• • کارایی (سودمندی) فرایند حسابرسی

• • قابلیت اعتماد و سودمندی گزارش حسابرسی

• عوامل خارج از کنترل حسابرسان که در کیفیت حسابرسان مؤثرند.

۲-۲-۱۷٫ عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی

با توجه به پژوهش های صورت گرفته و نظریه های غالب در دنیا، متغیرهای تأثیرگذار بر کیفیت حسابرسی به شرح زیر شناسایی و بررسی می شود.

۲-۲-۱۷-۱٫ شهرت حسابرس

شهرت حسابرس می‌تواند به اندازه ای مهم باشد که بازار سرمایه و فعالان آن ممکن است کیفیت حسابرسی را بر اساس شهرت او و نه توانایی اش برای کشف و گزارش اشتباهات با اهمیت صورت های مالی ارزیابی نمایند (هوگان، ۱۹۹۷).

واتز و زیمرمن^[۶۳] (۱۹۸۶) استدلال می‌کنند که شهرت و اعتبار، انگیزه ای برای مستقل ماندن حسابرسان است. کسب اعتبار از طریق گزارشگری موارد نقض، پرهزینه است، اما پس از تحقق، تقاضا برای خدمات حسابرسی و حق الزحمه آنان افزایش یافته و اعتبار حسابرس به ‌عنوان ضمانت استقلال وی تلقی می شود.

بنستون^[۶۴] (۱۹۷۵) اعتقاد دارد که اهمیت کسب شهرت، انگیزه ای قوی برای حفظ استقلال توسط حسابرسان است. هر گونه مصالحه بر سر استقلال حسابرسان منجر به از دست رفتن محبوبیت و در نتیجه تضعیف بازار خدمات حسابرسی می شود.

با عنایت به سوابق پژوهشی فوق می توان شهرت حسابرس را به ‌عنوان ملاکی جهت ارزیابی بازار سرمایه از کیفیت حسابرسی تعریف نمود و رابطه تعداد کارهای ارجاعی به حسابرس و شهرت حسابرس را مورد بررسی قرارداد.

حسن شهرت حسابرس به درک بازار از شایستگی و بی طرفی (استقلال ظاهری) حسابرس مرتبط می- شود. این امر توانایی حسابرس برای افزایش اعتبار صورت های مالی (حتی در فقدان اطلاعات با کیفیت) را نمایش می‌دهد. حسن شهرت احتمالاً به عنوان ویژگی اندازه مؤسسه حسابرسی است، در حقیقت توانایی نظارت حسابرس می‌تواند با نوع قرارداد حسابرسی تغییر نماید. ‌بنابرین‏، همان طور که رسوایی های اخیر مانند رسوایی اندرسون^[۶۵] اثبات کرده، حسن شهرت بالای حسابرس حداقل در کوتاه مدت می‌تواند منجر به درک معتبر اطلاعات با کیفیت پایین گردد «اهمیت تمایز بین کیفیت حسابرسی “واقعی” و “درک شده” را با ذکر اینکه در جایی که استفاده کنندگان قسمتی از فروپاشی های مالی را نتیجه کار حسابرس می دانند و صلاحیت او را در ادای وظیفه اش نمی پذیرند را مورد توجه قرار می‌دهد، در این حالت زیان اولیه صرفاً هزینه ی حسابرسی است. اما، اگر استفاده کنندگان سهولاً صلاحیت حسابرس را بپذیرند، در حالی که چنین اعتمادی بی مورد باشد، زیان بالقوه بسیار جدی تر می‌باشد (۱۹۷۳، AAA). فروپاشی های حسابرسی اخیر اینکه زیان های سخت تر چگونه می‌توانند منصفانه باشند را تصدیق می‌کنند (مثل انرون). همچنین فروپاشی های مذکور مفاهیمی را دربر می‌گیرد که در مباحث اقتصادی کیفیت حسابرسی را مشابه اندازه حسابرس فرض می‌کند» (حساس یگانه و قنبریان، ۱۳۸۵، ۳۱).

همچنین مؤسسات حسابرسی می‌توانند در تضمین نام تجاری سرمایه گذاری نمایند. به ویژه، مؤسسات معتبرتر و مؤسسات بزرگتر در مقایسه با مؤسسات کم اعتبارتر و کوچک تر حسن شهرت بیشتر را وثیقه می‌گذارند و با احتمال کمتری از اشتباهات با اهمیت یا مخاطره دعوی حقوقی چشم می پوشند.

دیوید سون^[۶۶] و نئو^[۶۷] (۱۹۹۳) بیان می‌کنند که اکثر پژوهش های تجربی کیفیت حسابرسی محصول این فرض هستند که حسابرسان بزرگتر (دارای نام تجاری) در مقایسه با حسابرسان کوچک تر (فاقد نام تجاری) توانایی نظارت بیشتری را دارند. مطالعه ی آنان یکی از معدود مطالعات تجاری را نمایش می‌دهد که این رابطه را مورد آزمایش قرار می‌دهند.

از دیدگاه حسابرسان، اندازه مؤسسه حسابرسی یکی از ویژگی هایی است که بر کیفیت حسابرسی اثر دارد. دی آنجلو معتقد است که مؤسسات حسابرسی بزرگتر، خدمات حسابرسی با کیفیت بالاتر ارائه می- دهند، زیرا علاقه مند هستند که شهرت بیشتری در بازار کار به دست آورند و از آنجا که تعداد مشتریان شان زیاد است نگران از دست دادن آن ها نمی باشند. تصور بر این است که چنین مؤسساتی به دلیل دسترسی به منابع و امکانات بیشتر برای آموزش حسابرسان خود و انجام آزمون های مختلف، خدمات حسابرسی را با کیفیت بالاتری ارائه می‌کنند.

همچنین دلیل شهرت مؤسسه های بزرگ حسابرسی را می توان در برخورداری از ‌گروه‌های حسابرسی متخصص در صنایع مختلف، ارائه ی خدمات با کیفیت بالا، استفاده از مشاوران آگاه در علوم مختلف، رعایت استانداردهای استقلال، رعایت استانداردهای بالای کیفیت و در نهایت مطالبه ی حق الزحمه ی مناسب جستجو کرد. ‌بنابرین‏، سایر مؤسسه های حسابرسی برای رقابت با این مؤسسه ها باید بتوانند خدمات با کیفیت بالا را با بهای تمام شده ی پایین تر و حق الزحمه ی حسابرسی مناسب تر ارائه دهند. زیرا، مؤسسه های حسابرسی بزرگ از شهرت بیشتری نیز برخوردارند که خود اعتباری برای گزارش حسابرسی آن ها تلقی می شود (مجتهدزاده و آقایی، ۱۳۸۳، ۵-۴).

۲-۲-۱۷-۲٫ تخصص صنعت حسابرس

پیشرفت روز افزون فناوری و رخنه آن در واحدهای تجاری نیاز به رسیدگی چنین شرکت هایی را توسط حسابرسانی متخصص، به امری ضروری تبدیل ساخته است. از سوی دیگر مؤسسات حسابرسی به خوبی دریافته اند برای اینکه سهم بازار خود را از دست ندهند باید مؤسسات و کارکنان خود را مطابق با الزامات فناوری های به روز در صنایعی خاص آموزش دهند.

در مطالعه ای که توسط کند^[۶۸] و از طریق پرسشنامه انجام شد و پاسخ دهندگان آن، مؤسسات حسابرسی بودند تخصص صنعت حسابرس بدین گونه تعریف شد:

دانش خاص یک صنعت که توسط یک مؤسسه حسابرسی در جهت کمک به فهم بهتر از آنچه که صاحبکاران در آن صنعت انجام می‌دهند و همچنین ریسک های حسابرسی که آن ها با آن مواجه اند، به کار گرفته می شود.

مهارت های خاص حسابرسی که یک مؤسسه حسابرسی در جهت کمک به صاحبکارانش از طریق فراهم نمودن راه کارهایی (حسابداری و انواع دیگر) برای مواجهه با موضوع های صنعت مورد نظر و همچنین ریسک های حسابرسی (مثل قوانین، انواع مالیات و غیره) ارائه می کند.