با توجه به آن چه گفته شد بی سرپرستی طیف وسیعی از کودکان را در برمی گیرد که گاه به سبب مشکلات و حوادث، والدین را از آن ها دور می‌سازد و یا والدین با رها کردن کودک خویش در خیابان و … (به هر نحو ممکن دیگر) بی سرپرستی را به وجود می آورند و گاه کودک با گریز از خانه، خود موجب بی سرپرستی خویش می‌گردد. با بررسی بیشتر پدیده ی بی سرپرستی درمی یابیم به جز شرایطی که پدر و مادر فوت کرده و حضور فیزیکی ندارند در شرایط دیگر مرگ عاطفه ها و ارزش‌ها باعث بی سرپرستی است.

لذا کودک بی سرپرست به منظور دستیابی به مقامی که قادر به درک مصالح زندگی خویش باشد نیاز دارد تا تحت تربیت و پرورش مناسب قرار گیرد، از جمله راه هایی که برای نیل ‌به این هدف در ایران همانند سایر کشورهای جهان اندیشیده شد، تأسیس مراکزی جهت نگهداری از این کودکان بود، بدین صورت که کودکی که به دلیل مشکلات خانوادگی و یا عوامل مختلف دیگر از کانون خانواده جدا شده و یا او را جدا ساخته اند به چنین مراکزی معرفی و در آن جا مورد پذیرش قرار می‌گیرد، تا ضمن رشد و پرورش و برخورداری از امکانات لازم به صورت انسانی طبیعی و شایسته در جامعه زندگی کند.

درست است که اهداف نخست از تأسیس مراکز نگهداری کودکان بی سرپرست،در وهله ی اول نگهداری متکدیان و کودکان ولگرد بود، اما با پیشرفت علوم انسانی و توجه و درک عمیق تر در زمینه‌های روانشناسی و اجتماعی، پرورش و تعلیم و تربیت به خصوص در ارتباط با کودکان که توسط نیروی متخصص و کارشناس در رابطه با وضعیت مراکز نگهداری کودکان و بررسی سطح کیفی آن ها انجام می شود به عنوان گامی در جهت تحول و کمال هر چه بیشتر این مراکز درنظر گرفته می شود، البته با توجه به تفاوتی که بین پرورش کودک در این مراکز و محیط خانواده وجود دارد و تحقیقات انجام شده تا امروز آن را به اثبات رسانده اند، در نتیجه بیشتر اقدامات به حفظ کانون خانواده و پیشگیری از فروپاشی آن معطوف می شود هر قدر که مصلحان اجتماعی برای امن کردن محیط خانواده تلاش کنند به همان میزان کودکان رشد یافته در آن بافت از امنیت و بهداشت روانی بالاتری برخوردار خواهند بود. حتی کودکانی که توسط خانواده خود رها شده اند بهتر است به خانواده هایی که داوطلب نگهداری از آن ها هستند سپرده شوند تا در محیط خانواده رشد پیدا کرده و احساس امنیت کنند. (صنعتی نیا، ۱۳۷۰)

از نظر اسلام جهت حفظ و نگهداری ایتام و آموزش مسائل اساسی حیات، در صورتی که امکان سرپرستی در خانواده خود کودک نباشد ضروری است در خانه ای دیگر و در شرایط شبیه محیط قبلی (منظور شرایط خانواده بودن) تربیت شود. اسلام ‌در مورد مسئولیت نگهداری ایتام اولویت هایی نیز قائل شده است. در این مورد ابتدا مادر و سپس اقوام به ترتیب نزدیکی نسبت، پس از آن همسایگان و در نهایت دولت به نمایندگی از جامعه اسلامی مسئولیت دارند. در این باره به حدیثی از پیامبر اسلام نیز اشاره می شود که فرمودند : »من و کسی که یتیمی را سرپرستی نماید باهم در بهشت خواهیم بود». (نهج الهدایه : ص ۹۷)

۹-۲- عوامل و انگیزه های سپردن فرزندان به مراکز شبانه روزی

این عوامل به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند :

عوامل طبیعی و عوامل غیرطبیعی (صنعتی نیا، ۱۳۷۰)

عوامل طبیعی

وقایعی که پیشگیری و کنترل آن ها تقریباً از قدرت بشر خارج است و به طور اجتناب ناپذیری پیش خواهند آمد از قبیل سیل، زلزله، قحطی، گرسنگی بیماری های اپیدمی و مرگ و میر طبیعی والدین و … که در اثر آن تعدادی از کودکان والدین و اقوام خود را از دست می‌دهند و بی سرپرست می‌شوند. در نتیجه جامعه و دولت موظف است به نحوی از آنان حضانت کند.

عوامل غیرطبیعی

این گروه از عوامل در قالب عوامل فردی، خانوادگی و اجتماعی معنا پیدا می‌کند، لازم به ذکر است که برخی از این عوامل قابل کنترل و پیشگیری است که با ارائه اقدامات مناسب می توان از بروز آن ها کاست.

عوامل غیرطبیعی بی سرپرستی به قرار ذیل می‌باشند :

1. 1. مجهول المکان بودن والدین

1. 1. طلاق و جدایی والدین از یکدیگر

1. 1. فوت والدین و یا یکی از آن ها

1. 1. اعتیاد والدین و یا یکی از آن ها

1. 1. عدم صلاحیت اجتماعی و اخلاقی والدین و یا یکی از آن ها

1. 1. ترک خانواده توسط پدر

1. 1. بیماری صعب العلاج والدین

1. 1. فقر اقتصادی

1. 1. مفقودالاثر بودن والدین

1. 1. وجود نابسامانی، آشفتگی و ناسازگاری درخانواده

1. 1. خیانت والدین نسبت به یکدیگر

1. 1. اختلافات طبقاتی و اعتقادی والدین با یکدیگر

1. 1. کثرت فرزندان در خانواده

1. 1. وجود ناپدری در خانواده

1. 1. وجود نامادری در خانواده

1. 1. ازدواج مجدد والدین

1. 1. زندانی بودن والدین یا یکی از آن ها

1. 1. محل زندگی و مسکن نامناسب

1. 1. فرار کودک از خانه

1. 1. طرد و رها کردن کودکان در معابر و مجامع عمومی

1. 1. کودک آزاری

1. بیماری روانی و یا عقب ماندگی ذهنی والدین و یا یکی از آن ها.

در این جا لازم است جهت روشن نمودن اهمیت وجود پدر و مادر در پیشگیری از اختلالات شخصیتی و اجتماعی کودکان به اثرات ناشی از فقدان پدر و محرومیت از مهر مادری اشاره گردد. (محمدی، ۱۳۸۴)

۱۰-۲ اثرات فقدان والدین

این اثرات شامل نتایج محرومیت از مهر مادری و فقدان پدر می‌باشد.

۱- ۱۰-۲ نتایج محرومیت از مهر مادری

ارتباط مادر با کودک از دوران جنینی، زمان تولد و بعد از آن، موثرترین شکل ارتباط به منظور ایجاد احساس عشق و امنیت در کودک می‌باشد و زمینه را برای رشد اجتماعی و روانی کودک مهیا می‌کند. مهر مادری در کنار مناسبات رفتاری طفل با پدر و سایه خواهران و برادران، بر سلامت روان طفل اثر می‌گذارد و در صورتی که چنین روابطی وجود نداشته باشد این شرایط را اصطلاحاً »محرومیت از مهر مادر» می‌گویند. این محرومیت در دو حالت معنا پیدا می‌کند :

«محرومیت نسبی و محرومیت کامل»

گاهی کودک در خانواده زندگی می‌کند و همان طور که قبلاً گفته شد حضور والدین در کنار آن ها، تنها فیزیکی است و در واقع توجه و محبت مادر یا جانشین او وجود ندارد و یا اگر به هر دلیلی برای مدتی از مادر خود دور باشد ‌به این نوع از محرومیت، نسبی می‌گویند.