم‏، آنان که عرش را حمل می‏ کنند و آنان که پیرامون عرش هستند پروردگار خود را حمد و تسبیح می‏گویند و به او ایمان دارند و برای کسانی که ایمان آورده‏اند استغفار می‏ کنند که ای پروردگار ما سعه رحمت و علم تو همه چیز را فرا گرفته پس کسانی را که توبه کردند و راه تو را پیروی نمودند بیامرز و از عذاب جهنم حفظ فرما» (غافر:۷) (تفسیر المیزان ،ج۱۷، ص ۴۶۶). ↑

1. 1. – ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَهَ عَلَقَهً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَهَ مُضْغَهً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَهَ عِظاماً فَکَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقین‏، آن گاه نطفه را علقه و علقه را مضغه (چیزی شبیه به گوشت جویده) کردیم و سپس آن مضغه را استخوان کردیم پس بر آن استخوان‌ها گوشتی پوشاندیم پس از آن خلقتی دیگرش کردیم پس آفرین بر خدا که بهترین آفرینندگان است‏ (تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۲) و خداوند در قبال بهترینِ آفریده هایش به خود آفرین می‌گوید. ↑

1. 1. – «قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُون، ای پیامبر، بگو: به فضل و رحمت خدا، آری ‌به این دو، که مایه سعادت آنان است شادمان باشند نه به ثروت و امکانات. این از هر ثروتی که فراهم می ­آورند بهتر است» (یونس:۵۸) (ترجمه صفوی). ↑

1. 1. – البلد الامین، (کفعمی، بی تا، ص ۲۰۲) و مصباح المتهجد (طوسی، ۱۴۱۱ق، ص ۶۳۴). ↑

1. 1. – الاقبال بالاعمال الحسنه فیما یعمل مره فی السنه، (سیدبن طاووس، ۷۷ ـ ۱۳۷۶الف، ص ۳۱۵٫ ۷۷ ـ ۱۳۷۶ب ، ص ۱۶۵ و ۷۷ ـ ۱۳۷۶ج ، ص ۳۰۴). ↑

1. 1. – «رحمان» منعم باشد بر جمله خلقان مؤمن و کافر و برّ و فاجر و مطیع و عاصی، و «رحیم» خاصّ بود به مؤمنان دون کافران، و رحمن بر دون خدای اطلاق نکنند بخلاف «رحیم»» (جرجانی، ۱۳۷۷، ص ۱۶). «رحمن» به معنی بخشایشگر است به همه، خواه به مطیع و خواه به متمرد (آفتاب که طلوع می‌کند به بارگاه سلطان و به برج زندان یکسان می تابد و فرقی نمی گذارد) اما «رحیم» به معنی مهربان است، مهربان به مطیعان خواه در دنیا و خواه در آخرت (زیرا مسلم است که مطیع هر مطاعی از نعمت های مطاع، بهره مند است و متمرد هر مطاعی از نعمت های مطاع، محروم است. و وجود چنین فرقی بین مطیع و متمرد، عین عدل و داد است. و برخلاف آن عین ظلم و بیداد است). «رحمن» یعنی: ای کریمی که از خزانه غیب (مسلمان و )گبر و ترسا وظیفه خور داری. «رحیم» یعنی: دوستان را کجا کنی محروم تو که با دشمنان نظر داری» (بلاغی، ۱۳۸۶، ص ۱۱). ↑

1. 1. – «هُوَ الَّذی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَ مَلائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنینَ رَحیماً، اوست کسی که بر شما درود می‏فرستد، و نیز ملائکه او، تا شما را از ظلمت‏ها به سوی نور در آورد، و خدا به مؤمنان مهربان است» (تفسیر المیزان ، ج ۱۶،ص۴۹۱). ↑

1. 1. – «زید شحّام می‌گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: نزدیک ترین حالات بنده به خدا حالت سجده است» (انصاری محلّاتی، ۱۳۸۲، ص ۷۲)؛ «و نزدیک ترین حالات بندگان به خداوند عزّوجّل هنگامی است که او در حال سجود است، و مستند این سخن فرمایش خداوند عزّوجّل است که می فرماید: وَ اسْجُدْ وَ اقْتَرِب (یعنی: سجده کن و تقرّب یاب)» (غفاری، ۱۳۶۷، ص ۴۸۹). ↑

1. 1. – «تَخَلَّقُوا بِأَخْلَاقِ اللَّهِ» (مجلسی، بی تاب، ص۱۲۹).‏ُُ ↑

1. 1. – «همانا پیامبری از جنس خودتان به رسالت به سوی شما آمده است که تباهی و زیان شما بر او دشوار است سخت به شما علاقه دارد و با مؤمنان رئوف و مهربان است» (ترجمه صفوی). ↑

1. 1. – این آیه، آیه سوم از سوره مبارکه شعراء می‌باشد: « ای پیامبر، بیم آن می رود که تو جان خود را از غم این که مشرکان قوم تو به قرآن ایمان نمی آورند از دست بدهی!» (همان). ↑