اقدام مجرمانه ای که موجب رعب و وحشت و یا اختلال در امنیت عمومی شود را محاربه و افساد فی الارض دانست.

فصل دوم : سقط جنین و رابطه آن با HIV/ایدز

در ارتباط با سقط جنین جنایی ابهامات و سوالات بسیار فقهی و حقوقی مطرح بوده و هست که امکان طرح و پرداختن به آن ها در حوصله این موضوع نمی گنجد و تنها موردی که در پی پاسخ آن هستیم جواز سقط جنین مبتلا به ایدز می‌باشد.

مبحث اول : الف تعریف جنین ، سقط جنین و انواع آن: تعریف جنین : جنین در لغت به معنای هر چیز پوشیده و مستور می‌باشد و از نظر پزشکی موجودی است که پس از لقاح تخمک به وسیه اسپرماتوزوئید و پس از تقسیمات اولیه سلول تخم حاصل می شود ولی هنوز دوران رشد خود را در داخل رحم مادر، داخل تخمک (یا کیسه جنینی در گیاهان) می گذراند.^[۵۵] قانون مجازات اسلامی علی رغم استفاده مکرر از این واژه و تعیین عناوینی بر اساس طول ‌عمر آن ، تعریفی ارائه نکرده است.تعریف سقط جنین : در لغت ، سقط جنین به معنای افتادن جنین قبل از نمود کامل در رحم است.^[۵۶] ب-در قانون مجازات اسلامی نیز منظور از سقط جنین ، اخراج یا خروج جنین از مادر است مشروط براینکه زنده نباشد و یا اگر آثاری از حیات دارد قابلیت زیست را نداشته باشد. در تعاریف حقوق ‌دانان نیز آمده است: ۱- سقط جنین عبارت است از اخراج حمل قبل از موعد طبیعی زایمان به نحوی که زنده یا قابل زیستن نباشد.^[۵۷] ۲-در تعریف دیگر آمده است که از نظر حقوقی سقط جنین یا سقوط حمل عبارت است از اخراج عمدی قبل از موعد جنین یا حمل به نحوی که زنده یا قابل زیستن نباشد و یا منقطع ساختن دوران طبیعی بارداری.^[۵۸]

۳-سقط جنین در مفهوم عام نه نیازی به مرتکب دارد و نه لازمه آن خروج است. در این مقهوم ، سقط جنین به معنای مرگ جنین است و لذا خروج خود به خودی جنین مرده ویا مردن و یا کشته شدن آن در رحم که با مرگ مادر همراه باشد که در این صورت ضرورتی به خروج آن نیست نیز سقط جنین محسوب می شود و برحسب مورد تابع احکام اخراج یا خروج واعم است از اینکه مرگ قبل یا بعد از خروج (مشروط برانیکه قابلیت زیستن نداشته باشد) محقق شود.^[۵۹] که بنظر می‌رسد تعریف سوم با در نظر گرفتن تمامی جهات پزشکی و حقوقی کامل‌تر باشد.

ج- انواع سقط جنین :

با توجه به منابع پزشکی قانونی و حقوقی انواع سقط جنین به شرح ذیل است :

۱- مجاز ^[۶۰]و غیر مجاز.

۲- خود به خودی، درمانی و ضربه ای.^[۶۱]

۳-عمدی، شبه عمد، خطای محض (ماده ۷۱۸ ق.م.ا) و خطای همراه با تقصیر (غیرعمد) (ماده ۷۱۵ ق.م.ا)

۴- فنی و ناشی از ضرب و اذیت و آزار (مواد۶۲۲ و ۶۲۴ ق.م.ا)

۵- توسط اشخاص خاص ماند طبیب، ماما، داروفروش و امثال آن ها و اشخاص عادی (مواد ۶۲۴و۶۲۲ ق.م.ا)

سقط جنین های خود به خودی و مجاز فاقد وصف مجرمانه اند که درمورد اخیر با رعایت شرایط مقرر در بند دو ماده ۱۵۸ قانون مجازات اسلامی و آیین نامه های مربوط به انجام می‌رسد.

سقط جنین های مجرمانه عمدی درمواد ۶۲۲و۶۲۴ ق.م.ا مورد بررسی قرار گرفته است و ماده ۷۱۵ این قانون اختصاص به سقطجنین غیر عمدی با وسیله نقلیه است.^۲

سقط جنینهای غیر قانونی علاوه بر عوارض بسیار سقط جنین^۳ در بسیاری از موارد موجب مرگ مادران می شد. دولت برای جلوگیری از این سقطها دست به چاره جویی زد که نتیجه آن ماده واحده قانونی بود که در جلسه علنی روز سه شنبه مورخ ۱۰/۳/۱۳۸۴ در مجلس شورای اسلامی تصویب و در تایخ ۲۵/۳/۱۳۸۴ به تأیید شورای نگهبان رسید. متن ماده از این قرار بود :

ماده واحده – سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توام باشد قبل از ولوج روح (چهارماه) با رضایت زن مجاز می‌باشد و مجازات و مسوولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود. متخلفین از اجرای مفاد این قانون به مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد.

مبحث دوم : بررسی حقوقی سقط جنین مبتلا به HIV/ایدز

می‌دانیم که گاه جنین نیز به دلیل ابتلا مادر به بیماری ایدز ، قبل و یا حین تولد ممکن است آلوده به HIV/ایدز شود و در اثر ابتلا به انواع مختلف عفونتها و بیماری‌های ناشی از ایدز ، پس از تحمل درد و رنج و هزینه های بالای درمانی فوت نماید. سوالی که مطرح می شود این است که آیا می‌توانیم با سقط جنین مبتلا به ایدز به همه این آلام خاتمه داد؟

فقها در این رابطه نظرات متفاوتی مطرح کرده‌اند از جمله :

– آیت ا…العظمی مکارم شیرازی ‌در مورد جنینی که به نظر پزشک ناقص الخلقه بوده و یا دارای معلولیت ذهنی است، قبل از ولوج روح و در صورت قطعی بودن نقص عضو ، سقط جنین را جائز دانسته اند.

– آیت ا…العظمی خامنه ای و صانعی نیز سقط جنین را قبل از ولوج روح و به شرط حرجی بودن برای مادر جائز شمرده اند.

-آیت ا…العظمی فاضل لنکرانی ، زنجانی ، موسوی اردبیلی در هیچ صورت نه قبل و نه بعد از ولوج روح ، سقط جنین ناقص الخلقه را جائز نمی دانند.

چنانچه پیدا‌ است اختلاف فتاوا، مانع از یک جمع بندی کلی در این زمینه می شود. علاوه بر آن ‌در مورد بحث ما یعنی ابتلا جنین به بیماری ایدز این سوال وجود دارد که آیا ابتلا به ایدز می‌تواند نقص عضو ، معلولیت و یا مرض شدید تلقی گردد یا خیر ؟ آیا می توان فتاوی فقها را ‌در مورد

نقص عضو یا معلولیت مادرزادی ف با بیماری ایدز منطق دانست ؟ آیا حکم مذبور در این مورد نیز مرعا است؟ در این رابطه به طور موضوعی از فقهای معظم به شرح ذیل استفتاء شد.

سوال : آیا ابتلا مادر به بیماری ایدز و در نتیجه قطعی بودن ابتلا جنین ‌به این بیماری، مجوز سقط جنین به شمار می‌آید؟

– آیت ا…العظمی موسوی اردبیلی : چنانچه جنینی که مبتلا به ایدز شده، در زمان فعلی موجب مشکلات عدیده ای برای خود و دیگران خواهد شد، ظاهراًً اسقاط او قبل از ولوج روح اشکال ندارد ولی بنا بر احتیاط دیه دارد.^[۶۲]

– آیت ا…العظمی خامنه ای : صرف ابتلا به ایدز مجوز سقط جنین نیست مگر آنکه قبل از ولوج روح یقین حاصل شود بچه ناقص الخلقه یا مبتلا به ایدز است و نگهداری آن موجب عسر و حرج غیر قابل ختم برای والدین گردد.

– آیت ا… مکارم شیرازی ، این موضوع به تنهایی مجوز سقط جنین نیست مگر خطر قطعی برای جامعه داشته باشد.