۲- مدل‌های اقتصادی ارزشیابی

در این مدل ارزش شرکت تابعی از قدرت کسب سود دارایی‌های موجود و سرمایه‌گذاری‌های بالقوه آن و ما به التفاوت نرخ بازده و هزینه سرمایه شرکت است (جهانخانی و ظریف فرد، ۱۳۷۴).

ارزش هر شرکت تحت تأثیر دو عامل کلیدی ریسک و بازده قرار دارد. برای محاسبه ارزش سهام شرکت روش‌های متفاوتی وجود دارد. این روش‌ها را می‌توان به دو گروه تقسیم نمود:

۱- محاسبه ارزش سهام بر اساس اقلام ترازنامه: در این روش از بهای تمام شده تاریخی استفاده می‌شود که در برگیرنده ی شرایط اقتصادی روز نیست و از جامعیت برخوردار نمی‌باشد.

۲- محاسبه ارزش ذاتی سهام: در این روش جریانات نقدی آتی و سودهای آتی برآورد می‌گردد که با توجه به مشکل بودن تخمین شرایط آینده بازار سرمایه و سلیقه سهام‌داران همواره با ابهام همراه است (شهرآبادی، ۱۳۸۶).

مدل‌های اقتصادی ارزشیابی، خود در دو گروه مکتب بازار ناقص و بازار کامل قابل بررسی است (احمدی، ۱۳۸۶،۲۰). در مکتب بازار ناقص، سیاست پرداخت سود سهام مربوط و با اهمیت تلقی می‌شود. شواهد تجربی در بازار سرمایه بیانگر همبستگی مثبت بین قیمت سهام و پرداخت سود سهام است که این خود بیانگر مربوط بودن سیاست تقسیم سود در ارزشیابی سهام است.

در مقابل نظریات مکتب بازار ناقص، نظریه پردازان مکتب بازار کامل و در رأس آن ها مودیلیانی و میلر (۱۹۶۱) تئوری نامربوط بودن سیاست تقسیم سود در ارزشیابی شرکت را مطرح نمودند. آنان بر این باور بودند که ارزش شرکت به قدرت سودآوری و سیاست‌های سرمایه‌گذاری آن بستگی دارد (مشکی، ۱۳۸۰ ،۱۸۸). به اعتقاد آن ها افزایش بیش از حد انتظار سود تقسیمی ممکن است ‌به این دلیل باشد که مدیران شرکت انتظار افزایش توان سودآوری را در آینده دارند. ‌بنابرین‏ واکنش سرمایه‌گذاران نسبت به تغییرات سود تقسیمی لزوماًً نشان دهنده ی این نیست که سرمایه‌گذاران سود تقسیمی را به سود توزیع نشده ترجیح می‌دهند، بلکه تغییرات قیمت در پی اعلام سود سهام، بیانگر محتوای اطلاعاتی اعلام سود سهام است (علی احمدی، ۱۳۸۶، ۱۶). از جمله مدل‌های مطرح شده در مکتب بازار کامل می‌توان به مدل‌های جریان نقدی تنزیل شده (DCF)^[44] و مدل ارزش افزوده اقتصادی^[۴۵] اشاره کرد.

رابطه ارزش با مفاهیم دیگر

مفهوم ارزش دارای کاربرد گسترده ای است و با مفاهیم مهم و اساسی دیگر روابط پیچیده ای دارد. شناخت روابط مذکور، در جستجو برای دست یابی به کاربردهای اقتصادی، مالی و حسابداری ارزش و ارزش گذاری می‌تواند مفید و سازنده باشد.

اگر هدف در تأمین مالی شرکت، افزایش ارزش شرکت است، رابطه میان تصمیمات مالی، استراتژی شرکت و ارزش شرکت باید توضیح داده شده باشد. ‌در سال‌‌های اخیر، شرکت‌های مشاوره ای مدیریت، توصیه هایی را در این جهت که چگونه ارزش را افزایش دهند، به شرکت‌ها بیان کرده‌اند. پیشنهادهای آن ها اغلب دربرگیرنده تجدید ساختار این شرکت‌ها می‌باشد.

ارزش یک شرکت می‌تواند به طور مستقیم مرتبط با تصمیماتی باشد که شرکت اتخاذ می‌کند؛ اینکه در چه پروژه هایی شرکت کند، چگونه آن ها را تأمین مالی نماید و چه سیاست تقسیم سودی را اتخاذ کند.

دانستن این رابطه، کلیدی برای اتخاذ تصمیمات افزایش دهنده ی ارزش شرکت و تجدید ساختار مالی خردمندانه می‌باشد.

مفهوم گزارشگری ارزش

گزارش ارزش، رویکرد جدیدی در گزارشگری شرکت‌ها است، با این ادعا که مدل‌های حسابداری و گزارشگری سنتی قادر به ارائه تصویری کامل از وضعیت و عملکرد شرکت‌ها و برآورده سازی تمامی نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان برای ارزیابی ارزش سهام نمی‌باشد، ضرورت تغییر نگاه و تأکید شرکت‌ها در گزارشگری مالی، زمینه ساز تحولات جدیدی در گزارشگری شرکت‌ها شده است. با تأکید بر ارائه اطلاعات تکمیلی درباره فعالیت‌های ارزش زا و معیارهای غیرمالی، مدل گزارشگری ارزش رویکردی برای گسترش گزارشگری شرکت به منظور برآورده ساختن نیازهای اطلاعاتی سرمایه‌گذاران و تحلیل گران است. برای مثال ارزش مخارج تحقیق و توسعه، نام تجاری، سهم بازار، رضایت کارکنان و نظایر آن از جمله مواردی است که اندازه گیری ارزش آن ها برای سرمایه‌گذاران به راحتی امکان پذیر نیست. در گزارشگری ارزش ‌به این نیازهای اطلاعاتی توجه می‌شود. با این توضیحات گزارشگری ارزش مجموعه جامعی از معیارهای مالی و غیرمالی و فرآیندهای مناسب برای یک شرکت است که نشانه های تاریخی و پیش‌بینی کننده ایجاد ارزش برای سرمایه‌گذاران فراهم می آورد.

همانطورکه ملاحظه می‌شود گزارشگری ارزش، علاوه بر معیارهای (اندازه ها و شاخص‌ها) مالی به معیارهای غیرمالی توجه دارد. اما لازم است برای روشن شدن بحث به روند تحقیقات مربوط اشاره شود. آیا بازار سرمایه، سهام شرکت را به نحو صحیحی ارزیابی می‌کند؟ آیا سرمایه‌گذاران واقعاً می دانند که شرکت‌ها چگونه برای آن ها ارزش ایجاد می‌کنند؟ تحقیقات انجام شده توسط پرایس واتر‌هاوس و کویرز در چندین صنعت مختلف نشان می‌دهد که بسیاری از مدیران اجرایی شرکت‌ها احساس می‌کنند که سهام آنان کمتر از واقع ارزیابی می‌شود. سرمایه‌گذاران نیز تصور می‌کنند انواع اطلاعاتی که برای تصمیمات سرمایه‌گذاری نیاز دارند در دسترس آنان قرار نمی گیرد.

بر اساس تحقیقات مذکور مدیران شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران و تحلیل گران، همگی بر این باورند که گزارشگری مالی سنتی (مرسوم) قادر نیست اطلاعات کافی و قابل اتکایی ‌در مورد آنچه که ایجاد کننده ارزش (ارزش زا) است – نظیر دارایی‌های نامشهود، معیارهای غیرمالی که در گزارشگری مالی جاری فراموش شده اند – در اختیار بازار قرار می‌دهد ( مدرس، ۱۳۸۳، ۱۳۶).

۲-۲-۲ وجه نقد و فزونی انباشت وجه نقد

وجه نقد عبارت است از موجودی نقد و سپرده‌های دیداری نزد بانک‌ها و مؤسسات مالی (اعم از ریالی و ارزی) شامل سپرده‌های سرمایه گذاری کوتاه مدت بدون سررسید به کسر اضافه برداشت‌هایی که بدون اطلاع قبلی مورد مطالبه قرار می‌گیرد (استاندارد حسابداری شماره ۲ ایران).

در گذشته وجه نقد به گونه‌های مختلف تعبیر و تفسیر می شد. برخی وجه نقد را تنها به مفهوم « وجه نقد » برخی دیگر به مفهوم « سرمایه در گردش » و برخی نیز آن را به مفهوم « دارایی‌های سریع » و مانند آن تعبیر می‌کردند ( عالی ور، ۱۳۷۳، ۴۳).

به هر حال، وجه نقد معرف قدرت خریدی است که می‌توان در اقتصاد بازار به اشخاص یا مؤسسات دیگر انتقال داد تا به مصرف تهیه کالاها و خدمات مورد نیاز خود برسانند (شباهنگ، ۱۳۸۴،۱۵۲).

وجه نقد آماده برای مقاصد حسابداری شامل پول در دسترس، وجوه صندوق، مانده حساب بانکی، چک مشتریان و اوراق بهادار قابل داد و ستد می‌باشد. همچنین ممکن است شامل آن بخش استفاده نشده تسهیلات اضافه برداشت و یا بیش از اعتبار باشد^[۴۶].

فزونی انباشت وجه نقد^[۴۷]

فرساد و سالوا^[۴۸] فزونی وجه نقد را ذخیره ی وجه نقد مازاد بر نیاز فعالیت‌های عملیاتی و سرمایه‌گذاری شرکت تعریف می‌کنند.