بنا به تعریف ویلدر^[۹۳] (۱۹۸۹)، انگیزه ی پیشرفت میل و اشتیاق یا تلاش و کوششی است که فرد برای دستیابی به یک هدف یا تسلط بر اشیاء ، امور و یا افراد و اندیشه ها از خود ابراز می‌دارد (عسکری ، ۱۳۷۹) .

وایت^[۹۴] (۱۹۹۰)، بیان می‌کند؛نیاز به پیشرفت ، انگیزه ای است برای انجام دادن کارها و موفق شدن در انجام وظایف و افرادی که انگیزش پیشرفت در آن ها زیاد است ، ترجیح می‌دهند به کار های نسبتاً چالش انگیز و مخاطره آمیز که احتمال موفقیّت در آن ها وجود دارد، دست بزنند و تکالیفی را انجام دهند که با عملکرد دیگران قابل مقایسه باشد (مهدی پور ،۱۳۸۶).

رابینز(۱۹۹۳)، انگیزه پیشرفت را سائقی برای پیشی گرفتن بر دیگران ، دستیابی به پیشرفت با توجه به ملاک های مشخص و تلاش جهت کسب موفقیت می‌داند و معتقد است کسی که دارای انگیزه ی پیشرفت است این تمایل را دارد که کارش را به خوبی انجام دهد و به صورت خودجوش به ارزیابی عملکرد خود بپردازد(سیف، ۱۳۹۰) .

باهارگاوا^[۹۵] (۱۹۹۴)،در تحقیقات خود راجع به انگیزه ی پیشرفت نشان داده است که:

۱-انگیزه ی پیشرفت سائقی است که با تلفیق موقعیتی از «درگیری خود» با جهت گیری پیشرفت می‌تواند برانگیخته شود. این موقعیت همان نوع تأثیری را بر فرا فکنی آزمودنی می‌گذارد که ‌در مورد دخل و تصرف در گرسنگی و محرومیت جنسی صادق است .

۲-انگیزه ی پیشرفت درباره ی افراد و ‌گروه‌های گوناگون متفاوت و تحت تأثیر عوامل فرهنگی است ، و آن را می توان از طریق محیط اجتماعی ، فرهنگی و برنامه های آموزشی کسب کرد.

۳- پیشرفت با پیروی از همان جریانی به دست می ­آید که ‌در مورد پاداش و تنبیه صادق است.

کارن^[۹۶] ، روتلر^[۹۷] و اسمیت^[۹۸] (۲۰۰۵)، نیز معتقدند انگیزه ی پیشرفت با نیاز به تسلط بر تکالیف دشوار ، بهتر از دیگران عمل کردن و پیروی کردن از معیار های بالای برتری ارتباط دارد، داشتن انگیزه ی پیشرفت موجب می شود فرد از حداکثر توان خود برای رسیدن به هدف استفاده کند.

در آغاز دهه­ ۷۰ ، هرمنس^[۹۹] تلاش نمود تا با جمع‌ آوری منابع ضمن مشخص کردن مؤلفه های انگیزه پیشرفت ، آزمون معتبری برای اندازه گیری آن ارائه کند. هرمنس معتقد است که ‌می‌توان بر اساس پژوهش های انجام شده در زمینه ی انگیزه ی پیشرفت و پاسخ آزمودنی ها به مواد آزمون ها ، مؤلفه های سازنده ی انگیزه ی پیشرفت را مشخص کرد . بنابر دیدگاه وی ، انگیزه ی پیشرفت از چند مؤلفه ی سطح آرزو ، رفتار مخاطره آمیز ، ارتقا طلبی ، مسئولیت پذیری ، پشتکار ، آینده نگری ، رفتار شناختی ، انتخاب دوست و رفتار موفق تشکیل شده است(نوحی و حسینی ، ۱۳۹۱) .

استوری^[۱۰۰] و همکاران (۲۰۰۹)، با به کارگیری نظریه ی دو عاملی انگیزه پیشرفت (عوامل ذاتی و غیرذاتی) برای پیش‌بینی سه عامل انگیزشی مرتبط با انتظار عمومی موفقیت ، نیاز به پیشرفت و خود تقویتی نتیجه گرفتند که انگیزه­ پیشرفت ذاتی با هر سه عامل مرتبط با انگیزش ، ارتباط مثبتی دارد ؛ در حالی که انگیزه پیشرفت غیر ذاتی به طور مثبت تنها با یک عامل مربوط به انگیزه پیشرفت ارتباط دارد. به عبارتی انگیزه پیشرفت ذاتی پیش‌بینی کننده­ بهتری برای سه عامل مرتبط با انگیزش است .

انگیزش پیشرفت از جمله متغیر هایی است که امروزه جایگاه ویژه ای در روانشناسی تربیتی و برنامه ریزی درسی را به خود اختصاص داده است. انگیزش پیشرفت به تلاش فرد در نمایش حداکثر توانمندی ، افزایش مهارت های فردی ، مقابله با شکست در حیطه های تحصیلی و شغلی ، بهره مندی هرچه بیشتر از نیروهای درونی و در نهایت استقامت و پشتکار برای پیشرفت در حیطه های متفاوت زندگی ملاحظه می­ شود ( شولتز و شولتر ؛ ترجمه ی سید محمدی ، ۱۳۸۸) .

۲-۳-۳-انگیزش پیشرفت تحصیلی

اما آن انگیزه ی شخصی و اجتماعی که مد نظر این مبحث می‌باشد ، انگیزه ی پیشرفت تحصیلی (انگیزه موفقیت) است. به طور کلی نظریه های انگیزشی پذیرفته اند که انگیزش تحصیلی به طور مثبت عملکرد را تحت تأثیر قرار می­دهد. ‌در مورد دانشجویان ، انگیزه ی پیشرفت تحصیلی از اهمیت خاصی برخوردار است. با این انگیزه افراد تحرک لازم را برای به پایان رساندن موفقیت آمیز تحصیل ، رسیدن به هدف یا دستیابی به درجه معینی از شایستگی در کار خود را دنبال ‌می‌کنند ، تا بالاخره بتواند موفقیت لازم را در امر یادگیری و تحصیل کسب نمایند (یوسفی و همکاران ، ۲۰۰۹) .

در هر نظام تعلیم و تربیت (پیشرفت تحصیلی)^[۱۰۱] یکی از شاخص های موفقیت در فعالیت های علمی است . سنجش میزان پیشرفت تحصیلی و عوامل مؤثر بر آن از جمله مسایل عمده ای هستند که توجه­ی متخصصان مختلف را به خود جلب کرده‌اند .

از جمله مطالعات عمده در قلمرو پیشرفت تحصیلی از دهه ی ۱۹۶۰ به بعد می توان به مطالعات ارزیابی بین‌المللی پیشرفت تحصیلی (IAEP)^[102] ، مطالعات میشگان^[۱۰۳] و مطالعات انجام شده توسط مؤسسه ی بین‌المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی (IEA )^[104] اشاره کرد (غلامی و دیگران ،۱۳۸۵) .

نزدیک به یک قرن است که روان شناسان به صورت گسترده برای شناسنایی عوامل پیش‌بینی کننده ی پیشرفت تحصیلی تلاش می‌کنند بینه^[۱۰۵] و سیمون^[۱۰۶] ، ۱۹۰۵ ؛ ثرندایک^[۱۰۷] ، ۱۹۲۰ ؛ هریس^[۱۰۸] ،۱۹۴۰٫ در حال حاضر نیز بررسی عوامل مختلف مؤثر بر پیشرفت تحصیلی مانند سبک های یادگیری ، انگیزش ، پایگاه اقتصادی و اجتماعی و ویژگی های روانی در پژوهش‌های متعدد مطرح است (چادهوری^[۱۰۹] و امین^[۱۱۰] ، ۲۰۰۶) .

انگیزش پیشرفت تحصیلی به عنوان یکی از انگیزش های پیشرفت ، نیروی درونی است که یادگیرنده را به ارزیابی همه جانبه ی عملکرد خود با توجه به عالی ترین معیار ها ، تلاش برای موفقیت در عملکرد و برخورداری از لذتی که با موفقیت در عملکرد همراه است سوق می‌دهد. در واقع یکی از ملزومات یادگیری است که به یادگیرنده انرژی می­دهد و فعالیت های او را هدایت می­ کند (ظهیری ناو و رجبی ، ۱۳۸۸) .

با توجه ‌به این مطلب که انگیزه پیشرفت تحصیلی باعث تحرک و پویایی و برنامه ریزی صحیح در حین تحصیل دانشجویان می­ شود و می‌تواند بر روی موقعیت تحصیلی فرد تأثیر بگذارد ‌بنابرین‏ ‌می‌توان با تقویت بنیه­ی انگیزشی دانشجویان ، فراهم نمودن نیاز های پایه و انتخاب رشته تحصیلی بر اساس علاقه­ آنان ، امکان دستیابی هرچه بهتر به موفقیت تحصیلی در طول دوران دانشجویی و در نتیجه دوران شغلی فعال فرد را فراهم نمود (هندریکسا^[۱۱۱] و همکاران ؛ ۲۰۱۱) .

۲-۳-۴-علاقه و انگیزه

در سال های اخیر ورود به دانشگاه برای خانواده ها ، والدین و . . . به عنوان یک ارزش تلقی شده و آن ها اکثراً در تلاشند تا جوانان خود را ‌به این سو سوق دهند. اگر چه که این گرایش ارزشمند است اما این سؤال پیش می‌آید که آیا ورود به دانشگاه به تنهایی کافی است؟ آیا نباید در کنار ترغیب ورود به دانشگاه ، اولیا و مسؤلان به دنبال کارهای جایگزین دیگری نیز باشند که بتواند پاسخگوی دیگر نیاز های کنونی جامعه باشد؟