۴ – سوالات و فرضیه های تحقیق:

سوالات تحقیق

1. 1. آیا اصل رازداری بانکی واقعاً رازداری است یا نهانکاری؟

   

1. 1. مرز اصلی بین رازداری بانکی و نهانکاری بانکی چیست؟

1. 1. تاثیرات منفی اصل رازداری بانکی در اجرای قوانین پولشویی تا چه حد است؟

1. چگونه می توان به راه حلی رسید که هم حریم خصوصی افراد حفظ گردد و هم مرتکبین به جرم پولشویی از این قاعده برای پیشبرد اهداف خود به راحتی استفاده ننمایند؟

فرضیه های تحقیق

1. 1. به نظر می‌رسد رازداری بانکی، وقتی که تابع هیچگونه ضابطه و قانونی نباشد و صرفاً بانک ها بخاطر جذب مشتری بیش تر تنها به حفظ منافع آنان پرداخته و مصالح مشتری را بر مصالح اجتماع ترجیح دهند عنوان نهانکاری بر کار آن ها دور از واقع نخواهد بود.

1. 1. به نظرمی رسد در تعیین مرز رازداری بانکی و نهانکاری بانکی در شرایط و قوانین کشورها تفاوتهایی می‌باشد و کشورها ی مختلف برای این منظور قوانین و مقررات خاصی در نظر گرفته باشند.

1. 1. با بررسی قوانین و مقررات بین‌المللی می توان از اهمیت نقش رازداری بانک ها در انجام جرم پولشویی پی برد در حقیقت به نظر می‌رسد این دو رابطه معکوسی باهم دارند . هر چقدر رازداری بانکی بالاتر باشد شرایطی بهتر برای تحقق بزه پولشویی فراهم می‌گردد.

1. به نظر می‌رسد با توجه به شرایط خاص جرم پولشویی و افزایش روزافزون آن و تغییرات راهکارهای انجام این جرم به نحو سریع و حرفه ای می بایست به وضع قوانین و مقرراتی پرداخت تا بتوان با انجام آن هم شرایط بهتری برای مشتریان صادق و خوب بانک مهیا نمود و هم کلیه معاملات مشکوک و حساب های افرادی که درپی استفاده از خدمات بانک در جهت انجام بزه خود می‌باشند نظارت و پیگیری دقیق و خاصی مطرح باشد.

۵ – متغیرها و واژه های کلیدی

رازداری بانکی- پولشویی- نهانکاری بانکی و مالی- بهشت مالیاتی.

۶ – روش تحقیق

توصیفی- تحلیلی- کتابخانه ای – از طریق مطالعه کتب، مقالات و فیش برداری.

۷ – محدودیت‌ها و مشکلات تحقیق

با توجه به اینکه نزدیک دو دهه از ورود پولشویی به ادبیات حقوقی در قوانین و مقررات جهانی می گذرد ولیکن هنوز این جرم جدید و نو بوده و به همین دلیل قوانین و مستندات مربوط به آن و منابع پژوهشی به راحتی در دسترس محققین و پژوهشگران نبوده است. بالاخص در خصوص بررسی نقش رازداری بانکی در تحقق این بزه ، لذا با توجه به محدودیتهای منابع و تخصصی بودن این امر و روشن نبود قواعد و مقررات حاکم و مدون در خصوص این اصل بررسی و تحقیق جامع و کامل را با مشکل مواجه ساخته است.

۸ – ساختار تحقیق :

این پژوهش به علت شناخت مفاهیم و کلیات جرم پولشویی و اصل رازداری بانکی و همچنین آشنایی با منابع و الزامات حقوقی دو مقوله فوق و در نهایت نقش و تاثیر اصل رازداری بانکی در تحقق بزه پولشویی با چهارچوب نظری ذیل به نگارش در آمده است.

بخش اول: کلیات که مشتمل بر دو فصل است.

در فصل اول به مفاهیم کلی رازداری پرداخته می شود.

در فصل دوم به مفاهیم کلی پولشویی پرداخته می شود.

بخش دوم: به الزامات و منابع مربوط به جرم پولشویی و اصل رازداری بانکی پرداخته می شود. که آن نیز در ۲ فصل به نگارش درآمده است .

در فصل اول شیوه های قانونگذاری و منابع حقوقی رازداری بانکی بحث گردیده است .

در فصل دوم به بررسی جرم پولشویی در اسناد بین‌المللی و داخلی پرداخته شده است.

بخش سوم: به نقش نظام مالی و بانکی در روند جرم پولشویی توجه شده و در ۳ فصل به مباحث ۱- روش های پولشویی ۲- نقش سیستم بانکی در تحقق بزه پولشویی ۳- بررسی رازداری بانکی و تفاوت آن با نهانکاری مالی و بانک و در آخر تدابیر پیشگیرانه همچنین ارائه راهکارهای لازم و ضروری به بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری به منظور مقابله ‌با جرم پولشویی که منافات با اصل رازداری بانکی نداشته باشد به طوری که حریم خصوصی افراد نیز حفظ گردد پرداخته شده است.

بخش اول :

کلیات و مفاهیم

فصل اول : مفاهیم کلی رازداری

از قدیم الایام، همواره تجسس در زندگی دیگران امری نکوهیده و مذموم بوده که مردم از آن نهی می‌شدند. در قرآن کریم، منبع اساسی حقوق اسلامی، منع تجسس در امور شخصی و حریم خصوصی افراد تصریح شده است. در سنت نیز سرچشمه های فقه اسلامی «معصومین» رازداری، و حفظ اسرار دیگران را ستوده، و افشای اسرار مردم را مذموم دانسته اند. اهمیت این دستور تا حدی است که گاهی ریختن آبروی مؤمنان همسنگ گرفتن جان آنان تلقی شده است. «حرمه مومن کحرمه دمه» لزوم احترام به حریم خصوصی افراد، حق مصون ماندن قلمرو زندگی فردی از مداخله و تعرض دیگران، و منع سایرین از آگاهی بر اطلاعات حیات فردی اشخاص از دیر باز مورد توجه علمای حقوق بوده است .

حقوق ‌دانان برای توجیه و بیان مبنای نظری لزوم رعایت حریم خصوصی افراد، از نظریه «حقوق فطری»، «قرارداد اجتماعی»، «نظریه اخلاقی» و مانند آن استفاده کرده‌اند. «افشای اسرار، تجاوز به آزادی شخص و حقوق مربوط به آن تعبیر می شود. به همین دلیل قانونگذاران «التزام به حفظ اسرار بانکی» را به عنوان ابزاری برای ترغیب فعالیت‌های بانکی دانسته­­ اند که عموماً به شکوفایی اقتصادی منجر شده و در جهت مصالح اقتصاد بین‌المللی است.»^[۱]

مبحث اول : مفهوم و تعریف رازداری

در مفهوم رازداری می توان به موارد ذیل اشاره نمود :

اول: حفظ اسرار دیگران؛ خصوصاًً اگر کسی انسان را امین خود قرار داده و رازی را نزد او به امانت بگذارد. امانت همیشه یک شیء مالی و مادی نیست، مطلبی که در یک مجلس بیان شود هم امانت است.

دوم: در روایات می‌خوانیم حفظ آبروی مومن به اندازه خون او احترام دارد و ارزشمند است. به همین دلیل، ما هم باید حرمت دیگران را رعایت کنیم و هم باید حرمتی را که خداوند برای ما قرار داده ضایع نکنیم.

با مدعی مگویید اسرار عشق و مستی تا بی‌خبر بمیرد در درد خودپرستی

دیدگاه قرآن و بزرگان دین

«عالم الغیب فلا یظهر علی غیبه احدا: دانای غیب، اوست و هیچ کس را بر اسرار غیبش آگاه نمی‌سازد.»^[۲]

خداوند متعال، از همه‌ اسرار مطلع است و از تمام اتفاقات، آگاه؛ اما با این وجود، هیچ کس از اسرار غیب او آگاه نیست. خداوند متعال خود، رازهای بندگانش را می‌پوشاند و به همین دلیل بر رازداری تأکید دارد.

امام علی علیه السلام: «کسی که در نگهداشتن راز خود ناتوان باشد، در حفظ راز دیگران توانا نباشد.»^[۳] و یا «راز تو در بند توست. اگر آن را فاش کنی تو در بندش خواهی شد.»^[۴] و یا « سینه‌ خردمند، صندوق راز اوست.»^[۵] و یا «نسبت به دوست خویش هر مهربانی و هر خیرخواهی را می‌توانی، انجام بده؛ اما در یک امر محتاط باش: در نهایت اطمینان و اعتماد، اسرارت را به او نگو.»^[۶]

)۳-۶)

در مسائل رگرسیون ضریب همبستگی مربوط به نمونه را ‌(R‌) می‌توان به آسانی جذر گرفتن از ضریب تعیین‌(R² )به دست آورد :

(۳-۷)

در رگرسیون ساده خطی اگر علامت a مثبت باشد R نیز مثبت است و چنانچه a منفی باشد R نیز منفی خواهد بود.

در تفسیر ضریب همبستگی لازم است ‌به این نکته توجه شود که این ضریب فقط شدت همبستگی خطی بین دو متغیرهای تصادفی X و Y را اندازه ­گیری می‌کند. اگر ضریب همبستگی بین دو متغیر تصادفی برابر صفر باشد ‌به این معنی است که این دو متغیر با هم رابطه خطی ندارند ولی بعید نیست که با یکدیگر به صورت غیرخطی مرتبط باشند. در عین حال بایستی توجه داشت که وجود همبستگی شدید بین دو متغیر الزاماًً به معنی یک رابطه علت و معلولی بین آن دو متغیر نیست و چه بسا عامل سوم در این همبستگی وجود داشته باشد. ‌بنابرین‏ برای ارائه تفسیر معناداری از R‌، از ضریب تعیین R²)) استفاده می‌کنیم.

آزمون F و آزمون معنا­دار بودن ضریب همبستگی: عموماً مشاهداتی که برای محاسبه رگرسیون در اختیار داریم نمونه تصادفی از جامعه است ‌بنابرین‏ رگرسیون محاسبه شده از نمونه برآوردی از جامعه خواهد بود. در این راستا جهت آزمون معنا­دار بودن ضریب همبستگی از آماره آزمون F استفاده می‎شود. فرضیات مورد آزمون به شرح زیر می‌باشد :

بین X و Y همبستگی معنادار وجود ندارد: H₀: P=O

بین X و Y همبستگی معنادار وجود دارد:

برای آزمون فرضیه H₀: P = 0 در مقابل فرضیه از جدول آنالیز رگرسیون به شرح زیر استفاده می‎شود :

جدول ۳-۲ استفاده از جدول آنالیز رگرسیون

F

میانگین مجذورات‌(واریانس)

مجموع مجذورات

درجه آزادی

منشأ تغییرات

SSR

SSE

۱

n-2

X

خطا

SST

n-1

جمع

چنانچه در سطح معنادار بودن a درصد مقدار آمار آزمون f محاسبه شده بزرگتر از مقدار بحرانی به دست آمده از جدول آنالیز واریانس باشد فرضیه H₀ رد می‎شود و در غیر این صورت آن را می‌پذیریم.

ناحیه رد فرضیه H₀…. ناحیه قبول فرضیه H₁….

نرم افزار کامپیوتری SPSS: جهت انجام آزمون‌های آماری، برآورد ضریب و به دست آوردن مقادیر لازم برای تجزیه و تحلیل‌های آماری از قبیل آزمون‌های F وt و برآوردهای پارامتری معادلات رگرسیون‌، ضرایب همبستگی‌، نمودارهای پراکندگی و غیره از نرم افزار SPSS استفاده می‎شود.

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل داده ها

۴-۱ مقدمه‏

پژوهشگر پس از این که روش پژوهش خود را مشخص کرد و با بهره گرفتن از ابزارهای مناسب، داده های مورد نیاز را برای آزمون فرضیه‌های خود جمع ­آوری کرد، اکنون نوبت آن است که با بهره‌گیری از تکنیک‌های آماری مناسبی که با روش پژوهش، نوع متغیرها، … سازگاری دارد، داده های جمع ­آوری شده را دسته­بندی و تجزیه و تحلیل نماید و در نهایت فرضیه‌هایی را که تا این مرحله او را در پژوهش هدایت کرده‌اند، در بوته آزمون قرار دهد و تکلیف آن‌ ها را روشن کند و سرانجام بتواند راه حلی و پاسخی برای پرسش پژوهش بیابد. پیوند دادن موضوع پژوهش به رشته‌ای از اطلاعات موجود، مستلزم اندیشه‌ای خلاق است. معمولاً موضوعی به ذهن پژوهشگر خطور می‌کند که یافتن منابع داده های موجود، برای بررسی آن مستلزم خلاقیت ذهنی پژوهشگر است، آرایش و تنظیم داده ها نیز مستلزم خلاقیت است. فرایند تجزیه و تحلیل داده ها، فرایندی چند مرحله‌ای است که طی آن داده­هایی که از طریق به کارگیری ابزارهای جمع ­آوری در جامعه‌(نمونه) آماری فراهم آمده­اند؛ خلاصه، کدبندی و دسته­بندی… و در نهایت پردازش می‌شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل‌ها و ارتباط‌ها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه‌ها فراهم آید(خاکی، ۱۳۸۷، ص۳۰۵-۳۰۳).

تجزیه و تحلیل اطلاعات به عنوان مرحله‌ای علمی، از پایه های اساسی هر پژوهش علمی به شمار می‌رود، که به وسیله آن کلیه فعالیت‌های پژوهش تا رسیدن به نتیجه، کنترل و هدایت می‌شوند. در این فصل نیز به توصیف داده های پژوهشی و تجزیه و تحلیل هر یک از فرضیات پرداخته می­ شود.

۴-۲ شاخص‌های توصیفی متغیرها

به منظور شناخت بهتر ماهیت جامعه‌ای که در پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است و آشنایی بیشتر با متغیر‌های پژوهش، قبل از تجزیه و تحلیل داده های آماری، لازم است این داده ها توصیف شود. همچنین توصیف آماری داده ها، گامی در جهت تشخیص الگوی حاکم بر آن‌ ها و پایه‌ای برای تبیین روابط بین متغیرهایی است که در پژوهش به کار می‌رود(خورشیدی و قریشی، ۱۳۸۱، ص۲۵۴).

‌بنابرین‏، قبل از این که به آزمون فرضیه‌های پژوهش پرداخته شود، متغیرهای پژوهش به صورت خلاصه مورد بررسی قرار می‌گیرد. این خلاصه حاوی شاخص­ هایی برای توصیف متغیرهای پژوهش می‌باشد. این شاخص‌ها شامل، شاخص‌های مرکزی، شاخص‌های پراکندگی و شاخص‌های شکل توزیع است.

جدول ۴-۱ آزمون کلموگروف اسمیرنف جهت نرمال سنجی داده ­های متغیرها

متغیرها

آماره

محافظه‌کاری تغییرات بازده سهام

تغییرات

نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی

اهرم مالی اندازه شرکت مقدار کلموگروف-اسمیرنف ۲۷/۷ ۶۹/۵ ۹/۴ ۳۴/۱ ۴۷/۱ خطا ۰۰۱/۰ ۰۰۱/۰ ۰۰۱/۰ ۰۴۵/۰ ۰۲۶/۰

یکی از پیش شرط­های اساسی برای انجام رگرسیون تک متغیره و چند متغیره، نرمال بودن داده های پژوهش می‌باشد لذا قبل از آزمون فرضیات باید وضعیت توزیع داده ها مشخص شود. آزمون کلموگروف- اسمیرنف یکی از آزمون­هایی است که در نرم افزار SPSS برای این مهم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در جدول بالا مشاهده می‌شود که میزان خطای محاسبه شده برای کلیه متغیرها کمتر از ۰۵۰/۰ می‌باشد لذا می‌توان گفت که توزیع این متغیرها غیر نرمال است. پژوهشگر با حذف داده های پرت اقدام به نرمال کردن آن ها نموده است.

۴-۳ آمار توصیفی

جدول ۴-۲ آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

شاخص‌ها

متغیرها

میانگین

میانه

انحراف معیار

چولگی

کشیدگی

مینیمم

ماکزیمم

محافظه‌کاری

۹۸۳/۰

۶۰۶/۰

۱۹/۱

۹۹/۱

۶۲/۴

۰۰۲۸/۰

۹۷/۶

تغییرات بازده سهام

۲۴/۶

۸۴/۴

۵۴/۵

۵۶/۱

۷۱/۲

۱۰/۰

۱۷/۳۱

تغییرات حقوق به دارایی

۰۷۲۸/۰

۰۵۰/۰

۰۷۹/۰

۹۹/۲

۴۴/۱۵

۰۰۱۸/۰

۸۲/۰

اهرم

۶۳۲/۰

۶۴۳/۰

۲۲۷/۰

۱۸۴/۰

۱۳/۱

۰۲/۰

۷۲/۱

اندازه شرکت

۸/۵

۷۷/۵

۶۲۴/۰

۳۲۳/۰

۱۴/۱

۸۷/۳

۰۳/۸

در سوره نساء آیه ۴۳۰ فرماید:(یا ایهاالذین امنو لا تقربو الصلوه و انتم سکاری، حتی تعلموا ما تقولون( که از مستی در نماز نهی شده است و به نظر می‌رسد که بعضی مسلمین در این مقطع تاریخی هنوز از شراب دست نکشیده بودند. با وصف این که قبلاً ضرر آن بیش از منافعش ذکر شده است ولی باز هم از شراب استفاده می‌کردند و حتی پس از مصرف و تناول آن به نماز می ایستادند.در مرحله سوم، آیه های ۹۰ و ۹۱ سوره مائده نازل شده است که می فرماید: « یا ایهاالذین امنو انما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون » یعنی ای کسانی که ایمان آوردید، جز این نیست که شراب و قمار و بت ها و بخت آزمایی همه این ها پلید و از عمل شیطان است پس از آن ها پرهیز و اجتناب کنید تا رستگار شوید.

مبحث چهارم:عوامل رافع مسئولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰

قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ که بر مبنای فقه جزایی اسلام تدوین و تصویب شده است به لحاظ ساختاری دارای اشکالاتی هم چون عدم سودمندی، عدم جامعیت، عدم تدوین اصول و قواعد کلی و پرداختن به قضایای جزیی، تعارض، حجیم بودن و پیچیدگی مواد، اصطلاحات و نهادهای مبهم، رویه های متعدد درباره تعریف جرایم، تفصیل های غیر ضروری و بی نظمی و نادرستی تقسیمات، طبقه بندی مواد، انتخاب عناوین و واژه ها و ترتیب و تعیین جایگاه مواد، می‌باشد که این امر مخاطبان و مراجعان به آن را دچار مشکل می‌سازد.

حقوق جزا به لحاظ محتوا به حقوق ماهوی و شکلی تقسیم می شود. حقوق جزای ماهوی بحث از جرم، مجرم، مسئولیت کیفری، مجازات ها واقدامات تأمینی و تربیتی را عهده دار است. قواعد و مقررات مربوط به کشف جرایم، تعقیب متهمان و تحقیق از آنان، مراجع صالح، شکایت از آرا، تکالیف مسئولان قضایی و انتظامی در جریان رسیدگی،اجرای احکام و حقوق متهمان، حقوق جزای شکلی را تشکیل می‌دهد.قانون مجازات عمومی و متمم آن با ۲۸۹ ماده به عنوان قانونی ماهوی، نخستین قانون مجازات مدون ایران به شمار می رود که متأثر از قانون جزای فرانسه تدوین گردید؛ مواد ۱ تا ۱۶۹ این قانون در ۲۳ دی ۱۳۰۴، مواد ۱۷۰ تا ۲۸۰ آن در ۷ بهمن ۱۳۰۴ و مواد ۲۸۱ تا ۲۸۹ آن در تیر ماه ۱۳۱۰ به تصویب رسید. در ۲۳ اسفند ۱۳۳۷ قانون راجع به آزادی مشروط زندانیان، در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۳۹ قانون اقدامات تأمینی و در ۲۶ تیر ۱۳۴۶ قانون تعلیق اجرای مجازات تصویب گردید. ضمن این که در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۵۲ قانون مجازات عمومی به طور کلی اصلاح شد.با پیروزی انقلاب اسلامی، برای تحقق اهداف آن و به منظور اجرای قانون برگرفته از فقه جزایی اسلام، قوانین جزایی کشور به طور کامل دگرگون شد که امری ضروری بود؛ زیرا فقه جزایی اسلام با بهره گیری از چشمه سار زلال وحی، سنت و عقل، بر اصول و مبانی علمی و عقلی ای استوار است که امروزه حقوق عرفی پس از گذشت قرن ها به برخی از آن ها دست یافته است.اصولی چون اصل برائت، اصل عطف به ما سبق نشدن قوانین جزایی و اصل تفسیر مضیق قوانین کیفری، لحاظ شرایط عامه تکلیف بلوغ، عقل و اختیار در مسئولیت کیفری اشخاص از اموری است که فقه جزایی اسلام از چهارده قرن پیش به آن توجه داشته است. این اصول، پیشرو و مترقی بودن فقه جزایی اسلام را اثبات نموده و به روی آوری به آن دعوت می کند. از این رو، با وجود اوضاع ناآرام و مخالفت های موجود، قانون حدود و قصاص با ۲۱۸ ماده در ۳ شهریور ۱۳۶۱، قانون راجع به مجازات اسلامی مواد عمومی با ۴۱ ماده در ۲۱ مهر ۱۳۶۱، قانون دیات با ۲۱۱ ماده در ۲ آذر ۱۳۶۱ و قانون تعزیرات با ۱۵۹ ماده در ۱۸ مرداد ۱۳۶۲ برای مدت پنج سال به صورت آزمایشی تصویب شد که پس از گذشت پنج سال هم چنان اجرا گردید. به جهت اشکالاتی که در مقام اجرا پیش آمده بود، در دی ماه ۱۳۷۰ این قوانین با اصلاحاتی، به نام قانون مجازات اسلامی، مشتمل بر چهار کتاب کلیات، حدود، قصاص و دیات و با ۴۹۷ ماده برای مدت پنج سال به صورت آزمایشی تصویب گردید که اجرای آزمایشی آن در ۱۲ اسفند ۱۳۷۵ به مدت ده سال تمدید شد.

در حدیثی که به حدیث رفع مشهور است و از طریق شیعه و اهل سنت، نقل شده است پیغمبر اسلام(ص) فرمود:رفع القلم عن ثلاث، عن الصبی حتی یحتلم و عن النائم حتی یستبیقظ و عن المجنون حتی یفیق.در این حدیث شریف پیغمبر اسلام(ص) سه دسته از مردم را فاقد مسئولیت و تکلیف شناخته اند.

-۱کودکی که به سن بلوغ نرسیده باشد.

-۲شخص خواب که هنوز بیدار نشده است.

-۳دیوانه ای که هنوز هوشیار نگردیده است.

در حقوق جزا عوامل رافع مسئولیت بر دو ۲ نوع هستند:

-۱عوارض طبیعی انسان را در پیدایش آن ها سهمی نیست مانند کودکی، دیوانگی

-۲عوارض کسبی که به دست انسان به وجود می‌آید مانند: جهل، مستی، اکراه، و اجبار.

با این حال ارتکاب جرم در شرایط عادی موجب مسئولیت جزایی است مگر اینکه مجرم، گاه به دلایلی بیشتر ذهنی تا عینی نتواند بار مسئولیت را تحمل کند. در این شرایط می‌گویند نمی توان جرم را به مجرم نسبت داد و لذا مسئولیت او زایل می‌گردد.شخصی که حین ارتکاب جرم فاقد قوه ی تمییز است نمی تواند مسئول بزه انجام یافته باشد. در کلیه مواردی که مسئولیت جزایی با عللی که زائل کننده ی آن هستند زیر سئوال قرار می گیرند، مجرم قابل مجازات نخواهد بود. به نظر آقای رضا نوربها عوامل رافع مسئولیت به ۲ دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند هستند از:

-۱علل تام رافع مسئولیت: که به طور کامل مسئولیت جزایی را از بین می‌برند مثل: کودکی، جنون، اجبار.

-۲علل نسبی رافع مسئولیت جزایی: به آن عواملی گفته می شود که گاه فاقد آنچنان نیرویی هستند که زایل کننده ی تام مسئولیت جزایی باشند مثل: مستی، خواب و بیهوشی، جهل و اشتباه.

انواع جنون: -۱جنون دائمی استمرار وجود دارد و به عبارت دیگر این جنون همیشه با فرد همراه است، در حالی که در جنون ادواری، حالت دیوانگی گاه عارض می شود و گاه افاقه و درمان دست می‌دهد. به موجب تبصره ۲ ماده ۵۱ ق.م.ا.

-۲ جنون ادواری، جنون حین ارتکاب جرم شرط رفع مسئولیت کیفری است که در عمل مشکلاتی برای دادگاه و کارشناسان ایجاد می‌کند. به هر حال احراز این جنون نیز با دادگاه خواهد بود که به یاری گرفتن از متخصصان و کارشناسان و همچنین با توجه به پرونده بالینی مجرم، اظهارات گواهان و دیگر قراین موجود رسیدگی کند که آیا حین ارتکاب جرم مجرم دیوانه بوده و یا نبوده است.

کسانی که به لحاظ تحصیلی موفق بودند از گروه دیگر در نمره هوش هیجانی نمره بالاتری کسب کردند، نتایج نشان داد هوش هیجانی می‌تواند موفقیت تحصیلی را پیش‌بینی کند. جمیز کرستید (۱۹۹۹) با بهره گرفتن از ۲۳۵ دانشجوی سال اول با بهره گیری از پرسشنامه هوش هیجانی بار-آن مطالعه همبستگی هوش هیجانی و موفقیت تحصیلی پرداخت. نتایج حاصله نشان داد که همبستگی پائین بین هوش هیجانی و موفقیت وجود دارد. این یافته ‌در مورد هوش عمومی و موفقیت تحصیلی صادق نیست و هوش عمومی همبستگی بالایی با موفقیت تحصیلی نشان داد. همچنین نتایج این مطالعه بین این امر بوده که هوش هیجانی می‌تواند ۵ تا۱۰% واریانس شاخص موفقیت تحصیلی باشد. بار-آن( ۱۹۹۸) جهت بررسی نقش هوش هیجانی بر موفقیت تحصیلی ۴۷ دانش آموز دارای معدل الف که هوش بهره آن ها ۱۳۰ مطابق با آزمون وکسلر داشتند را مورد مطالعه قرار داد. نتایج نشان می‌دهد که میانگین بهره هیجانی آن ها برابر با ۱۱۲ بوده بیانگر توانایی بالای این افراد در بر آوردن استرس های محیط و کنار آمدن با فشارهای روزمره بود.

۲-۲۰- پیشرفت تحصیلی

پیشرفت تحصیلی به عنوان یکی از ابعاد پیشرفت در نظام آموزش وپرورش است. که به معنی موفقیت دانش آموزان در گذراندن دروس یک پایه تحصیلی مشخص و یا موفقیت در امر یادگیری مطالب درسی می‌باشد و مخالف آن، افت تحصیلی است که از معضلات و مشکلات نظام آموزشی می‌باشد و به صورت های مختلف، مثل عدم موفقیت دانش آموزان در دستیابی به اهداف مقاطع تحصیلی مربوطه و یا مردودی و یا تکرار واحدهای درسی مربوطه و ترک تحصیل زودرس و بلاتکلیفی خود را نشان می‌دهد (شلویری ۱۳۷۷به نقل از حیدری ۱۳۹۰، ۲۱۱-۱۸۵).

پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یکی ازشاخص های مهم در ارزشیابی آموزش وپرورش است وتمام کوشش ها در این نظام در واقع تلاش برای جامعه عمل پوشاندن بدین امرتلقی می شود.

به طوراعم کل جامعه وبه طور اخص نظام آموزش وپرورش نسبت به سرنوشت کودکان، رشد و تکامل موفقیت آمیز آنان جایگاه آنهادرجامعه علاقه مندونگران است ‌و انتظار دارد دانش اموزان درجوانب گوناگون، اعم ازابعاد شناختی وکسب مهارت وتوانایی ها و نیز در ابعاد عاطفی ‌و شخصیتی، آنچنان که بایدپیشرفت وتعالی یابند(پورشافعی ۱۳۷۰، ۱۵۳).

پیشرفت تحصیلی را می توان چنین تعریف کرد: پیشرفت تحصیلی، موفقیت دانش آموزان است در یکیا چند موضوع درسی مثل درک و فهم، خواندن یا حساب کردن، که چنین پیشرفت هایی به وسیله آزمون های میزان شده تحصیلی اندازه گیری می شود( ماهر ۱۳۶۹، ۲۰۹-۱۹۷).

ویا میزان یادگیری آموزشگاهی به صورتی که توسط آزمون های مختلف دروس مانند ریاضی و دیکته سنجیده شود( سیف ۱۳۷۶، ۳۶).

۲-۲۱- پیشینه تحقیق

۲-۲۱-۱ پژوهش های خارج از کشور

گلمن(۱۹۹۹) معتقد است هوش شناختی ۲۰% پیشرفت تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند ومابقی این درصد به وسیله هوش هیجانی واجتماعی قابل توجیه است. سالووی و مایر (۱۹۹۹) در پژوهشی به دست آوردند که هوش هیجانی با سلامت روان در ارتباط است آن ها در پژوهش خود نشان داند افراد دارای هوش هیجانی بالا توانایی بهتر برای مقابله با استرس ها دارند. افراد با هوش هیجانی پایین، زمانی که تحت استرس قرار می گیرند، احتمال بیشتری دارد که دچار بیماری شوند. بار-آن (۲۰۰۰) در تحقیقی تحت عنوان هوش هیجانی وخود شکوفایی ‌به این نتیجه رسید که هوش هیجانی با توانایی تحقق بخشیدن به استعدادها و مهارت ها ارتباط بالایی دارد. بار-آن در پژوهش خود ‌به این نتیجه رسید که هوش هیجانی واجتماعی شامل توانایی‌های در هم تنیده شخصی هیجانی واجتماعی است که مجموع توانایی شخصی را برای انطباق مؤثر وفعال با فشارها روزمره تحت تاثیر قرار می‌دهد. اسکاتی^[۳۳] و همکاران (۲۰۰۱) در تحقیق خود نشان دادند که هوش هیجانی بالا در درک و فهم بهتر و مدیریت هیجان ها از گسترش حالت های هیجانی ناسازگار که با اختلالات خلقی و اضطراری رابطه دارند، پیشگیری می‌کند. پژوهش واتنرز و مکنولی^[۳۴](۲۰۰۵) حاکی از اثرات مثبت برنامه های آموزشی مهارت های هیجانی اجتماعی بر روی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بوده است. همچنین تحقیق اینگلبرگ^[۳۵](۲۰۰۴) نشانگر ارتباط میان هوش هیجانی و سازگاری اجتماعی موفقیت آمیز است.

آستین^[۳۶] و همکاران( ۲۰۰۵) در پژوهشی بر روی دانشجویان نشان دادند که هوش هیجانی به طور قوی تری با اندازه وکیفیت شبکه اجتماعی ارتباط دارد اما کیفیت شبکه اجتماعی رضایت از زندگی و وضعیت بهداشتی به طور قوی تری با شخصیت مرتبط بودند.

فرانیس و دوگاس(۲۰۰۴) در پژوهشی نشان دادند که باورهای مثبت درمورد نگرانی به طور منحصر به فردی نشانه های افسردگی و اضطراب راپیش بینی می‌کند. سیاروچی واندرسون^[۳۷]( ۲۰۰۲) در پژوهش دریافتند که هوش هیجانی مهم منحصربه فردی در درک بین استرس ها و سه مؤلفه‌ سلامت روانی شامل افسردگی، ناکامی وافکار خودکشی دارند.

اسکاسی وکارت رایت (۲۰۰۲)، داوادا و هارت (۲۰۰۰)، شوتی و همکاران (۱۹۹۸) نشان دادند که هوش هیجانی با سلامت عمومی رابطه مثبت دارد وحتی قادر به پیش‌بینی آن نیز هست (به نقل از زارع ۱۳۸۰، ۹۱).

ویلز^[۳۸](۲۰۰۰) در مقاله خود ‌به این نتیجه رسید که بین سلامت عمومی و هوش هیجانی رابطه مثبت وجود دارد و مدیرانی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردارند، سلامت عمومی بالاتری دارند.

۲-۲۱-۲ پژوهش های داخل کشور

در تویوتا سیتی اوهنو شروع به آزمایش کرد. نخستین گام او تشکیل گروه هایی از کارگران بود، به طوری که هر گروه به جای یک سرکارگر یک سرگروه داشت. مجموعه ای از مراحل مونتاژ به هر گروه واگذار می شد و از آن ها خواسته می شد که با همکاری هم به نحو احسن عملیات لازم را انجام دهند. سرگروه، علاوه بر وظیفه هماهنگ کردن گروه، مانند بقیه اعضاء به کارهای مونتاژ می پرداخت و اگر کارگری غیبت داشت وظایفش را سرگروه انجام می‌داد.

در گام‌های بعد اوهنو وظیفه تمیزکاری، تعمیر جزئی ابزارآلات و کنترل کیفی را به عهده گروه گذاشت و عاقبت در گام آخر وقتی که گروه ها راه افتاده بودند، فرصتهایی را تعیین کرد که طی آن ها همه اعضای گروه نظریات خود را درباره بهتر شدن روند کار ارائه می‌دادند. (در غرب ‌به این فرایند پیشنهادهای جمعی حلقه های کیفیت کار گفته می شود.) این روند اصلاح پیوسته و فزاینده که در ژاپن بهبود مستمر^[۱۶] نامیده می شود، طی همکاری با مهندسین صنایع شکل می گرفت. مهندسین صنایع همچنان وجود داشتند ولی تعداد آن ها کمتر بود.

امروز در کارخانه های مونتاژ تویوتا عملاً هیچ محوطه دوباره کاری به چشم نمی خورد و در واقع هیچ کار دوباره ای انجام نمی شود. در مقابل در تعدادی از کارخانه های تولید انبوه که هم اکنون مشغول فعالیت اند، بیست درصد فضای کارخانه و بیست و پنج درصد از کل ساعات کار به رفع عیوب اختصاص دارد. چه بسا قویترین گواه نوآوری­های اوهنو، همانا کیفیت خودروهایی باشد که به مشتری عرضه می شود. طبق گزارش مشتریان آمریکایی، وسایل نقلیه تویوتا در مقایسه با کارخانه های دیگر جهان، دارای کمترین میزان عیوب است و از لحاظ کیفیت قابل مقایسه است با بهترین تولیدکنندگان خودروهای تجملی در آلمان که ساعات بسیاری را در کارخانه های مونتاژ خود صرف رفع عیوب می کنند.

تویوتا تا اوایل دهه ۱۹۶۰ ، تماماً از اصول تولید ناب بهره برداری کرده بود. دیگر شرکت‌های خودروسازی ژاپنی نیز، گرچه سالها به طول انجامید بیشتر اصول تولید ناب را اقتباس کردند.

در سال ۱۹۷۹، وقتی اقتصاد جهانی با رکود روبرو شد، نابرابری‌های تجارتی آمریکای شمالی و اروپا به ابعاد غیرقابل کنترلی رسید، موانع تجارتی وضع شد و مسیر صادرات دچار وقفه ای ناگهانی شد. در دهه ۱۹۸۰، وضعیت جهان در اشاعه تولید ناب، همانند وضعیتی بود که جهان در دهه ۱۹۲۰ برای اشاعه تولید انبوه داشت. اکنون پیشتازان شیوه جدید برای انکه سهم خود را در بازار جهان افزایش دهند، به جای صادرات فزاینده کالاهای آماده ، مستقیماً در اروپا و آمریکای شمالی سرمایه گذاری می‌کنند(Womack & Colleagues,1990).

۴٫۲٫۲٫ نتایج به کارگیری تولید ناب

در این قسمت به ارزیابی مزایا و معایب تولید ناب پرداخته می شود. دانشمندان و محققین مزایای مختلفی برای تولید ناب برشمرده اند که در بخش های قبلی به طور تلویحی به برخی از آن ها اشاره شد. در ادامه برخی دیگر از آن ها مورد اشاره قرار می گیرند.

این شیوه تولید یک سیستم کامل است که از فلسفه بهبود مستمر استفاده می‌کند و با بهره گیری از فرهنگ کار تیمی سعی در تحلیل اتلافهای موجود در فرایند تولید و حذف آن ها دارد. از ویژگی‌های چنین سیستمی کاهش زمان تولید، کارایی بهتر پرسنل، کیفیت بالاتر، عمر بیشتر ماشین آلات و کاهش در سطح موجودی و هزینه های سربار است(سیرنگ،۱۳۸۶).

از دیدگاه بوناویا و مارین مزایای به­ کارگیری تولید ناب عبارتند از:

• • حذف انبارها و ذخایر؛

• • بهبود کیفیت؛

• • افزایش بهره وری؛

• • کوتاه شدن زمان تکوین محصول؛

• • جلوگیری از به وجود آمدن ضایعات؛

• • استفاده از کارگران چند مهارته؛

• • تحویل به موقع؛

• • دسته های کوچکتر؛

• • زمان تحویل؛

• • افزایش سطح رضایت شغلی کارکنان(Bonavia & Marin, 2006).

از دیگر مزیت‌های تولید ناب، ایجاد حس مسئولیت در کارکنان است. مسئولیت نه به معنای ‌پاسخ‌گویی‌ به مقام بالاتر، بلکه به معنای آزادی عمل در کار است. در این رویکرد، کارکنان چالش بیشتری در فرایند تولید دارند و به همین دلیل، خلاقیت خویش را بیشتر می‌توانند به منصه ظهور برسانند و از طریق کار گروهی علاوه بر بهبود مستمر و اصلاح مدام سیستم مهارت‌های مختلفی را کسب می‌کنند(سید حسینی و بیات ترک،۱۳۸۴).

برخی دیگر از محققان بر این قضیه اذعان دارند که باید از بین مزایای گوناگون تولید ناب به هم افزایی^[۱۷] به وجود آمده بین ابزارهای گوناگون تولید ناب اشاره نمود که به تبع خود باعث افزایش کارایی و اثربخشی تولید می شود (Cua, 2000)(Fullerton & McWatters, 2001) (Bonavia & Marin, 2006) (Shah & Ward, 2003)(White & Prybutok, 2001).

فهرست زیر چند مورد دیگر از مزایای تولید ناب را برمی شمرد.

• • کاهش ضایعات تا سقف ۸۰%

• • کاهش هزینه های تولید تا سقف ۵۰%

• • کاهش زمان چرخه ساخت تا سقف ۵۰%

• • کاهش نیروی انسانی تا سقف ۵۰% همراه با حفظ و بهبود سطح خروجی های قبلی

• • کاهش موجودی ها تا سطح ۸۰% همراه با افزایش سطوح خدمت رسانی به مشتریان

• • افزایش توان تولید تجهیزات فعلی تا سطح ۵۰%

• • بهبود کیفیت

• • سود بالاتر

• • افزایش انعطاف پذیری سیستم در مواجهه با تغییر خواسته های مشتریان

• • تمرکز بیشتر بر اصول برنامه ریزی استراتژیک

• بهبود جریان نقدی از طریق افزایش تعداد معاملات.

در جایی دیگر برخی از مزایا و منافع تولیدناب از دیدگاه سایر محققین توسط بوناویا^[۱۸] و مارین^[۱۹] جمع‌ آوری شده است که فهرست آن ها را در جدول ۲-۱ ارائه شده است(Bonavia & Marin, 2006).

جدول۱٫۲٫ برخی مزایا و منافع تولید ناب

ردیف

مزایا

محققین

۱

کاهش ضایعات

بیلشباخ(۱۹۹۴)، فلین و ساکاکیبارا(۱۹۹۵)، فولرتون و مک واترز(۲۰۰۱)، گیفی و دیگران(۱۹۹۰)، گان(۱۹۹۲)، جکسون و دایر(۱۹۹۸)، لاو و دیگران(۱۹۹۷)، لی(۱۹۹۷)، مارتینز سانچز و پرز پرز (۲۰۰۱)، ماسکل(۱۹۹۵)، ساکاکیبارا و دیگران(۱۹۹۷)، وایت و دیگران(۱۹۹۹)، ووماک ودیگران(۱۹۹۰)

۲

بهبود کیفیت

بیلشباخ(۱۹۹۴)، کوا و دیگران(۲۰۰۱)، فلین و ساکاکیبارا(۱۹۹۵)، فولرتون و مک واترز(۲۰۰۱)، گیفی و دیگران(۱۹۹۰)، گان(۱۹۹۲)، جکسون و دایر(۱۹۹۸)، کرافسیک(۱۹۸۸)، لاو و دیگران(۱۹۹۷)، لی(۱۹۹۷)، ساکاکیبارا و دیگران(۱۹۹۷)، شاه و وارد(۲۰۰۳)، وفا و یاسین(۱۹۹۵)، وایت و دیگران(۱۹۹۹)، ووماک ودیگران(۱۹۹۰)