محیط کار در سازمان‌ها از موضوعات مهمی است که پیوسته مطرح و بر اهمیت وچگونگی ایجاد محیطی مناسب و کارا برای نیروهای انسانی تأکید می‏ شود؛ یک محیط خوب، می‏تواند بر رشد ارزش‌های پرسنل، افزایش توان و بهره وری آنان اثرگذار باشد به همین دلیل علم مدیریت انسانی یا ارگونومی برای رهبران و مدیران سازمان از اهمیت بالایی برخوردار می‏ باشد.

شرایط مناسب محیط کاری را می‏ شود به دو قسمت تقسیم کرد. شرایط فیزیکی محیط کار و شرایط روانی محیط کار. شرایط فیزیکی محیط کار شامل فضای کار، نوع میز و صندلی، ابزارهایی که افراد با آن ها کار می‏ کنند از کامپیوتر تا تجهیزات صنعتی، نوع چیدمان میزها، تفکیک فضاها بر حسب نوع کارگروه‏های مختلف و مواردی از این دست دانست. مناسب بودن این شرایط، از پیش نیازهای اولیه افزایش کارایی افراد است.

مورد بعدی شرایط روانی محیط کار است. شرایط روانی شامل افرادی که با آن ها کار می‏ کنیم. وجود روابط دوستانه بین افراد می‏تواند نقش مهمی در افزایش کیفیت کاری که انجام می‏ شود داشته باشد. اعتماد متقابل بین مدیران و کارکنان از موارد دیگر در این زمینه است. بسیاری از افراد انتظار دارند در محیط کار خود پیشرفت کنند و دوست دارند محیط کار آن ها این امکان را در اختیارشان بگذارد. وجود تعادل در محیط کار هم فاکتور بسیار مهمی می‏تواند باشد. مثلا تعادل بین حقوق افراد و تخصص آن ها. رفتار و برخورد یکسان قوانین شرکت با افراد. به موقع بودن زمان پرداخت حقوق. (با توجه به اینکه بسیاری از شرکت‌ها در زمان حاضر با مشکل نقدینگی روبرو هستند این موضوع هم می‏تواند معیار تصمیم گیری برای بسیاری باشد.)

۱-۶-۲- تعاریف عملیاتی

رفتار شهروندی:

رفتار مدنی شهروندی در این پژوهش نمره‌ای است که فرد از پرسشنامه ۱۵ سؤالی رفتار شهروندی سازمانی (ارکان کرنوسکی، ۱۹۹۶) کسب می‌کند.

مؤلفه‌های رفتار شهروندی :

نوع دوستی:

منظور از نوع دوستی در این پژوهش نمره‌ای است که فرد مجموع سؤالات(۱، ۲ ، ۳ ، ۴) کسب می‌کند.

وجدان مردانگی:

منظور از وجدان مردانگی در این پژوهش نمره‌ای است که فرد از مجموع سؤالات( ۷ ، ۸، ۹ ، ۱۰) کسب می‌کند.

ادب و ملاحظه:

منظور از ادب و ملاحظه در این پژوهش نمره‌ای است که فرد از مجموع سؤالات(۱۳، ۱۴، ۱۵، ۲۰) کسب می‌کند.

رادمردی و گذشت:

منظور از رادمردی و گذشت در این پژوهش نمره‌ای است که فرد از مجموع سؤالات(۱۶، ۱۷، ۱۸) کسب می‌کند.

رفتار مدنی:

منظور از رفتار مدنی در این پژوهش نمره‌ای است که فرد از مجموع سؤالات (۱۹، ۱۶، ۱۲، ۱۱، ۵) کسب می‌کند.

هوش هیجانی:

عبارت از نمره‌ای که فرد از تکمیل پرسشنامه هوش هیجانی سیبر یا شرینگ (۱۹۹۰) به دست آورده است.

مؤلفه‌های هوش هیجانی:

خودانگیزی:

منظور از خودانگیزی در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات (۱، ۹، ۱۵، ۲۰، ۲۱، ۲۶ و ۳۱) کسب می ‏کند.

خودآگاهی:

منظور از خودآگاهی در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات (۶، ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۲۴، ۲۷، ۳۲ و ۳۳) کسب می ‏کند.

خودکنترلی:

منظور از خودکنترلی در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات (۲، ۵، ۱۱، ۱۶، ۱۸، ۲۳ و ۳۰) کسب می ‏کند.

هوشیاری اجتماعی:

منظور از هوشیاری اجتماعی در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات (۳، ۴، ۱۷، ۲۲، ۲۵ و ۲۹) کسب می ‏کند.

مهارت اجتماعی:

منظور از مهارت اجتماعی در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات (۷، ۸، ۱۱، ۱۳ و ۲۸) کسب می ‏کند.

رضایت شغلی:

عبارت از نمره‌ای که فرد از تکمیل پرسشنامه رضایت شغلی ( JDI )اسمیت و کنرال هیوین (۱۹۶۹) به دست آورده است که نشان‌دهنده میزان خشنودی از شغلش می‌باشد.

مؤلفه‌های رضایت شغلی:

ماهیت کار:

منظور از مهارت کار در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات ۱ تا ۶ کسب می ‏کند.

مسئول:

منظور از مسئول در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات ۷ تا ۱۲ کسب می ‏کند.

همکاران:

منظور از همکاران در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات ۱۳ تا ۱۸ کسب می ‏کند.

ارتقاء:

منظور از ارتقاء در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات ۱۹ تا ۲۴ کسب می ‏کند.

حقوق و مزایا:

منظور از حقوق و مزایا در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات ۲۵ تا ۳۰ کسب می ‏کند.

فصـل دوم

ادبـیات پژوهـش

مقدمه

مهمترین هدف هر سازمان دستیابی به بالا ترین سطح بهره وری ممکن با بهره وری بهینه است .عامل‌های کارامد بهره وری عبارتند ازسرمایه،ابزار،روش کارونیروی انسانی می‏ باشد.بیگمان نیروی انسانی ماهر و کارآمد یکی از بهترین ابزارها برای رسیدن به هدف سازمان است.نقش نیروی انسانی در پیشبرد امور جامعه دارای اهمییتی والاست و موثرترین رکن تحولات اقتصادی،اجتماعی وفرهنگی محسوب می‏ شود. پیشرفت‌های سازمانی نیز تجهیز نیروی انسانی متعهد، متخصص،ماهر وافزایش مهارت‏های مداوم را اجتناب ناپذیر می ‏کند.اکنون که اهمییت شهروندنا به عنوان یکی از مهمترین منابع سازمان درک شده رفتار آنهامیتواند بسیار با اهمیت تلقی شودواز ان روست که پژوهش در زمینه رفتار شهروندی سازمانی توجه محققان را جلب نموده است.

عوامل متعددی کارایی سازمان را تحت تاثیر قرار می‏ دهد،یکی از عواملی که رفتار سازمانی هر فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‏ دهد هوش هیجانی است که می‏تواند با ایجاد انگیزش محیط کار،رضایت کارکنان،مدیریت کارا،چشم انداز مفیدی برای آینده ودستیابی به توسعه سازمانی کمک کند.علاوه بر این در مدیریت منابع انسانی پدیده رضایت شغلی یکی از شاخص‌های مهم کیفیت زندگی می‏ باشد.شکی نیست فردی که از از کار خود رضایت خاطر دارددر پایان روز احساس به توفیق می کند.

با توجه به مباحث بیان شده و اینکه مهمترین مسئله در سازمان‌ها افزایش بهره وری واثر بخشی سازمانی می‏ باشد شناخت ابعاد رفتار شهروندی سازمانی ،هوش هیجانی و رضایت شغلی مهم می‏ باشد و بر این اساس پژوهش حاضر با هدف تبیین رابطه بین این سه متغیر می‏ باشد که در این بخش به ادبیات نظری، تعاریف، بررسی پیشینه تحقیق و در نهایت به نتیجه گیری می‏پردازیم.

۲-۱- ادبیات نظری

۲-۲- رفتار شهروندی سازمانی