• • عوامل استرس زای محل کار : ترکیب هر دو CWB یعنی رفتار غیر مولد که سازمان را هدف قرار دهد و رفتار غیر مولد که افراد را هدف قرار دهد، پاسخی به عوامل استرس زا ، در محل کار هستند. بر اساس این دیدگاه، مردم رویدادهای خاص و رویدادهای محیط را که به عنوان تهدید رفاه دیده می‌شوند نظارت و ارزیابی می‌کنند. مثال‌های متداول و شایع شغلی که از عوامل استرس زا هستند : تعارض نقش ، ابهام ، جنگ بین فردی ، محدودیت های موقعیتی ) فاکس و همکاران ، ۲۰۰۱) . فشار حاصل از فرایند استرس شغلی ، می‌تواند : روحی (مانند نارضایتی شغلی ، قصد ترک کار) یا جسمی( به طور مثال علایم جسمی علایم مانند سردرد، تغییرات فیزیولوژیکی مانند افزایش فشار خون) یا رفتاری (به عنوان مثال، سیگار کشیدن و یا خروج از محل کار) باشد. رفتار غیر مولد جلوه ای از فشارهای رفتاری است (فاکس و همکاران ، ۲۰۰۱).

  

فشار حاصل از فرایند استرس شغلی

شکل ۲-۲) نتایج حاصل از فرایند استرس شغلی

• • احساسات : احساسات نقش محوری در فرایند استرس شغلی ایفا می‌کنند. احساسات پاسخ فوری به موقعیت هایی پر استرس هستند و آن ها انرژی، انگیزه و تغییرات فیزیولوژیکی ایجاد می‌کنند. ‌بنابرین‏ احساسات دارای نقش میانجی بـرای CWB می باشنـد. اما چنــد عامل
    کاهش دهنده نقش احساسات در استرس وجود دارد. افراد در گرایش خود در ارزیابی شرایط
    پر استرس متفاوتند و در این میان دو عامل شخصیت و ادراک کنترل مهمند(فاکس و همکاران ، ۲۰۰۱).

بسیار سخن از عامل کنترل در تعدیل استرس گفته شده به عنوان مثال اسپکتور و همکاران) ۱۹۸۶(. کنترل داشتن بر وظایف خاص (به عنوان مثال، استقلال کار) ممکن است در کاهش استرس مفید باشد.

• • ویژگی های شخصیتی: ویژگی های شخصیتی نیز از عوامل مرتبط با نقش احساسات در CWB هستند، یکی از ویژگی‌های شخصیت ، داشتن اضطراب پنهان می‌باشد. فاکس و اسپکتور (۱۹۹۹) معتقدند اضطراب پنهان با CWB همراه است. یکی دیگر از ویژگی بالقوه مهم شخصیت ، صفت خشم است . افراد داری صفت خشم بالا تمایلات قوی تری برای پاسخ به تحریکات در انواع مختلفی از شرایط تحریک آمیز دارند. فاکس و اسپکتور( ۱۹۹۹) دریافتند صفت خشم بخصوص با رفتار غیر مولد افراد ازنوع قراردادن سازمان به ‌عنوان هدف مرتبط است (فاکس و همکاران ، ۲۰۰۱).

• : کارکنان با شخصیت خودشیفته تمایل به رفتارهای کار غیرمولد بیشتر دارند، به ویژه هنگامی که محل کار استرس زا باشد( اسپکتور و همکاران، ۲۰۰۲).

به طور کلی می توان گفت عوامل شخصیتی که بر رفتار کاری غیر مولد تأثیر گذار است بی وجدان بون و عصابنیت و عوامل شغلی که بر رفتار کاری غیر مولد تأثیر گذار است، بازخورد و تنوع مهارت بوده و عوامل سازمانی که بر رفتار کاری غیر مولد تأثیر گذار است، عدالت توزیعی و محدودیت های سازمانی است( دیکشت ، ۲۰۱۴)

۲-۱-۴) چند نوع شناسی از CWB وجود دارد :

یکی از اولین آثار در CWB توسط کلارک و همکاران (۱۹۸۲) پیشنهاد می‌کند که می توان رفتار غیر مولد را به انحراف اموال و انحراف تولید تقسیم کرد. (شارکاوی و همکاران ۲۰۱۳).

شکل ۲-۳) تقسیم بندی رفتار غیر مولد توسط کلارک و همکاران (۱۹۸۲)

طبقه بندی ارائه شده توسط هولینگر ۱۹۸۳ :

۱- رفتار غیر مولدجزئی ۲- رفتار غیر مولد شدید

یکی دیگر از ابعاد که می توان بر اساس آن رفتار غیر مولدرا طبقه بندی کرد شدت آن است. برخی از رفتار منحرف، مانند صحبت کردن با همکاران به جای کار، به عنوان یک عمل انحرافی جزئی طبقه بندی شده است ، در حالی که، حوادث دیگر مانند حمله فیزیکی، به عنوان شدید طبقه بندی شده است. رفتار غیر مولد می‌تواند به شکل اعتراض بر علیه قربانی بودن بعلت بی عدالتی سازمانی رخ دهد (شارکاوی و همکاران ۲۰۱۳).

رابینسون و بنت (۱۹۹۵) در ادامه نشان می‌دهند که رفتارهای انحرافی را تنها نمی توان تنها با بهره گرفتن از دو بعد ‘ جزئی در مقابل انحراف جدی ‘ انحراف بین فردی در مقابل انحراف سازمانی ‘ دید.

آن ها خاطر نشان کردند که می توان انحراف را به چهار دسته از انحراف طبقه بندی کرد:

• • انحراف امول : شامل خرابکاری تجهیزات، سرقت اموال، و در نظر گرفتن رشوه

• • انحراف تولید شامل رفتارهای مانند ترک زود هنگام، به عمد کند کار کردن.

• • انحراف سیاسی: شامل نشان دادن تبعیض ، شایعه پراکنی ، و یا سرزنش دیگران

• تجاوز شخصی : شامل آزار و اذیت ، آزار کلامی

در سال ۲۰۰۰، بنت و رابینسون در بازبینی خود از طبقه بندی رفتار غیر مولد پشنهاد کردند که CWB را می توان به دو بعد کلی انحراف فردی و انحراف سازمانی طبقه بندی نمود (کریشر و همکاران ، ۲۰۱۰)

اسپکتور و همکاران (۲۰۰۶) پنج دسته، رفتار غیر مولد پیشنهاد می‌کنند. سوء استفاده، سرقت، خرابکاری ، انحراف تولید و خروج. (شارکاوی و همکاران ، ۲۰۱۳)

شکل ۲-۴) دسته بندی رفتار غیرمولد توسط اسپکتور و همکاران(۲۰۰۶)

اسکات (۲۰۰۳) یازده بعد از CWB به شرح زیر مطرح می‌کند:

سرقت اموال ، تخریب اموال ، سوء استفاده از اطلاعات ، سوء استفاده از زمان و منابع، حضور ضعیف، کیفیت پایین کار، استفاده از مواد مخدر، به کار بردن لفظ نامناسب ، اقدام فیزیکی و جسمی نامناسب.

۲-۱-۵)ابعاد رفتار غیر مولد :

• • قلدری : قلدری منبع اصلی فشار روانی در محل کار است و پیامدهای شناختی، جسمی و روانی ناگواری بر کارکنان دارد .علی رغم اینکه قلدری یکی از دلایل اصلی فشار روانی در سر کار است، توجه کمی به آن شده است . اثرات روانی قلدری، فشار روانی، افسردگی، کج خلقی، زودرنجی، عصبانیت و خودکشی است. (قلی پور و همکاران، ۱۳۸۸).

• • طفره رفتن ‌از کار : اجتناب یا فرار از کار را می توان مشتمل بر هر رفتاری دانست که با قصد سرباز زدن، انکار و فراموشی کار یا وظایف و مسئولیت های مربوط به آن، انجام می شود. به ویژه در مشاغلی که حضور فیزیکی در یک محل مشخص مطرح نیست مثل بازاریابان که اغلب، بیرون از محل سازمان فعالیت می‌کنند( واعظی و همکاران، ۱۳۹۱) .

• • انحراف تولید: انجام کار نادرست به صورت عمدی و یا اجازه رخ دادن آن.

• • خرابکاری : از بین بردن اموال سازمانی.

• • سرقت : برداشتن کالا شخصی یا اموال دیگر.

• • خروج : اجتناب از کار را از طریق که دیر یا غیبت کردن. (شارکاوی، ۲۰۱۳ ) .