همانور که می‌دانیم افزایش جرم و جنایت احساس امنیت جامعه را می زداید به طوری که این امر باعث وحشت و اضطراب عموم خواهد شد.همین امر باعث شده تا پلیس بین الملل با تکیه بر روش های آزمایشگاهی مبتنی بر آثار بیولوژیکی حاوی دی ان ای بیشتر تأکید کند چرا که این یافته ها حاوی اطلاعات ارزشمند درباره ی سرنخ های جرم می‌باشد.

گستره ی فعالیت های پلیس جنایی با بهره گیری از مدرن ترین تجهیزات و امکانات زیست فناوری از قبیل دی ان ای وسیعتر شده و امروزه استفاده از مارکر های STR و نیز PCR روی یک تراشه در آزمایشگاه های جنایی در حال شکل گیری است و هدف نهایی، کشف علمی جرم بدون باقی ماندن کوچک‌ترین ابهام است.

البته باید ‌به این نکته نیز توجه داشت که علی رغم ظهور فناوری های مولکولی، هنوز هم فنونی که قبل از سال ۱۹۸۰ میلادی در کشف علمی جرم کاربرد داشته است کنار گذاشته نشده و در فراهم کردن زمینه ی تحقیقات برای استفاده کاراگاهان به صورت موضوعی کمک گرفته می شود ؛ به طور مثال بهره گیری از روش های سرولوژی، تعیین گروه خونی در سیستم ABO علی رغم قطعی بودن ژنوتیپ افراد در مقایسه ی آن ها از طریق توالی DNA ژنومیک و یا DNA میتوکندری در آزمایشگاه های جنایی ادامه دارد.(فخرز،۱۳۸۴:۱۷)

کمیته ی ملی زیست فناوری کشور زیست فناوری^[۱۲] را اینگونه تعریف ‌کرده‌است : زیست فناوری عبارت است از کاربرد علوم مختلف در استفاده مستقیم یا غیر مستقیم از موجودات زنده،قسمتی از بدن ، و یا فراورده های آن ها در اشکال طبیعی یا تغییر یافته. بعبارت دیگر زیست فناوری شامل بخشی از فناوری است که در آن موجودات زنده و یا اجزای آن ها بهره گرفته می شود.(کمیته ی بین‌المللی زیست فناوری ایران^[۱۳]).

کاربردهای زیست فناوری به قدری وسیع است که تقریباً تمام جنبه‌های زندگی بشر را در بر گرفته است؛ در حال حاضر شاهد کاربرد زیست فناوری برای تولید آنتی بادی، انسولین، هورمون رشد،آنزیم‌ها، اسیدهای آمینه، بازیابی مواد زاید، تولید کودهای بیولوژیک، کنترل آفت ها و بیماری ها، حذف آلودگی محیط زیست و غیره هستیم و می توان ادعا کرد که زیست فناوری به شکل یک انقلاب عظیم علمی ، در همه زندگی انسان‌ها راه یافته است. گستردگی کاربرد زیست فناوری در قرن بیست و یکم باعث شد اندیشمندان جهان قرن ۲۱ را قرن زیست فناوری نامگذاری کنند.

علوم جنایی نیز به ‌عنوان یکی از علوم کاربردی از وجود زیست فناوری بهره گرفته است و با به کارگیری روش های نوین علمی نظیر انگشت نگاری ژنتیکی DNA و تجزیه و تحلیل داده های علمی در تحقیقات صحنه ی جرم کمک شایانی می‌کند. فناوری بررسی DNA مجرمان ، یکی از مقوله هایی است که هم اکنون از طریق زیست فناوری قابل اجراست. به طوری که هم اکنون پس از انگشت نگاری، دانش ایجاد بانک اطلاعات DNA پا به عرصه ی وجود گذاشته است.

فصل دوم: اثبات نسب و آزمایش

دی ان ای

بخش اول: حجیت فقهی حقوقی دی ان ای در اثبات نسب

بخش دوم: حجیت ادله اثبات نسب

بخش سوم: انحصار یا عدم انحصار ادله اثبات نسب

قانون‌گذار کشور ما برای اثبات نسب ضوابطی را تعیین ‌کرده‌است و به طور کلی می توان گفت دو وسیله اثبات دعوی در قانون برای اثبات نسب مقرر شده است؛ یکی «اقرار» است که به موجب مواد ۱۱۶۱ و ۱۲۷۳ قانون مدنی از وسایل اثبات نسب دانسته شده است. می‌دانیم که اقرار بر تمام ادله حکم فرماست؛ اگر کسی که علیه او دعوای اثبات نسب مطرح شده، ‌به این نسب اقرار کند، هیچ دلیل دیگری برای اثبات نسب لازم نیست؛ البته به شرط اینکه نسبت به آن شخص اقرار عادتا و عقلا ممکن باشد یعنی فاصله سن دو طرف دعوا به اندازه بیان اقرار، امکان پذیر باشد. روش دیگری که برای اثبات نسب در قانون ما مورد تأکید قرار گفته است، اماره قانونی «فراش» است که در ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی از وسایل اثبات نسب دانسته شده است؛ ‌به این معنا که اگر بین زن و مردی رابطه زوجیت برقرار باشد و دارای فرزند شوند، قانون‌گذار بیان می‌دارد که فرزند منتسب به شوهر است و این امر نیاز به اثبات ندارد. قانون‌گذار ما این دو روش را برای اثبات نسب مقرر ‌کرده‌است؛ اما ‌به این معنا نیست که سایر روش های اثبات منتفی باشد. سایر روش ها مانند شهادت شهود و امارات قضایی (اوضاع و احوال قضیه و قراین موجود در پرونده) نیز می‌تواند در اثبات نسب به کار آید؛ همان طور که بنا بر ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی، شهادت شهود و امارات قضایی در اثبات همه موضوعات کارایی دارند. ‌بنابرین‏ برای اثبات دعوای نسب، قانون گذار ما را محدود به ادله خاصی نکرده است و بیان اقرار و اماره فراش به عنوان ادله اثبات نسب از باب حصر نیست.

بخش اول: حجیت فقهی حقوقی دی ان ای در اثبات نسب

گفتار اول: اعتبار آزمایش «دی ان ای» از دیدگاه فقه

با توجه به جدید بودن استفاده از آزمایش ژنتیک در اثبات نسب، در تقریرات فقهای متقدم نصی برای آن نمیتوان یافت. مع الوصف با مراجعه به متون فقهی ملاحظه می‌گردد که امکان توسل به کلیه طرق برای اثبات نسب وجود داشته است. ساده ترین راه برای اثبات نسب، توسل به اماره فراش بوده و در صورت فقدان طرق دیگر، از قرعه استفاده میشده است. ادله اثبات نسب در هیچ یک از متون فقهی تحت عنوانی خاص مورد بحث قرار نگرفته، بلکه در ابواب مختلف نظیر اولاد، مواریث و… به فراخور موضوع، بررسی شده است (مراجعه شود به: حرعاملی، بیتا، ج ۱۵ ، ص ۱۱۷ ، باب ۱۷ از احکام الاولاد، حدیث ۱۱،بحرانی، بیتا، ج ۲۴ ، ص ۳۳۰ ؛ حلی، بیتا، ج ۲، ص ۱۷۳).

استفتائی در خصوص استفاده از آزمایش ژنتیک از مراجع تقلید به عمل آمده است^[۱۴] مراجع تقلید در پاسخ ‌به این استفتا به دو دسته تقسیم می‌گردند. اکثریت بر این عقیده اند که در صورت حصول علم میتوان بر مبنای آن علم عمل نمود. آیتالله لطفالله صافی گلپایگانی» :نسب به استناد آزمایش‌های مذکور شرعاً ثابت نمیشود ولی اگر کسی شخصاً علم به نسب پیدا کرد خودش موظف به ترتیب آثار آن است والله العالم». آیت الله محمد فاضل لنکرانی:«

اگر برای قاضی علم حاصل شود که کودک برای فرد مورد نظر است کودک به او ملحق می شود».

آیتالله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی:« آزمایشات به قدری دقیق باشد که برای نوع افراد کارشناس نیز سبب قطع و یقین جهت آیتالله .« انتساب فرزند به شخص آن مرد باشد جهت انتساب فرزند به او کافی است» آیت الله حسین نوری همدانی:« اگر علم حاصل شود می‌تواند حکم به وجود نسبت کند ».آیت الله سیدعلی خامنه ای:«حجیت ندارد، مگر در صورت حصول یقین ».

برخی دیگر از مراجع بر این باورند که علمی که از طریق این آزمایشها حاصل گردد حجت نیست و با این آزمایشها نمیتوان نسب را ثابت نمود^[۱۵]. آیتالله ناصر مکارم شیرازی:« این گونه آزمایشها … و علم قاضی که ناشی از آن باشد حجت نیست … و نسب نیز با این آزمایشات ثابت نمیشود؛ اینگونه آزمایشها با توجه به تخلفهای فراوانی که دارد حجت نیست».علت این حکم به حجیت علم قاضی بر می‌گردد؛ یعنی علم قاضی زمانی حجیت دارد که از طریق حس یا مبادى قریب به حس باشد^[۱۶].